Planningstheorie
Inhoud
Redenen.........................................................................................................................................4
Groot gat tussen de theorie en wat er in de praktijk gebeurt........................................................5
Reactie John Friedmann (zie tekst why planning theorie).............................................................5
Elke theorie bouwt verder op delen van andere theorieën...........................................................8
Theorieën worden ook ontwikkeld in interactie met (conflicterende) theorieën..........................9
Theorieën worden ook ontwikkeld in interactie met (conflicterende) theorieën..........................9
Als er iets gebeurt in de samenleving gaat dit ook een invloed hebben op de ideeën in de
planningstheorie:...........................................................................................................................9
Verschillende theorieën bestaan naast elkaar op hetzelfde moment...........................................9
Context is belangrijk (naoorlogse periode)..................................................................................12
Inrichting van de ruimte/landgebruik..........................................................................................12
Blueprint-denken.........................................................................................................................13
Is nog actueel...............................................................................................................................13
Root en branch method...............................................................................................................14
Mixed Scanning............................................................................................................................15
Systeemdenken: enkele voorbeelden..........................................................................................16
Rationeel denken is een belangrijk kenmerk van systeemdenken...............................................17
Rol van de planner.......................................................................................................................17
Systeemplanning vs fysieke planning...........................................................................................18
Context: burgerrechtenbeweging jaren 60 (discriminatie op basis ethniciteit)...........................19
Kenmerken...................................................................................................................................19
Wat is Marxisme..........................................................................................................................21
3.1 Hoog modernisme.....................................................................................................................26
Postmodernistische planning.......................................................................................................28
10 eigenschappen van hardnekkige maatschappelijke problemen (Rittel and Webber).............28
Voorbeeld van postmodernistische planning..............................................................................28
4.1 Libertaire planning.....................................................................................................................30
Keynes vs hayek...............................................................................................................................30
Context:...........................................................................................................................................30
Kritiek op centrale/modernistische planning door Hayek:...........................................................30
Methode..........................................................................................................................................31
Rol van de overheid en kritiek hierop..............................................................................................31
1
, Hogere betalingsbereidheid in stedelijk gebied...........................................................................31
4.2 Pigouviaanse belasting en eigendomsrechtenbenadering.........................................................32
Voorbeeld libertaire planning – eigendomsrechtenbenadering..................................................33
Verhandelbare ontwikkelingsrechten (door het bestaan van een bestemmingsplan..................34
4.3 Twee dialogen............................................................................................................................34
4.4 Libertarisch paternalisme en nudging........................................................................................35
Nudging in planning.....................................................................................................................35
Invloed van paternalistisch beleid...............................................................................................35
Pessimistische weergave van menselijke psychologische kwaliteiten.........................................36
Introductie...................................................................................................................................37
Context:.......................................................................................................................................37
Kritiek op andere vormen van planning (bv. Libertaire planning, modernisme)..........................37
Methode......................................................................................................................................38
Aanwijzingen voor een nieuwe planning.....................................................................................39
Planning als communicatieve onderneming................................................................................40
Systemen en praktijken voor ruimtelijke ordening......................................................................40
De dialectiek van een nieuwe planning........................................................................................41
Wat moeten planners doen?.......................................................................................................41
Habermasiaanse dialoog (duitse filosoof naar wiens ideeën de communicatieve planning veelal
teruggrijpt):..................................................................................................................................42
5.3 Living streets: leefstraten, een voorbeeld van communicatieve planning in de praktijk...........42
Poststructuralisme versus postmodernisme................................................................................44
Waarover gaat het.......................................................................................................................45
6.2 Postpolitiek en depolitisering (Fukuyama 1989)........................................................................45
Agonistische planning (Bv. Chantal Mouffe) – kritiek op collaboratieve planning...........................47
Context........................................................................................................................................47
Kritiek van Agonistische planning op collaboratieve planning.....................................................47
Methode......................................................................................................................................47
Kritiek op agonistische planning..................................................................................................48
Consensus....................................................................................................................................49
Macht...........................................................................................................................................49
De rol van planners......................................................................................................................49
7. Miscellaneous: Strategic Planning, Commons, Scarcity/Sustainability, The planner's task..............50
Context........................................................................................................................................50
Methode......................................................................................................................................50
Toepassing van strategische planning op de Vlaamse ruit...........................................................51
2
, Hoe ga je om met schaarsheid: verschillende strekkingen..........................................................53
Ethische code...................................................................................................................................56
Dilemma’s........................................................................................................................................56
3
, 1 Introductie
1.1 Wat is planningstheorie?
‘Het definiëren van planningstheorie is moeilijk: het onderwerp is glibberig, en verklaringen zijn vaak
frustrerend tautologisch of teleurstellend voetganger.’
Tautologie: herhaling met een ander woord van iets dat je al gezegd hebt.
Redenen
Planning: breed en algemeen concept (rol van de Staat, de markt, het maatschappelijk middenveld
(burgerbewegingen), het is geen specifiek, tastbaar fenomeen. Veel van de aspecten overlappen met
elementen van andere theorieën van bv. Sociale wetenschappen
Er worden vanuit verschillende visies gekeken naar planning
– Object (WAT = ruimtelijke structuren en processen): Vorm geven aan steden, de ruimte, de
leefomgeving en hoe je ruimtes moet lezen. Dat is het object en dat definieert wat we doen.
– Methode (HOE = besluitvormingsprocessen): methodologie. Het gaat over het proces,
besluitvormingsbeleid. Hoe zullen we dit doen? Hoe zouden we dit moeten doen?
Plantheoretici hebben verschillende werkwijzen:
– Analyseren hoe er aan bestaande planning wordt gedaan. Hierbij is het dan weer moeilijk te
definiëren wie er aan planning doet (planners of andere beroepen die hiermee in aanraking
komen zoals architecten, projectontwikkelaars). Gaat planningstheorie over wat professionele
planners doen of hoe plaatsen evolueren onafhankelijk van wie de planning doet.
– Theorie ontwikkelen om de praktijk te veranderen: terwijl anderen voornamelijk bezig zijn met
theorieën die het normatieve veranderen. Theorieën ontwikkelen over: zo zouden we aan
planning moeten doen/dit moet er veranderen. Hoe iets zou moeten zijn.
De planningspraktijk = heterogeen: veel methoden en technieken
Gemeenschappelijke zaken
Enkele opvattingen en interesses die planners delen:
– ‘gedeelde interesse in ruimte en plaats, -> Het gaat niet over abstract plannen, het gaat over
woongebieden. Het is minstens een object waar we iets rond willen doen.
– dient een algemeen belang/ het moet de samenleving ten goede komen -> iets voor het
publieke goed. Het gaat niet over private planning. Het is om de samenleving te verbeteren.
o Er zijn ook tegenstanders (postmodernisten) die zeggen: wat is het algemeen belang? Alles
wordt in vraag gesteld.
– grote interesse voor wat er in de praktijk gebeurt.
Centrale vraag (Fainstein en DeFilippis)
'Welke rol kan planning spelen (zonder te definiëren wat planning is) bij het ontwikkelen van de
goede (duurzame of slimme) stad en regio binnen de beperkingen van een kapitalistische, politieke
economie en verschillende politieke systemen?'
Goed kan ook als duurzaam omschreven worden: rekening houden met milieu, klimaat, sociale
duurzaamheid (verbondenheid), etc.
Om een antwoord te geven op deze vraag, moeten we onderzoeken welk nut de huidige planning
heeft, welke beperkingen er zijn en welk potentieel er is om dit te veranderen.
4
Inhoud
Redenen.........................................................................................................................................4
Groot gat tussen de theorie en wat er in de praktijk gebeurt........................................................5
Reactie John Friedmann (zie tekst why planning theorie).............................................................5
Elke theorie bouwt verder op delen van andere theorieën...........................................................8
Theorieën worden ook ontwikkeld in interactie met (conflicterende) theorieën..........................9
Theorieën worden ook ontwikkeld in interactie met (conflicterende) theorieën..........................9
Als er iets gebeurt in de samenleving gaat dit ook een invloed hebben op de ideeën in de
planningstheorie:...........................................................................................................................9
Verschillende theorieën bestaan naast elkaar op hetzelfde moment...........................................9
Context is belangrijk (naoorlogse periode)..................................................................................12
Inrichting van de ruimte/landgebruik..........................................................................................12
Blueprint-denken.........................................................................................................................13
Is nog actueel...............................................................................................................................13
Root en branch method...............................................................................................................14
Mixed Scanning............................................................................................................................15
Systeemdenken: enkele voorbeelden..........................................................................................16
Rationeel denken is een belangrijk kenmerk van systeemdenken...............................................17
Rol van de planner.......................................................................................................................17
Systeemplanning vs fysieke planning...........................................................................................18
Context: burgerrechtenbeweging jaren 60 (discriminatie op basis ethniciteit)...........................19
Kenmerken...................................................................................................................................19
Wat is Marxisme..........................................................................................................................21
3.1 Hoog modernisme.....................................................................................................................26
Postmodernistische planning.......................................................................................................28
10 eigenschappen van hardnekkige maatschappelijke problemen (Rittel and Webber).............28
Voorbeeld van postmodernistische planning..............................................................................28
4.1 Libertaire planning.....................................................................................................................30
Keynes vs hayek...............................................................................................................................30
Context:...........................................................................................................................................30
Kritiek op centrale/modernistische planning door Hayek:...........................................................30
Methode..........................................................................................................................................31
Rol van de overheid en kritiek hierop..............................................................................................31
1
, Hogere betalingsbereidheid in stedelijk gebied...........................................................................31
4.2 Pigouviaanse belasting en eigendomsrechtenbenadering.........................................................32
Voorbeeld libertaire planning – eigendomsrechtenbenadering..................................................33
Verhandelbare ontwikkelingsrechten (door het bestaan van een bestemmingsplan..................34
4.3 Twee dialogen............................................................................................................................34
4.4 Libertarisch paternalisme en nudging........................................................................................35
Nudging in planning.....................................................................................................................35
Invloed van paternalistisch beleid...............................................................................................35
Pessimistische weergave van menselijke psychologische kwaliteiten.........................................36
Introductie...................................................................................................................................37
Context:.......................................................................................................................................37
Kritiek op andere vormen van planning (bv. Libertaire planning, modernisme)..........................37
Methode......................................................................................................................................38
Aanwijzingen voor een nieuwe planning.....................................................................................39
Planning als communicatieve onderneming................................................................................40
Systemen en praktijken voor ruimtelijke ordening......................................................................40
De dialectiek van een nieuwe planning........................................................................................41
Wat moeten planners doen?.......................................................................................................41
Habermasiaanse dialoog (duitse filosoof naar wiens ideeën de communicatieve planning veelal
teruggrijpt):..................................................................................................................................42
5.3 Living streets: leefstraten, een voorbeeld van communicatieve planning in de praktijk...........42
Poststructuralisme versus postmodernisme................................................................................44
Waarover gaat het.......................................................................................................................45
6.2 Postpolitiek en depolitisering (Fukuyama 1989)........................................................................45
Agonistische planning (Bv. Chantal Mouffe) – kritiek op collaboratieve planning...........................47
Context........................................................................................................................................47
Kritiek van Agonistische planning op collaboratieve planning.....................................................47
Methode......................................................................................................................................47
Kritiek op agonistische planning..................................................................................................48
Consensus....................................................................................................................................49
Macht...........................................................................................................................................49
De rol van planners......................................................................................................................49
7. Miscellaneous: Strategic Planning, Commons, Scarcity/Sustainability, The planner's task..............50
Context........................................................................................................................................50
Methode......................................................................................................................................50
Toepassing van strategische planning op de Vlaamse ruit...........................................................51
2
, Hoe ga je om met schaarsheid: verschillende strekkingen..........................................................53
Ethische code...................................................................................................................................56
Dilemma’s........................................................................................................................................56
3
, 1 Introductie
1.1 Wat is planningstheorie?
‘Het definiëren van planningstheorie is moeilijk: het onderwerp is glibberig, en verklaringen zijn vaak
frustrerend tautologisch of teleurstellend voetganger.’
Tautologie: herhaling met een ander woord van iets dat je al gezegd hebt.
Redenen
Planning: breed en algemeen concept (rol van de Staat, de markt, het maatschappelijk middenveld
(burgerbewegingen), het is geen specifiek, tastbaar fenomeen. Veel van de aspecten overlappen met
elementen van andere theorieën van bv. Sociale wetenschappen
Er worden vanuit verschillende visies gekeken naar planning
– Object (WAT = ruimtelijke structuren en processen): Vorm geven aan steden, de ruimte, de
leefomgeving en hoe je ruimtes moet lezen. Dat is het object en dat definieert wat we doen.
– Methode (HOE = besluitvormingsprocessen): methodologie. Het gaat over het proces,
besluitvormingsbeleid. Hoe zullen we dit doen? Hoe zouden we dit moeten doen?
Plantheoretici hebben verschillende werkwijzen:
– Analyseren hoe er aan bestaande planning wordt gedaan. Hierbij is het dan weer moeilijk te
definiëren wie er aan planning doet (planners of andere beroepen die hiermee in aanraking
komen zoals architecten, projectontwikkelaars). Gaat planningstheorie over wat professionele
planners doen of hoe plaatsen evolueren onafhankelijk van wie de planning doet.
– Theorie ontwikkelen om de praktijk te veranderen: terwijl anderen voornamelijk bezig zijn met
theorieën die het normatieve veranderen. Theorieën ontwikkelen over: zo zouden we aan
planning moeten doen/dit moet er veranderen. Hoe iets zou moeten zijn.
De planningspraktijk = heterogeen: veel methoden en technieken
Gemeenschappelijke zaken
Enkele opvattingen en interesses die planners delen:
– ‘gedeelde interesse in ruimte en plaats, -> Het gaat niet over abstract plannen, het gaat over
woongebieden. Het is minstens een object waar we iets rond willen doen.
– dient een algemeen belang/ het moet de samenleving ten goede komen -> iets voor het
publieke goed. Het gaat niet over private planning. Het is om de samenleving te verbeteren.
o Er zijn ook tegenstanders (postmodernisten) die zeggen: wat is het algemeen belang? Alles
wordt in vraag gesteld.
– grote interesse voor wat er in de praktijk gebeurt.
Centrale vraag (Fainstein en DeFilippis)
'Welke rol kan planning spelen (zonder te definiëren wat planning is) bij het ontwikkelen van de
goede (duurzame of slimme) stad en regio binnen de beperkingen van een kapitalistische, politieke
economie en verschillende politieke systemen?'
Goed kan ook als duurzaam omschreven worden: rekening houden met milieu, klimaat, sociale
duurzaamheid (verbondenheid), etc.
Om een antwoord te geven op deze vraag, moeten we onderzoeken welk nut de huidige planning
heeft, welke beperkingen er zijn en welk potentieel er is om dit te veranderen.
4
