Artikelen Vroegmoderne Tijd
The Jump-Start of the Holland Economy During the Late-Medieval Crisis, c. 1350-1500
B. van Bavel, J. van Zanden
Week 1
Traditionele visie op ontwikkeling van Holland tot centrum van de wereldeconomie:
Amsterdam was een stapelmarkt
Kooplieden uit Antwerpen vluchten naar Amsterdam na de val van Antwerpen in
1585
Immigratie van Vlaamse calvinisten die hun vaardigheden en geld meenamen
Echter:
Holland was hiervoor al geürbaniseerd
Er was al veel industrie in Holland
Er was al veel export
De arbeidsmarkt was gebaseerd op loonarbeid
o Lonen waren lager dan elders omdat er in Holland arbeid minder schaars was
De Zwarte Dood hier weinig slachtoffers heeft gemaakt
Drie belangrijke interpretaties/benaderingswijzen over de vraag waarom de economie in
Holland groeide:
Lage lonen doordat arbeid hier niet schaars was, omdat de Zwarte Dood in Holland
nauwelijks slachtoffers maakte
o Hierdoor concurrerender
Commercialisatie en specialisatie in de agrarische sector
o Was noodzakelijk door crisis in akkerbouw
Nauwelijks feodale elementen en andere niet-economische barrières aanwezig
Andere literatuur laat juist zien dat de lonen in Holland hoog waren. Kan komen omdat het
nog maar net ontgonnen gebied is en de pioniers die hier wonen speciale privileges kregen
in ruil voor hun ontginningswerk
Dit lijkt bevestigt te worden door het feit dat zowel op het platteland als in de stad de lonen
hoog zijn
Toch dalen de lonen aan het eind van de 15e eeuw als de bevolking groeit.
De lonen waren juist hoog in Holland in 1345 vergeleken met andere steden en streken. Dit
blijkt uit andere literatuur. Ook blijkt dat de opbrengst per twee tienden land afnam. Dit
spreekt een commercialisering van de landbouw tegen, omdat deze juist voor hogere
opbrengsten zou moeten zorgen. De auteurs stellen dat deze commercialisering eerder werd
veroorzaakt door drainage- en institutionele problemen.
Ook denken ze dat de commercialisering en hiermee de vlucht in meer kapitaalintensievere
productiemethodes werd gestimuleerd door de hoge lonen. Het lijkt logisch dat door de
Zwarte Dood en drainage problemen, mensen naar de stad zouden trekken, maar dit
gebeurde niet omdat veel boeren hun grond zelf bezaten.
,Holland was flexibel, onder andere doordat de gilden en de privileges van de steden zwak
waren. De afwezigheid van feodale elementen vinden de auteurs een vage stellingen.
Opdrachten:
a) Welke theorieën bestonden er in de oudere literatuur over de economische
ontwikkelingen van Holland in de 14e en 15e eeuw?
Er komen drie verschillende theorieën naar voren uit de oudere literatuur. De eerste stelt
dat er lage lonen in Holland waren doordat arbeid hier niet schaars was, omdat de Zwarte
Dood in Holland nauwelijks slachtoffers maakte. Hierdoor was de concurrentiepositie van
Holland zeer sterk. De tweede theorie stelt dat er was sprake van commercialisatie en
specialisatie in de agrarische sector, veroorzaakt door crisis in de akkerbouw. De derde
theorie stelt dat er nauwelijks feodale elementen en andere niet-economische barrières
aanwezig waren die economische groei in de weg konden staan.
b) Op welke punten heeft het onderzoek van Van Bavel en van Zanden het beeld in de
oudere literatuur genuanceerd, gecorrigeerd of veranderd?
Volgens Van Bavel en Van Zanden waren er al voor 1570 veel economische ontwikkelingen
plaatsvonden, met name in de 14e en 15e eeuw. Terwijl de Zwarte Dood in grote delen van
Europa veel slachtoffers maakte, daalde de bevolkingsomvang in Holland nauwelijks. Holland
was al geürbaniseerd, was er al veel industrie en export, en was de arbeidsmarkt gebaseerd
op loonarbeid.
c) Met welke argumenten/bronnen proberen de auteurs hun stelling te onderbouwen?
De lonen waren juist hoog in Holland in 1345 vergeleken met andere steden en streken. Dit
blijkt uit andere literatuur. Ook blijkt dat de opbrengst per twee tienden land afnam. Dit
spreekt een commercialisering van de landbouw tegen, omdat deze juist voor hogere
opbrengsten zou moeten zorgen. De auteurs stellen dat deze commercialisering eerder werd
veroorzaakt door drainage- en institutionele problemen. Ook denken ze dat de
commercialisering en hiermee de vlucht in meer kapitaalintensievere productiemethodes
werd gestimuleerd door de hoge lonen. Het lijkt logisch dat door de Zwarte Dood en
drainage problemen, mensen naar de stad zouden trekken, maar dit gebeurde niet omdat
veel boeren hun grond zelf bezaten. Holland was flexibel, onder andere doordat de gilden en
de privileges van de steden zwak waren. De afwezigheid van feodale elementen vinden de
auteurs een vage stellingen.
d) Kies 2 tabellen en 3 grafieken uit het artikel, en beschrijf in je eigen woorden en zo
nauwkeurig mogelijk de inhoud van deze
Tabel 1: In deze tabel wordt de urbanisatiegraad en de bevolkingsomvang van Holland
weergegeven in de periode 1300-1575. Hieruit blijkt dat de bevolking in de loop van deze
periode groeit en dat met name het aantal stedelingen flink stijgt. De urbanisatiegraad stijgt
hierdoor zeer sterk van 14% naar 45%.
Tabel 2: In deze tabel worden de lonen van verschillende steden en streken in het jaar 1345
met elkaar vergeleken. De lonen worden hier in gram zilver gemeten. Dit is voor zowel
ambachtslieden als arbeiders gedaan. Uit de cijfers blijkt dat de lonen in Holland erg hoog
zijn in vergelijking met andere steden en streken.
, Grafiek 1: In deze grafiek is de bevolkingsomvang van Leiden te zien. Van 1365 tot ongeveer
1485 stijgt de populatie sterk, daarna is er een daling te zien. Op het hoogtepunt in 1485
wonen er zo’n 15000 mensen in Leiden
Grafiek 3: In deze grafiek worden de lonen van de arbeiders in Holland, Cambridge/Exeter en
Gent/Brugge in de periode van 1351 tot 1540 weergegeven. Dit wordt weergegeven in een
hoeveelheid tarwe in gemiddeldes over vijf jaar. De grafiek laat zien dat deze sterk
fluctueren en dat deze in Holland in het begin vaak het hoogst waren, maar dat dit eind 15 e
eeuw veranderde en de lonen toen hoger waren in Gent/Brugge.
Grafiek 6: In deze grafiek wordt het aantal nieuw gebouwde molens in Holland in de periode
van 1400 tot 1514 per decennium aangegeven. Uit de grafiek blijkt dat dit aantal gedurende
de periode stijgt van 2 in het eerste decennium van de 15e eeuw tot 53 in het eerste
decennium van de 16e eeuw.
The Economic Impact of the Black Death
D. Routt
Week 1
Het is niet helemaal duidelijk hoeveel mensen aan de zwarte dood zijn gestorven
De cijfers die de bevolkingsomvang aangeven zijn discutabel
Sociaal-economische veranderingen hadden zonder de Zwarte Dood waarschijnlijk ook wel
plaatsgevonden(door hongersnoden, etc)
Door de Zwarte Dood stegen de lonen
Boeren hadden grotere, meer vruchtbare stukken land in bezit
o Konden een deel van de opbrengst verkopen
Landheren werden renteniers: afhankelijk van de inflatie
De Zwarte Dood bracht zowel succes als verval
Gevolg van de Zwarte Dood op commerciële economie
Dalende arbeidsproductiviteit als gevolg van een daling van vaardige arbeiders
Plotselinge val in bevolkingsaantal zorgde voor grote overschotten die niets waard
waren
o Hierna moest het aanbod op de vraag worden aangepast
In de stad werden er meer luxegoederen gekocht
Flexibiliteit werd beloond
Opdrachten
1) Historici gebruiken vaak gouvernementele, kerkelijke en commerciële bronnen.
Echter, deze bronnen zijn niet altijd even betrouwbaar, omdat de cijfers vaak
gebaseerd zijn op tellingen waarbij alleen de hoofden van huishoudens worden
geteld, sommige regio’s worden overgeslagen, naar de hoeveel belasting of naar de
activiteit op de markt wordt gekeken.
2) Routt wil aantonen dat de Zwarte Dood voor de overlevenden veel succes bracht. Hij
verdeeld deze groep in tweeën: de boeren en de stedelingen. Op het platteland
The Jump-Start of the Holland Economy During the Late-Medieval Crisis, c. 1350-1500
B. van Bavel, J. van Zanden
Week 1
Traditionele visie op ontwikkeling van Holland tot centrum van de wereldeconomie:
Amsterdam was een stapelmarkt
Kooplieden uit Antwerpen vluchten naar Amsterdam na de val van Antwerpen in
1585
Immigratie van Vlaamse calvinisten die hun vaardigheden en geld meenamen
Echter:
Holland was hiervoor al geürbaniseerd
Er was al veel industrie in Holland
Er was al veel export
De arbeidsmarkt was gebaseerd op loonarbeid
o Lonen waren lager dan elders omdat er in Holland arbeid minder schaars was
De Zwarte Dood hier weinig slachtoffers heeft gemaakt
Drie belangrijke interpretaties/benaderingswijzen over de vraag waarom de economie in
Holland groeide:
Lage lonen doordat arbeid hier niet schaars was, omdat de Zwarte Dood in Holland
nauwelijks slachtoffers maakte
o Hierdoor concurrerender
Commercialisatie en specialisatie in de agrarische sector
o Was noodzakelijk door crisis in akkerbouw
Nauwelijks feodale elementen en andere niet-economische barrières aanwezig
Andere literatuur laat juist zien dat de lonen in Holland hoog waren. Kan komen omdat het
nog maar net ontgonnen gebied is en de pioniers die hier wonen speciale privileges kregen
in ruil voor hun ontginningswerk
Dit lijkt bevestigt te worden door het feit dat zowel op het platteland als in de stad de lonen
hoog zijn
Toch dalen de lonen aan het eind van de 15e eeuw als de bevolking groeit.
De lonen waren juist hoog in Holland in 1345 vergeleken met andere steden en streken. Dit
blijkt uit andere literatuur. Ook blijkt dat de opbrengst per twee tienden land afnam. Dit
spreekt een commercialisering van de landbouw tegen, omdat deze juist voor hogere
opbrengsten zou moeten zorgen. De auteurs stellen dat deze commercialisering eerder werd
veroorzaakt door drainage- en institutionele problemen.
Ook denken ze dat de commercialisering en hiermee de vlucht in meer kapitaalintensievere
productiemethodes werd gestimuleerd door de hoge lonen. Het lijkt logisch dat door de
Zwarte Dood en drainage problemen, mensen naar de stad zouden trekken, maar dit
gebeurde niet omdat veel boeren hun grond zelf bezaten.
,Holland was flexibel, onder andere doordat de gilden en de privileges van de steden zwak
waren. De afwezigheid van feodale elementen vinden de auteurs een vage stellingen.
Opdrachten:
a) Welke theorieën bestonden er in de oudere literatuur over de economische
ontwikkelingen van Holland in de 14e en 15e eeuw?
Er komen drie verschillende theorieën naar voren uit de oudere literatuur. De eerste stelt
dat er lage lonen in Holland waren doordat arbeid hier niet schaars was, omdat de Zwarte
Dood in Holland nauwelijks slachtoffers maakte. Hierdoor was de concurrentiepositie van
Holland zeer sterk. De tweede theorie stelt dat er was sprake van commercialisatie en
specialisatie in de agrarische sector, veroorzaakt door crisis in de akkerbouw. De derde
theorie stelt dat er nauwelijks feodale elementen en andere niet-economische barrières
aanwezig waren die economische groei in de weg konden staan.
b) Op welke punten heeft het onderzoek van Van Bavel en van Zanden het beeld in de
oudere literatuur genuanceerd, gecorrigeerd of veranderd?
Volgens Van Bavel en Van Zanden waren er al voor 1570 veel economische ontwikkelingen
plaatsvonden, met name in de 14e en 15e eeuw. Terwijl de Zwarte Dood in grote delen van
Europa veel slachtoffers maakte, daalde de bevolkingsomvang in Holland nauwelijks. Holland
was al geürbaniseerd, was er al veel industrie en export, en was de arbeidsmarkt gebaseerd
op loonarbeid.
c) Met welke argumenten/bronnen proberen de auteurs hun stelling te onderbouwen?
De lonen waren juist hoog in Holland in 1345 vergeleken met andere steden en streken. Dit
blijkt uit andere literatuur. Ook blijkt dat de opbrengst per twee tienden land afnam. Dit
spreekt een commercialisering van de landbouw tegen, omdat deze juist voor hogere
opbrengsten zou moeten zorgen. De auteurs stellen dat deze commercialisering eerder werd
veroorzaakt door drainage- en institutionele problemen. Ook denken ze dat de
commercialisering en hiermee de vlucht in meer kapitaalintensievere productiemethodes
werd gestimuleerd door de hoge lonen. Het lijkt logisch dat door de Zwarte Dood en
drainage problemen, mensen naar de stad zouden trekken, maar dit gebeurde niet omdat
veel boeren hun grond zelf bezaten. Holland was flexibel, onder andere doordat de gilden en
de privileges van de steden zwak waren. De afwezigheid van feodale elementen vinden de
auteurs een vage stellingen.
d) Kies 2 tabellen en 3 grafieken uit het artikel, en beschrijf in je eigen woorden en zo
nauwkeurig mogelijk de inhoud van deze
Tabel 1: In deze tabel wordt de urbanisatiegraad en de bevolkingsomvang van Holland
weergegeven in de periode 1300-1575. Hieruit blijkt dat de bevolking in de loop van deze
periode groeit en dat met name het aantal stedelingen flink stijgt. De urbanisatiegraad stijgt
hierdoor zeer sterk van 14% naar 45%.
Tabel 2: In deze tabel worden de lonen van verschillende steden en streken in het jaar 1345
met elkaar vergeleken. De lonen worden hier in gram zilver gemeten. Dit is voor zowel
ambachtslieden als arbeiders gedaan. Uit de cijfers blijkt dat de lonen in Holland erg hoog
zijn in vergelijking met andere steden en streken.
, Grafiek 1: In deze grafiek is de bevolkingsomvang van Leiden te zien. Van 1365 tot ongeveer
1485 stijgt de populatie sterk, daarna is er een daling te zien. Op het hoogtepunt in 1485
wonen er zo’n 15000 mensen in Leiden
Grafiek 3: In deze grafiek worden de lonen van de arbeiders in Holland, Cambridge/Exeter en
Gent/Brugge in de periode van 1351 tot 1540 weergegeven. Dit wordt weergegeven in een
hoeveelheid tarwe in gemiddeldes over vijf jaar. De grafiek laat zien dat deze sterk
fluctueren en dat deze in Holland in het begin vaak het hoogst waren, maar dat dit eind 15 e
eeuw veranderde en de lonen toen hoger waren in Gent/Brugge.
Grafiek 6: In deze grafiek wordt het aantal nieuw gebouwde molens in Holland in de periode
van 1400 tot 1514 per decennium aangegeven. Uit de grafiek blijkt dat dit aantal gedurende
de periode stijgt van 2 in het eerste decennium van de 15e eeuw tot 53 in het eerste
decennium van de 16e eeuw.
The Economic Impact of the Black Death
D. Routt
Week 1
Het is niet helemaal duidelijk hoeveel mensen aan de zwarte dood zijn gestorven
De cijfers die de bevolkingsomvang aangeven zijn discutabel
Sociaal-economische veranderingen hadden zonder de Zwarte Dood waarschijnlijk ook wel
plaatsgevonden(door hongersnoden, etc)
Door de Zwarte Dood stegen de lonen
Boeren hadden grotere, meer vruchtbare stukken land in bezit
o Konden een deel van de opbrengst verkopen
Landheren werden renteniers: afhankelijk van de inflatie
De Zwarte Dood bracht zowel succes als verval
Gevolg van de Zwarte Dood op commerciële economie
Dalende arbeidsproductiviteit als gevolg van een daling van vaardige arbeiders
Plotselinge val in bevolkingsaantal zorgde voor grote overschotten die niets waard
waren
o Hierna moest het aanbod op de vraag worden aangepast
In de stad werden er meer luxegoederen gekocht
Flexibiliteit werd beloond
Opdrachten
1) Historici gebruiken vaak gouvernementele, kerkelijke en commerciële bronnen.
Echter, deze bronnen zijn niet altijd even betrouwbaar, omdat de cijfers vaak
gebaseerd zijn op tellingen waarbij alleen de hoofden van huishoudens worden
geteld, sommige regio’s worden overgeslagen, naar de hoeveel belasting of naar de
activiteit op de markt wordt gekeken.
2) Routt wil aantonen dat de Zwarte Dood voor de overlevenden veel succes bracht. Hij
verdeeld deze groep in tweeën: de boeren en de stedelingen. Op het platteland
