Onderwijs aan kinderen met specifieke noden: lesnotities
1. Inleiding: beleid
De vraag wanneer het gaat over kinderen met specifieke noden is altijd: “Moeten die kinderen nu
onderwijs krijgen in het gewoon onderwijs (inclusief) of moeten we dat gesegregeerd, gespecialiseerd
doen in het buitengewoon onderwijs?”
- Vraag die doorheen de geschiedenis altijd terugkomt
- Waar kunnen we nu kinderen met specifieke noden het best ondersteunen of onderwijzen?
- Voorkeur voor de term ‘gewoon’ in plaats van ‘regulier onderwijs’ want al het onderwijs is
regulier, regulier komt van de Engelse term ‘regular education’
- De vraag is dus: “Wat is nu de context waarin we les willen geven aan deze leerlingen?”
Internationaal zien we dat scholen voor buitengewoon onderwijs hun ingang vonden op het moment
dat de leerplicht er in een bepaald land kwam (België 1918, dit is laat ten opzichte van andere landen,
is hier ook het begin van het buitengewoon onderwijs, maar het begin werd 100 jaar eerder al gemaakt,
in instituten voor kinderen met beperkingen waar onderwijs werd georganiseerd). Dit was vroeger wel
gesegregeerd (door pragmatische argumenten zoals: het kost minder, de organisatie is vlotter, het is
makkelijker om zo op maat te werken en de ‘abnormale’ gaan normale storen in het gewoon onderwijs).
Wanneer we nu discussies voeren ontstaan exact dezelfde argumenten als toen!
In de meer recente geschiedenis zijn meer initiatieven genomen richting meer inclusief onderwijs. De
eerste was GON in 1989. Voor bepaalde leerlingen kon ondersteuning vanuit het buitengewoon
onderwijs komen naar gewoon onderwijs. Het uitgangspunt was geïntegreerd onderwijs, namelijk
leerlingen moeten zich aanpasssen aan het systeem en om zich aan te passen kregen die dus
ondersteuning vanuit het buitengewoon onderwijs.
1
,Onderwijs aan kinderen met specifieke noden: lesnotities
Internationaal kwam het Salamanca verdrag. Dit was het startpunt voor veel landen om een eerste stap
te zetten om gesegregeerd onderwijs af te bouwen. In Vlaanderen was dat veel minder, pas tien jaar
later werd een eerste stap gezet naar inclusief onderwijs, namelijk met het ION-project (= Inclusief
Onderwijs project). Dit richtte zich specifiek op leerlingen uit het type 2 (= leerlingen met een
verstandelijke beperking) die inclusief onderwijs konden volgen. Ze konden dus onderwijs volgen in
gewoon onderwijs met ondersteuning vanuit het buitengewoon onderwijs.
Nu wachten we op de implementatie van het Decreet Leersteun.
Vanuit het VN-verdrag wordt gevraagd om voluit voor inclusief onderwijs te gaan. In Vlaanderen is die
keuze niet echt gemaakt, maar met het M-decreet willen we wel stappen zetten richting meer inclusief
onderwijs.
1.1 M-decreet
= maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften.
Zes krachtlijnen van het M-decreet:
1. Eerst gewoon dan buitengewoon – Mindshift
2. Recht op inschrijven in een gewone school – Meer inclusie
Gewoon onderwijs
3. Recht op redelijke aanpassingen – Meesterschap
Gewoon onderwijs
4. Nieuwe types in buitengewoon onderwijs – Modernisering
Buitengewoon onderwijs
5. Nieuwe toelatingsvoorwaarden buitengewoon onderwijs – Medezeggenschap
Buitengewoon onderwijs
6. Ondersteuning voor het gewoon onderwijs – Middelen voor meesterschap
Ondersteuningsmodel
1.1.1 Mindshift
“Eerst gewoon dan buitengewoon”. We gaan eerst kijken of het kind
terecht kan in het gewoon onderwijs. Lukt dat niet dan kunnen we
nadenken over een verwijzing naar het buitengewoon onderwijs. Het is
nooit de intentie geweest om volledig naar inclusief onderwijs te gaan
en het buitengewoon onderwijs af te schaffen (zoals bv. in Italië wel is
gedaan). Wat men hier wel mee naar boven wou brengen is dat er een
geloof was in mogelijkheden. Leerlingen met specifieke noden hebben
2
,Onderwijs aan kinderen met specifieke noden: lesnotities
de mogelijkheid om te leren in het gewoon onderwijs. Daarvoor is die mindshift heel belangrijk. Om de
mindshift mogelijk te maken zijn er drie dingen belangrijk:
1. Praktijk
2. Beleid
3. Cultuur
Cultuur is de basis, dat is de verandering in het denken, hoe men kijkt naar kinderen met specifieke
noden en onderwijsbehoeften. Het zijn de attitudes.
Als er twee onderdelen van de piramide voldaan zijn is de kans groot dat de innovatie zich zal
doorzetten, maar cultuur moet er altijd bijzin! Als je cultuurverandering teweeg hebt kunnen brengen
en de praktijk is mee, dan zal het beleid ook wel volgen. Andersom als cultuur en beleid mee is, dan
volgt de praktijk wel. Maar als enkel praktijk en beleid zijn volbracht zal er geen mindshift kunnen
plaatsvinden want cultuurverandering is altijd nodig.
1.1.2 Meer inclusie
- Inschrijvingsrecht
- Onverkort recht
- Inschrijving onder ontbindende voorwaarde ; disproportionaliteit bevestigd = ontbinding
inschrijving
→ Afweging van redelijkheid van de aanpassingen
Elk kind mag zich inschrijven in een gewone school. Voor het M-decreet was het meer een
draagkrachtafweging. De school kon dan zeggen dat ze het niet zien zitten om een leerling met ADHD
te onderwijszen. Dat is nu niet meer het geval. Dit is het onverkort recht, namelijk voor iedereen
hetzelfde, onder dezelfde voorwaarden. Iedereen betekent iedereen die het gemeenschappelijk
curriculum kan volgen.
Leerlingen die een verslag hebben dat toegang geeft tot het buitengewoon onderwijs en waarvan men
dus zegt dat de leerling het gemeenschappelijk curriculum niet kan volgen, mogen zich inschrijven onder
ontbindende voorwaarden. Dit wil zeggen dat de school de tijd heeft om te onderzoeken of ze het als
school kunnen mogelijk maken (IAC want kunnen het gemeenschappelijk curriculum niet volgen).
Dit is een voorbeeld van een beslissingsboom om te bepalen of de leerling moet
ingeschreven worden met ontbindende voorwaarden.
3
, Onderwijs aan kinderen met specifieke noden: lesnotities
1.1.3 Meesterschap
Redelijke aanpassing = een maatregel die het effect van de beperking neutraliseert waarmee een
persoon met een handicap te maken krijgt in een onaangepaste (school)omgeving
Iedereen heeft recht op redelijke aanpassingen. Het kan vanalles zijn maar het is een maatregel die het
effect van de beperking neutraliseert. In Vlaanderen zijn redelijke aanpassingen een recht en staat het
in de grondwet ingeschreven. Als je geen redelijke aanpassingen krijgt kan je dit afdwingen. Je kan er
niet omheen.
Bijvoorbeeld:
- Hellend vlak voor een leerling met een rolstoel
- Voorleessoftware
- Hoekje waarin een leerling in stilte kan bezig zijn
- Vrijstelling voor een bepaald vak
- Verlenging van de examentijd
Kenmerken:
- Afgestemd op de ondersteuningsbehoeften van de leerling, op maat
- Deelname aan activiteiten
- Zelfstandigheid
- Rekening houden met waardigheid en veiligheid van de leerling
1.1.4 Modernisering
Vooreerst:
- Type 1: licht mentale handicap
- Type 2: matige of ernstige mentale handicap
- Type 3: ernstige emotionele of gedragsproblemen
- Type 4: lichamelijke handicap
- Type 5: kinderen in het ziekenhuis
- Type 6: visuele handicap
- Type 7: auditieve handicap
- Type 8: ernstige leerstoornissen
Nu:
- Type basisaanbod: specifieke onderwijsbehoeften voor wie het gemeenschappelijk curriculum
met redelijke aanpassingen niet haalbaar is in een school voor gewoon onderwijs
- Type 2: verstandelijke beperking
- Type 3: ernstige emotionele of gedragsstoornis, maar zonder verstandelijke beperking
- Type 4: motorische beperking
- Type 5: ziekenhuis, een preventorium of een residentiële setting
- Type 6: visuele beperking
- Type 7: auditieve beperking of een spraak- of taalstoornis
- Type 9: autismespectrumstoornis, maar zonder verstandelijke beperking
4
1. Inleiding: beleid
De vraag wanneer het gaat over kinderen met specifieke noden is altijd: “Moeten die kinderen nu
onderwijs krijgen in het gewoon onderwijs (inclusief) of moeten we dat gesegregeerd, gespecialiseerd
doen in het buitengewoon onderwijs?”
- Vraag die doorheen de geschiedenis altijd terugkomt
- Waar kunnen we nu kinderen met specifieke noden het best ondersteunen of onderwijzen?
- Voorkeur voor de term ‘gewoon’ in plaats van ‘regulier onderwijs’ want al het onderwijs is
regulier, regulier komt van de Engelse term ‘regular education’
- De vraag is dus: “Wat is nu de context waarin we les willen geven aan deze leerlingen?”
Internationaal zien we dat scholen voor buitengewoon onderwijs hun ingang vonden op het moment
dat de leerplicht er in een bepaald land kwam (België 1918, dit is laat ten opzichte van andere landen,
is hier ook het begin van het buitengewoon onderwijs, maar het begin werd 100 jaar eerder al gemaakt,
in instituten voor kinderen met beperkingen waar onderwijs werd georganiseerd). Dit was vroeger wel
gesegregeerd (door pragmatische argumenten zoals: het kost minder, de organisatie is vlotter, het is
makkelijker om zo op maat te werken en de ‘abnormale’ gaan normale storen in het gewoon onderwijs).
Wanneer we nu discussies voeren ontstaan exact dezelfde argumenten als toen!
In de meer recente geschiedenis zijn meer initiatieven genomen richting meer inclusief onderwijs. De
eerste was GON in 1989. Voor bepaalde leerlingen kon ondersteuning vanuit het buitengewoon
onderwijs komen naar gewoon onderwijs. Het uitgangspunt was geïntegreerd onderwijs, namelijk
leerlingen moeten zich aanpasssen aan het systeem en om zich aan te passen kregen die dus
ondersteuning vanuit het buitengewoon onderwijs.
1
,Onderwijs aan kinderen met specifieke noden: lesnotities
Internationaal kwam het Salamanca verdrag. Dit was het startpunt voor veel landen om een eerste stap
te zetten om gesegregeerd onderwijs af te bouwen. In Vlaanderen was dat veel minder, pas tien jaar
later werd een eerste stap gezet naar inclusief onderwijs, namelijk met het ION-project (= Inclusief
Onderwijs project). Dit richtte zich specifiek op leerlingen uit het type 2 (= leerlingen met een
verstandelijke beperking) die inclusief onderwijs konden volgen. Ze konden dus onderwijs volgen in
gewoon onderwijs met ondersteuning vanuit het buitengewoon onderwijs.
Nu wachten we op de implementatie van het Decreet Leersteun.
Vanuit het VN-verdrag wordt gevraagd om voluit voor inclusief onderwijs te gaan. In Vlaanderen is die
keuze niet echt gemaakt, maar met het M-decreet willen we wel stappen zetten richting meer inclusief
onderwijs.
1.1 M-decreet
= maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften.
Zes krachtlijnen van het M-decreet:
1. Eerst gewoon dan buitengewoon – Mindshift
2. Recht op inschrijven in een gewone school – Meer inclusie
Gewoon onderwijs
3. Recht op redelijke aanpassingen – Meesterschap
Gewoon onderwijs
4. Nieuwe types in buitengewoon onderwijs – Modernisering
Buitengewoon onderwijs
5. Nieuwe toelatingsvoorwaarden buitengewoon onderwijs – Medezeggenschap
Buitengewoon onderwijs
6. Ondersteuning voor het gewoon onderwijs – Middelen voor meesterschap
Ondersteuningsmodel
1.1.1 Mindshift
“Eerst gewoon dan buitengewoon”. We gaan eerst kijken of het kind
terecht kan in het gewoon onderwijs. Lukt dat niet dan kunnen we
nadenken over een verwijzing naar het buitengewoon onderwijs. Het is
nooit de intentie geweest om volledig naar inclusief onderwijs te gaan
en het buitengewoon onderwijs af te schaffen (zoals bv. in Italië wel is
gedaan). Wat men hier wel mee naar boven wou brengen is dat er een
geloof was in mogelijkheden. Leerlingen met specifieke noden hebben
2
,Onderwijs aan kinderen met specifieke noden: lesnotities
de mogelijkheid om te leren in het gewoon onderwijs. Daarvoor is die mindshift heel belangrijk. Om de
mindshift mogelijk te maken zijn er drie dingen belangrijk:
1. Praktijk
2. Beleid
3. Cultuur
Cultuur is de basis, dat is de verandering in het denken, hoe men kijkt naar kinderen met specifieke
noden en onderwijsbehoeften. Het zijn de attitudes.
Als er twee onderdelen van de piramide voldaan zijn is de kans groot dat de innovatie zich zal
doorzetten, maar cultuur moet er altijd bijzin! Als je cultuurverandering teweeg hebt kunnen brengen
en de praktijk is mee, dan zal het beleid ook wel volgen. Andersom als cultuur en beleid mee is, dan
volgt de praktijk wel. Maar als enkel praktijk en beleid zijn volbracht zal er geen mindshift kunnen
plaatsvinden want cultuurverandering is altijd nodig.
1.1.2 Meer inclusie
- Inschrijvingsrecht
- Onverkort recht
- Inschrijving onder ontbindende voorwaarde ; disproportionaliteit bevestigd = ontbinding
inschrijving
→ Afweging van redelijkheid van de aanpassingen
Elk kind mag zich inschrijven in een gewone school. Voor het M-decreet was het meer een
draagkrachtafweging. De school kon dan zeggen dat ze het niet zien zitten om een leerling met ADHD
te onderwijszen. Dat is nu niet meer het geval. Dit is het onverkort recht, namelijk voor iedereen
hetzelfde, onder dezelfde voorwaarden. Iedereen betekent iedereen die het gemeenschappelijk
curriculum kan volgen.
Leerlingen die een verslag hebben dat toegang geeft tot het buitengewoon onderwijs en waarvan men
dus zegt dat de leerling het gemeenschappelijk curriculum niet kan volgen, mogen zich inschrijven onder
ontbindende voorwaarden. Dit wil zeggen dat de school de tijd heeft om te onderzoeken of ze het als
school kunnen mogelijk maken (IAC want kunnen het gemeenschappelijk curriculum niet volgen).
Dit is een voorbeeld van een beslissingsboom om te bepalen of de leerling moet
ingeschreven worden met ontbindende voorwaarden.
3
, Onderwijs aan kinderen met specifieke noden: lesnotities
1.1.3 Meesterschap
Redelijke aanpassing = een maatregel die het effect van de beperking neutraliseert waarmee een
persoon met een handicap te maken krijgt in een onaangepaste (school)omgeving
Iedereen heeft recht op redelijke aanpassingen. Het kan vanalles zijn maar het is een maatregel die het
effect van de beperking neutraliseert. In Vlaanderen zijn redelijke aanpassingen een recht en staat het
in de grondwet ingeschreven. Als je geen redelijke aanpassingen krijgt kan je dit afdwingen. Je kan er
niet omheen.
Bijvoorbeeld:
- Hellend vlak voor een leerling met een rolstoel
- Voorleessoftware
- Hoekje waarin een leerling in stilte kan bezig zijn
- Vrijstelling voor een bepaald vak
- Verlenging van de examentijd
Kenmerken:
- Afgestemd op de ondersteuningsbehoeften van de leerling, op maat
- Deelname aan activiteiten
- Zelfstandigheid
- Rekening houden met waardigheid en veiligheid van de leerling
1.1.4 Modernisering
Vooreerst:
- Type 1: licht mentale handicap
- Type 2: matige of ernstige mentale handicap
- Type 3: ernstige emotionele of gedragsproblemen
- Type 4: lichamelijke handicap
- Type 5: kinderen in het ziekenhuis
- Type 6: visuele handicap
- Type 7: auditieve handicap
- Type 8: ernstige leerstoornissen
Nu:
- Type basisaanbod: specifieke onderwijsbehoeften voor wie het gemeenschappelijk curriculum
met redelijke aanpassingen niet haalbaar is in een school voor gewoon onderwijs
- Type 2: verstandelijke beperking
- Type 3: ernstige emotionele of gedragsstoornis, maar zonder verstandelijke beperking
- Type 4: motorische beperking
- Type 5: ziekenhuis, een preventorium of een residentiële setting
- Type 6: visuele beperking
- Type 7: auditieve beperking of een spraak- of taalstoornis
- Type 9: autismespectrumstoornis, maar zonder verstandelijke beperking
4
