Les 4.1: Eczeem of dermatitis
INLEIDING: VERSCHILLENDE VORMEN
Atopisch of constitutioneel eczeem/dermatitis
Seborrheïsche eczeem/dermatitis
Irritatie (ortho-ërgische) contact eczeem/dermatitis
Allergische contact eczeem/dermatitis
ATOPISCH ECZEEM
DEFINITIE
Familiaal voorkomende, inflammatoire huidaandoening
Kenmerken:
o Extreme jeuk: geen jeuk = geen atopische eczeem!
o Typische voorkeurslokalisaties
o Chronisch of op- en afgaand beloop (dus niet per se continu)
o Correlatie met andere atopische symptomen (rhino-conjunctivitis, bronchiaal astma)
o Vaak associatie met verhoogde productie IgE
VOORKOMEN
Vooral kinderen (20% in Westerse landen)
Sterke daling van prevalentie na de puberteit
2 – 8 % van de volwassenen
PATHOGENESE
Allergie speelt hier geen rol!
A. Intrinsieke/genetische afwijkingen : 2 majeure pathofysiologische afwijkingen
1. Abnormale epidermale structuur en functie ‘verstoorde huidbarrière’
o Abnormaal lipidenmetabolisme (tekort aan en inadequate ratio van intercellulaire
lipiden in hoornlaag): “slechte cement van de muur”
o Abnormale epidermale structurele eiwitten (fillagrine; protease inhibitoren): “slechte
bouwstenen”
o Abnormale microbiële kolonisatie (S. Aureus; Malassezia sp.)
o Trans-epidermaal waterverlies (TEW) ↑: droge huid
+ Verhoogde penetratie irritantia/allergenen
2. Onaangepaste immuunrespons op antigenen die de huid binnendringen
o Activatie aangeboren immuunsysteem (Langerhans’ en dermale dendritische cellen)
o Abnormale activatie van adaptieve immuunsysteem met expressie inflammatoire
mediatoren (cytokines)
Initiele faze: Th2 respons (IgE )
Chronische eczemen: Th1 en Th17 respons
o Nog meer deficiënte huidbarrière
Pagina 1 van 18
,B. Omgevingsfactoren
Kunnen irritatie geven (irritatieve factoren)
o Water (hard, gechloreerd)
o Solventen (reinigingsproducten): als je al te weinig vetten hebt, mag je zeker niet
extra vetjes wegwassen!
o Wol
o Synthetische kledij, occlusief schoeisel: zweet!
o Zand, verf, …
Kunnen allergie geven
o Aëroallergenen of inhalatieallergenen
Huisstofmijt (leeft van huidschilfers die zitten in tapijten, gordijnen, knuffels)
Sommigen produceren IgE tegen deze huisstofmijt
Schimmels (in vochtige huizen)
Huisdieren: vooral allergie voor epitheel/huidschilfers van huisdieren
Pollen (gras en boompollen): geeft zelden opstoten, maar bij sommigen zal
eczeem dan toch wel verergeren
o Voedingsmiddelen
< 2 j.: Koemelk, kippeneiwit, peulvruchten, meelsoorten
> 2 j.: Vruchten (citrus-, steen-), noten (pinda), groenten (wortels, spinazie)
vlees, vis, … hier groei je niet uit (= levenslang)
o Rol van pseudo-allergenen!
Bv. Te veel vet gegeten: ineens opstoot van eczeem geen echte
allergische reactie, maar het kan wel hun eczeem verergeren!
KLINIEK
Majeure criteria
Jeuk (zeer lage jeukdrempel)
Chronisch of op-en afgaand verloop
Typische morfologie en lokalisatie:
o Zuigelingen: hoofdhuid, voorhoofd, wangen +/- uitbreiding naar ledematen
o Kinderen/volwassenen: elleboog- en kniePLOOIEN, polsen, hals, oogleden,..
o Volwassenen: soms mono-lokalisatie: handen en “head- en neck”
Persoonlijke en/of familiale atopie-anamnese
Correlatie met astma en rhinoconjunctivitis atopische mars
Bij baby’s
o Gelaat (wangen, voorhoofd) en scalp
o Periorale uitsparing (narcosekapje)
o Acuut nattend met korstvorming (vaak surinfectie)
o Diffuse uitbreiding naar romp en ledematen
Pagina 2 van 18
, Bij kinderen in de plooien!!
o Opvallend symmetrisch
o Voorkeurslokalisatie : elleboog- en knieplooien, nekstreek, oogleden en polsen
o Acuut beeld = rood, gezwollen en nattend, maar later komt er een beetje
lichenificatie (= verdikking van de epidermis)
o Chronisch karakter
o Symptomen: lichenificatie, schilfering, kloofvorming, jeuk
Kloofjes komen door de droogte en wondjes door het krabben (dit geeft nog
een nattend beeld)
Bovenop de eczeem kunnen infecties komen
Bij volwassenen minder frequent
o Gelokaliseerde vorm: chronisch handeczeem komt nog voor bij volwassenen die
als kind atopische eczeem hebben gehad; head-en neck kan ook
o Cfr kinderleeftijd: voorkeurslokalisatie grote plooien
o Ernstige vorm : chronisch gelichenificeerd en gegeneraliseerd eczeem
o Symptomen: lichenificatie, schilfering, kloofvorming, jeuk
o Ernstige chronische vormen: soms zelfs hospitalisatie nodig! nu wel betere
behandelingsmethodes die QoL iets beter maakt!
Pagina 3 van 18
INLEIDING: VERSCHILLENDE VORMEN
Atopisch of constitutioneel eczeem/dermatitis
Seborrheïsche eczeem/dermatitis
Irritatie (ortho-ërgische) contact eczeem/dermatitis
Allergische contact eczeem/dermatitis
ATOPISCH ECZEEM
DEFINITIE
Familiaal voorkomende, inflammatoire huidaandoening
Kenmerken:
o Extreme jeuk: geen jeuk = geen atopische eczeem!
o Typische voorkeurslokalisaties
o Chronisch of op- en afgaand beloop (dus niet per se continu)
o Correlatie met andere atopische symptomen (rhino-conjunctivitis, bronchiaal astma)
o Vaak associatie met verhoogde productie IgE
VOORKOMEN
Vooral kinderen (20% in Westerse landen)
Sterke daling van prevalentie na de puberteit
2 – 8 % van de volwassenen
PATHOGENESE
Allergie speelt hier geen rol!
A. Intrinsieke/genetische afwijkingen : 2 majeure pathofysiologische afwijkingen
1. Abnormale epidermale structuur en functie ‘verstoorde huidbarrière’
o Abnormaal lipidenmetabolisme (tekort aan en inadequate ratio van intercellulaire
lipiden in hoornlaag): “slechte cement van de muur”
o Abnormale epidermale structurele eiwitten (fillagrine; protease inhibitoren): “slechte
bouwstenen”
o Abnormale microbiële kolonisatie (S. Aureus; Malassezia sp.)
o Trans-epidermaal waterverlies (TEW) ↑: droge huid
+ Verhoogde penetratie irritantia/allergenen
2. Onaangepaste immuunrespons op antigenen die de huid binnendringen
o Activatie aangeboren immuunsysteem (Langerhans’ en dermale dendritische cellen)
o Abnormale activatie van adaptieve immuunsysteem met expressie inflammatoire
mediatoren (cytokines)
Initiele faze: Th2 respons (IgE )
Chronische eczemen: Th1 en Th17 respons
o Nog meer deficiënte huidbarrière
Pagina 1 van 18
,B. Omgevingsfactoren
Kunnen irritatie geven (irritatieve factoren)
o Water (hard, gechloreerd)
o Solventen (reinigingsproducten): als je al te weinig vetten hebt, mag je zeker niet
extra vetjes wegwassen!
o Wol
o Synthetische kledij, occlusief schoeisel: zweet!
o Zand, verf, …
Kunnen allergie geven
o Aëroallergenen of inhalatieallergenen
Huisstofmijt (leeft van huidschilfers die zitten in tapijten, gordijnen, knuffels)
Sommigen produceren IgE tegen deze huisstofmijt
Schimmels (in vochtige huizen)
Huisdieren: vooral allergie voor epitheel/huidschilfers van huisdieren
Pollen (gras en boompollen): geeft zelden opstoten, maar bij sommigen zal
eczeem dan toch wel verergeren
o Voedingsmiddelen
< 2 j.: Koemelk, kippeneiwit, peulvruchten, meelsoorten
> 2 j.: Vruchten (citrus-, steen-), noten (pinda), groenten (wortels, spinazie)
vlees, vis, … hier groei je niet uit (= levenslang)
o Rol van pseudo-allergenen!
Bv. Te veel vet gegeten: ineens opstoot van eczeem geen echte
allergische reactie, maar het kan wel hun eczeem verergeren!
KLINIEK
Majeure criteria
Jeuk (zeer lage jeukdrempel)
Chronisch of op-en afgaand verloop
Typische morfologie en lokalisatie:
o Zuigelingen: hoofdhuid, voorhoofd, wangen +/- uitbreiding naar ledematen
o Kinderen/volwassenen: elleboog- en kniePLOOIEN, polsen, hals, oogleden,..
o Volwassenen: soms mono-lokalisatie: handen en “head- en neck”
Persoonlijke en/of familiale atopie-anamnese
Correlatie met astma en rhinoconjunctivitis atopische mars
Bij baby’s
o Gelaat (wangen, voorhoofd) en scalp
o Periorale uitsparing (narcosekapje)
o Acuut nattend met korstvorming (vaak surinfectie)
o Diffuse uitbreiding naar romp en ledematen
Pagina 2 van 18
, Bij kinderen in de plooien!!
o Opvallend symmetrisch
o Voorkeurslokalisatie : elleboog- en knieplooien, nekstreek, oogleden en polsen
o Acuut beeld = rood, gezwollen en nattend, maar later komt er een beetje
lichenificatie (= verdikking van de epidermis)
o Chronisch karakter
o Symptomen: lichenificatie, schilfering, kloofvorming, jeuk
Kloofjes komen door de droogte en wondjes door het krabben (dit geeft nog
een nattend beeld)
Bovenop de eczeem kunnen infecties komen
Bij volwassenen minder frequent
o Gelokaliseerde vorm: chronisch handeczeem komt nog voor bij volwassenen die
als kind atopische eczeem hebben gehad; head-en neck kan ook
o Cfr kinderleeftijd: voorkeurslokalisatie grote plooien
o Ernstige vorm : chronisch gelichenificeerd en gegeneraliseerd eczeem
o Symptomen: lichenificatie, schilfering, kloofvorming, jeuk
o Ernstige chronische vormen: soms zelfs hospitalisatie nodig! nu wel betere
behandelingsmethodes die QoL iets beter maakt!
Pagina 3 van 18
