,Dolk craniaal doorheen hals: huid > vet > m. platysma > fascia cervicalis, lamina superficialis, m. digastricus venter anterior > m.
mylohyoideus > glandulae sublingualis > m. geniohyoideus > m. genioglossus > a. en v. sublingualis > nervus hypoglossus >
ductus submandibularis > nervus lingualis > a. en v. lingualis profunda > septum linguae > m. transversa lingua > m. longitudinalis
superior > aponeurosis linguae > tunica mucosa linguae > palatum durum
,1 Kaakspieren
Spier Origo Insertio
M. masseter Arcus zygomaticus Tuberositas masseterica
M. temporalis Fossa temporalis Ramus mandibulae + processus coronoideus
M. pterygoideus medialis Grote: fossa pterygoidea Tuberositas pterygoidea
Kleine: tuber maxillae + proc. pyramidalis
M. pterygoideus lateralis Bovenste: facies infratemporalis Bovenste: gewrichtskop + discus articularis
Onderste: lamina lateralis Onderste: fovea pterygoidea
2 Supra-hyoidale spieren
Spier Origo Insertio
M. mylohyoideus Linea mylohyoidea Raphe + os hyoideum
M. stylohyoideus Processus styloideus os temporale Cornua maior
M. digastricus, v. posterior Incisura mastoidea Os hyoideum
M. digastricus, v. anterior Os hyoideum Fossa digastrica
3 Aangezichtsspieren rondom het mondgedeelte
Spier Origo Insertio
M. buccinator Alveolaire kam + bovenkaak + onderkaak Musculus orbicularis oris
M. zygomaticus maior facies lateralis os zygomaticum Mondhoek
M. zygomaticus minor Arcus zygomaticus Bovenlip
M. depressor anguli oris Onderrand van het os mandibula Mondhoek
M. depressor labii inferiores Onder foramen mentale Onderlip
M. mentalis Processus alveolaris Huid van de kin
4 Hals- en nekspieren
Spier Origo Insertio
M. sternocleidomastoideus Sternum + clavicula Processus mastoideus + linea nuchea superior
M. platysma Fascia parotidea Fascia pectoralis
M. trapezius Linea nuchea + ligamentum nuchea Acromion + clavicula
5 Infra-hyoidale spieren
Spier Origo Insertio
M. omohyoideus Margo superior van scapula Os hyoideum
M. sternohyoideus Manubrium sterni + clavicula Os hyoideum
M. sternothyroideus Manubrium sterni Linea obliqua van cartilago thyroidea
M. thyrohyoideus Linea obliqua van cartilago thyroidea Os hyoideum
6 Scalenus spieren
Spier Origo Insertio
Musculus scalenus anterior Processus transversus C3 – C6 Eerste rib
Musculus scalenus posterior Processus transversus C5 – C7 Eerste rib + tweede rib
Musculus scalenus medius Processus transversus C2 – C6 Eerste rib
,Stellingen 2015-2016
Uitspraak Juist Fout
1. Het ligamentum sphenomandibulare verloopt van de spina ossis sphenoidale naar lingula mandibulae. X
2. De m. palatopharyngeus wordt bezenuwd door de n. glossopharyngeus. X
3. De m. levator veli palatini wordt bezenuwd door de IX en de X. X
4. De bovenlip wordt bezenuwd door de n. infraorbitalis. sensibel! X
5. De excentrieke tongspieren zijn (mediaan > lateraal) m. genioglossus, m. hyoglossus en m. styloglossus. X
6. De hiatus semilunaris (sinus maxillaris) geeft toegang tot de meatus nasi medius. X
7. De bloedtoevoer van larynx gaat via a. laryngea superior, takje van a. thyroidea superior die takje is van X
a. carotis externa, en via a. laryngea inferior, takje a. thyroidea inferior die takje is van a. subclavia.
8. De sutura mediana palatina wordt “opengetrokken” bij orthodontische verbreding van de bovenkaak. X
9. De uitvoergang van de glandula parotidea is gelegen t.h.v. de eerste/tweede bovenmolaar. X
10. De n. glossopharyngeus verlaat de schedel via het foramen jugulare. X
11. Het kapsel van het ATM hecht dorsaal o.a. vast aan de fissura squamotympanica. X
12. De nerveuze spleet (tong) ligt tussen de m. mylohyoideus en m. hyoglossus. X
13. De larynx wordt bezenuwd door de n. vagus via de n. laryngeus superior en n. laryngeus recurrens. X
14. De n. facialis verlaat de schedel doorheen het foramen stylomastoideum X
Foramen jugulare: Foramen incisivum:
n. vagus n. nasopalatini
n. glossopharyngeus a. sphenopalatinum
n. accessorius
v. jugularis interna
Foramen rotundum: Foramen ovale:
n. maxillaris n. mandibularis
Foramen spinosus: foramen stylomastoideum:
a. meningea media n. facialis
,Hoofdstuk 1: Kaakgewricht en kaakspieren
1 Articulatio temporo-mandibularis
1.1 ATM opbouw
De articulatio temporo-mandibularis (ATM) is een articulair synoviaal gewricht met contact tussen onderkaak en schedelbasis. Het is
een parig gewricht (symmetrisch). Het is opgebouwd uit de gewrichtsholte (fossa mandibularis + deel tuberculum articulare), het
gewrichtskopje (caput mandibulae op processus condylaris) en het tussenliggende discus articularis. Deze structuren zijn omgeven
door een gewrichtskapsel, en enkele ligamenten versterken het. Door de aanwezigheid van de discus wordt het gewricht verdeeld in
2 kamers. De bovenste kamer zorgt vooral voor translatiebewegingen en de onderste kamer uitsluitend voor rotatiebewegingen.
Om de ATM nog meer stevigheid te verschaffen zijn er een paar ligamenten die de beide beenderen verenigen:
Ligamentum temporomandibulare/ laterale: hecht bovenaan aan tuberculum articulare en onderaan aan collum mandibulae.
Ligamentum sphenomandibulare: ontspringt aan spina ossis sphenoidalis en hecht zich aan lingula mandibulae.
Ligamentum stylomandibulare: ontspringt ter hoogte van processus styloideus en hecht aan hoek van mandibula.
,1.2 ATM bezenuwing en bevloeiing
De bezenuwing van kaakgewricht wordt vooral verzorgd door n. auriculotemporalis, door enkele takjes van n. massetericus en diepe
takjes van de n. temporalis. Het centraal deel van de discus is niet gevasculariseerd en vertoont geen zenuwuiteinden. De bevloeiing
komt van de a. maxillaris en de a. temporalis superficialis.
2 Kaakspieren
2.1 Overzicht kaakspieren
Spier Functie Origo Insertio
Musculus mondsluiting + protrusie, onderrand arcus zygomaticus tuberositas masseterica
masseter retrusie mandibula +
zijdelingse beweging
Musculus mondsluiting + retrusie, fossa temporalis (arcus zygomaticus processus coronoideus + ramus
temporalis laterotrusie mandibula + processus frontalis + linea mandibula tot aan trigonum
temporalis inferior) retromolare
Musculus mondsluiting + protrusie, Origo (grote): fossa pterygoidea tuberositas pterygoidea
pterygoideus laterotrusie mandibula Origo (kleine): tuber maxillae +
medialis processus pyramidalis os palatinum
Musculus mondopening + Origo (bovenste): facies gewrichtskapsel + discus
pterygoideus mondsluiting + protrusie, infratemporalis ossis sphenoidalis articularis
lateralis retrusie, laterotrusie Origo (onderste): lamina lateralis fovea pterygoidea collum
mandibula ossis sphenoidalis mandibulae + discus +
gewrichtskapsel
Verder heb je nog andere spieren die meehelpen: m. digastricus (openen), suprahyoidale spieren (openen) en de infrahyoidale
spieren (fixatie). De bezenuwing van de kaakspieren gebeurd door n. mandibularis (V3), een tak van de n. trigeminus (V).
,2.1.1 Musculus masseter
Deze dikke vierkante spier bezit een buitenste laag (pars superficialis) en een diepe laag (pars profunda).
2.1.2 Musculus temporalis
, 2.1.3 Musculus pterygoideus medialis
Deze spier heeft een oppervlakkige en een diepere kop die respectievelijk lateraal (= oppervlakkig) en mediaal (= diep) van de
m. pterygoideus lateralis ontspringen.
2.1.4 Musculus pterygoideus lateralis
mylohyoideus > glandulae sublingualis > m. geniohyoideus > m. genioglossus > a. en v. sublingualis > nervus hypoglossus >
ductus submandibularis > nervus lingualis > a. en v. lingualis profunda > septum linguae > m. transversa lingua > m. longitudinalis
superior > aponeurosis linguae > tunica mucosa linguae > palatum durum
,1 Kaakspieren
Spier Origo Insertio
M. masseter Arcus zygomaticus Tuberositas masseterica
M. temporalis Fossa temporalis Ramus mandibulae + processus coronoideus
M. pterygoideus medialis Grote: fossa pterygoidea Tuberositas pterygoidea
Kleine: tuber maxillae + proc. pyramidalis
M. pterygoideus lateralis Bovenste: facies infratemporalis Bovenste: gewrichtskop + discus articularis
Onderste: lamina lateralis Onderste: fovea pterygoidea
2 Supra-hyoidale spieren
Spier Origo Insertio
M. mylohyoideus Linea mylohyoidea Raphe + os hyoideum
M. stylohyoideus Processus styloideus os temporale Cornua maior
M. digastricus, v. posterior Incisura mastoidea Os hyoideum
M. digastricus, v. anterior Os hyoideum Fossa digastrica
3 Aangezichtsspieren rondom het mondgedeelte
Spier Origo Insertio
M. buccinator Alveolaire kam + bovenkaak + onderkaak Musculus orbicularis oris
M. zygomaticus maior facies lateralis os zygomaticum Mondhoek
M. zygomaticus minor Arcus zygomaticus Bovenlip
M. depressor anguli oris Onderrand van het os mandibula Mondhoek
M. depressor labii inferiores Onder foramen mentale Onderlip
M. mentalis Processus alveolaris Huid van de kin
4 Hals- en nekspieren
Spier Origo Insertio
M. sternocleidomastoideus Sternum + clavicula Processus mastoideus + linea nuchea superior
M. platysma Fascia parotidea Fascia pectoralis
M. trapezius Linea nuchea + ligamentum nuchea Acromion + clavicula
5 Infra-hyoidale spieren
Spier Origo Insertio
M. omohyoideus Margo superior van scapula Os hyoideum
M. sternohyoideus Manubrium sterni + clavicula Os hyoideum
M. sternothyroideus Manubrium sterni Linea obliqua van cartilago thyroidea
M. thyrohyoideus Linea obliqua van cartilago thyroidea Os hyoideum
6 Scalenus spieren
Spier Origo Insertio
Musculus scalenus anterior Processus transversus C3 – C6 Eerste rib
Musculus scalenus posterior Processus transversus C5 – C7 Eerste rib + tweede rib
Musculus scalenus medius Processus transversus C2 – C6 Eerste rib
,Stellingen 2015-2016
Uitspraak Juist Fout
1. Het ligamentum sphenomandibulare verloopt van de spina ossis sphenoidale naar lingula mandibulae. X
2. De m. palatopharyngeus wordt bezenuwd door de n. glossopharyngeus. X
3. De m. levator veli palatini wordt bezenuwd door de IX en de X. X
4. De bovenlip wordt bezenuwd door de n. infraorbitalis. sensibel! X
5. De excentrieke tongspieren zijn (mediaan > lateraal) m. genioglossus, m. hyoglossus en m. styloglossus. X
6. De hiatus semilunaris (sinus maxillaris) geeft toegang tot de meatus nasi medius. X
7. De bloedtoevoer van larynx gaat via a. laryngea superior, takje van a. thyroidea superior die takje is van X
a. carotis externa, en via a. laryngea inferior, takje a. thyroidea inferior die takje is van a. subclavia.
8. De sutura mediana palatina wordt “opengetrokken” bij orthodontische verbreding van de bovenkaak. X
9. De uitvoergang van de glandula parotidea is gelegen t.h.v. de eerste/tweede bovenmolaar. X
10. De n. glossopharyngeus verlaat de schedel via het foramen jugulare. X
11. Het kapsel van het ATM hecht dorsaal o.a. vast aan de fissura squamotympanica. X
12. De nerveuze spleet (tong) ligt tussen de m. mylohyoideus en m. hyoglossus. X
13. De larynx wordt bezenuwd door de n. vagus via de n. laryngeus superior en n. laryngeus recurrens. X
14. De n. facialis verlaat de schedel doorheen het foramen stylomastoideum X
Foramen jugulare: Foramen incisivum:
n. vagus n. nasopalatini
n. glossopharyngeus a. sphenopalatinum
n. accessorius
v. jugularis interna
Foramen rotundum: Foramen ovale:
n. maxillaris n. mandibularis
Foramen spinosus: foramen stylomastoideum:
a. meningea media n. facialis
,Hoofdstuk 1: Kaakgewricht en kaakspieren
1 Articulatio temporo-mandibularis
1.1 ATM opbouw
De articulatio temporo-mandibularis (ATM) is een articulair synoviaal gewricht met contact tussen onderkaak en schedelbasis. Het is
een parig gewricht (symmetrisch). Het is opgebouwd uit de gewrichtsholte (fossa mandibularis + deel tuberculum articulare), het
gewrichtskopje (caput mandibulae op processus condylaris) en het tussenliggende discus articularis. Deze structuren zijn omgeven
door een gewrichtskapsel, en enkele ligamenten versterken het. Door de aanwezigheid van de discus wordt het gewricht verdeeld in
2 kamers. De bovenste kamer zorgt vooral voor translatiebewegingen en de onderste kamer uitsluitend voor rotatiebewegingen.
Om de ATM nog meer stevigheid te verschaffen zijn er een paar ligamenten die de beide beenderen verenigen:
Ligamentum temporomandibulare/ laterale: hecht bovenaan aan tuberculum articulare en onderaan aan collum mandibulae.
Ligamentum sphenomandibulare: ontspringt aan spina ossis sphenoidalis en hecht zich aan lingula mandibulae.
Ligamentum stylomandibulare: ontspringt ter hoogte van processus styloideus en hecht aan hoek van mandibula.
,1.2 ATM bezenuwing en bevloeiing
De bezenuwing van kaakgewricht wordt vooral verzorgd door n. auriculotemporalis, door enkele takjes van n. massetericus en diepe
takjes van de n. temporalis. Het centraal deel van de discus is niet gevasculariseerd en vertoont geen zenuwuiteinden. De bevloeiing
komt van de a. maxillaris en de a. temporalis superficialis.
2 Kaakspieren
2.1 Overzicht kaakspieren
Spier Functie Origo Insertio
Musculus mondsluiting + protrusie, onderrand arcus zygomaticus tuberositas masseterica
masseter retrusie mandibula +
zijdelingse beweging
Musculus mondsluiting + retrusie, fossa temporalis (arcus zygomaticus processus coronoideus + ramus
temporalis laterotrusie mandibula + processus frontalis + linea mandibula tot aan trigonum
temporalis inferior) retromolare
Musculus mondsluiting + protrusie, Origo (grote): fossa pterygoidea tuberositas pterygoidea
pterygoideus laterotrusie mandibula Origo (kleine): tuber maxillae +
medialis processus pyramidalis os palatinum
Musculus mondopening + Origo (bovenste): facies gewrichtskapsel + discus
pterygoideus mondsluiting + protrusie, infratemporalis ossis sphenoidalis articularis
lateralis retrusie, laterotrusie Origo (onderste): lamina lateralis fovea pterygoidea collum
mandibula ossis sphenoidalis mandibulae + discus +
gewrichtskapsel
Verder heb je nog andere spieren die meehelpen: m. digastricus (openen), suprahyoidale spieren (openen) en de infrahyoidale
spieren (fixatie). De bezenuwing van de kaakspieren gebeurd door n. mandibularis (V3), een tak van de n. trigeminus (V).
,2.1.1 Musculus masseter
Deze dikke vierkante spier bezit een buitenste laag (pars superficialis) en een diepe laag (pars profunda).
2.1.2 Musculus temporalis
, 2.1.3 Musculus pterygoideus medialis
Deze spier heeft een oppervlakkige en een diepere kop die respectievelijk lateraal (= oppervlakkig) en mediaal (= diep) van de
m. pterygoideus lateralis ontspringen.
2.1.4 Musculus pterygoideus lateralis
