1
Samenvatting: Inleiding tot de Pathologie
van de Mond: Neoplasie:
Doodsoorzaken in België:
• Belangrijkste doodsoorzaak:
o Cardiovasculaire ziekten
• Tweede belangrijkste doodsoorzaak:
o Kanker
Neoplasie:
• ‘nieuwe groei’
• Synoniem is tumor
o Vroegere betekenis van tumor is door inflammatie
• Kan zowel goedaardig als kwaadaardig zijn
Moleculaire definitie tumor:
• Letsel bestaande uit clonale proliferatie van cellen veroorzaakt door mutaties of DNA-
veranderingen
o Clonaal; tumorcellen ontstaan uit 1 gemeenschappelijke voorloper of precursorcel
o Proliferatie of vermeerdering
• Mutaties zullen zorgen voor overlevings- of groeivoordeel
o Gevolg:
▪ Excessieve proliferatie onafhankelijk van groeistimuli
• Autonome groei
Basiscomponenten van tumoren:
• Clonale neoplastische cellen
o Belangrijkste component
o Parenchym van de tumor
o Zal basis vormen voor de nomenclatuur van de tumoren
• Reactief tumorstroma
o Tumorcellen met onregelmatige kernen zullen reageren
met de omgevende weefsels
o Bestaat uit:
▪ Bindweefsel van fibroblasten
▪ Bloedvaten
▪ Cellen van het immuunsysteem (B- en T-cellen…)
▪ Extracellulaire matrix geproduceerd door de fibroblasten
o Zal rol spelen in groei van tumoren en verspreiding van tumorcellen
o Reactief stroma zal verschillend zijn per tumor
▪ Klein aandeel
▪ Groot aandeel
• Tumorcellen induceren grote hoeveelheid celarm bindweefsel rijk
aan collageen (tumor met veel stroma)
o Desmoplastische stromareactie (afbeelding)
Inleiding tot de Pathologie van de Mond: Neoplasie
, 2
Indeling van tumoren:
• Benigne of goedaardige tumoren
• Maligne of kwaadaardige tumoren
Benigne tumoren:
• Macroscopisch en microscopisch geen evidentie voor agressieve groei
o Geen invasie of destructie van weefsels of organen in buurt van tumor
▪ Weefsels worden weggeduwd
o Autonome groei
• Tumor blijft lokaal
o Geen spreiding naar anatomische lokalisaties
o Geen metastase
• Kunnen wel ziekte en zelfs mortaliteit veroorzaken
o Wanneer ze gelegen zijn op plaatsen waar tumor moeilijk te verwijderen is
• Therapie:
o Chirurgie
Maligne tumoren:
• Agressieve groei
o Toont lokale invasie en destructie van nabijgelegen structuren
• Spreiding naar andere organen is mogelijk
o Metastase
• Goede prognose is mogelijk bij vroege detectie
• Synoniem is kanker
Basisprincipes voor naamgeving van tumoren:
• Eerste criterium:
o Op basis van te verwachten klinische gedrag
▪ Benigne of maligne
• Tweede criterium:
o Histogenetisch criterium
o Op basis van weefsel waaruit tumor ontstaan is
o Op basis van weefsel dat door tumor wordt nagebootst
Epitheel:
• Epitheel zal huid en alle slijmvliezen of mucosae aflijnen
o Epitheel dat huid bedekt is epiderm
▪ Zie Histopathologie
• Aflijning van:
o Volledige darmkanaal
o Slijmvliezen ter hoogte van respiratoir stelsel
o Slijmvliezen van de baarmoeder
o Klierstructuren in borst, prostaat, pancreas en speekselklieren
o Nieren
o Lever
Inleiding tot de Pathologie van de Mond: Neoplasie
, 3
Uitzicht epitheel:
• Dun laagje cellen dat beschermt tegen micro-organismen
o Een of meerdere lagen nodig
▪ Hangen vast door middel van celjuncties
• Lagen rusten op basale membraan
o Zie verder
o Zal reserve cellen bevatten die verder differentiëren naarmate ze hoger komen
▪ Bovenste cellen zullen afschilferen
o Zie verder
• Onderscheid tussen 2 belangrijke soorten:
o Meerlagig plaveiselcelepitheel of squameus epitheel
▪ Epiderm van de huid
• Plaveiselcelepitheel ter hoogte van de
huid zal verhoornd zijn
▪ Slijmvlies van mond, keel, strottenhoofd, slokdarm, anus en baarmoederhals
▪ Bevat een basale laag
• Zal reserve cellen bevatten die verder differentiëren naarmate ze
hoger komen
o Bovenste cellen zullen afschilferen
o Eenlagig of klierepitheel
▪ Maag, dunne darm, dikke darm en rectum
Steunweefsels of mesenchymale weefsels:
• Voorbeelden:
o Bindweefsel (fibro-)
o Vetweefsel (lipo-)
o Botweefsel (osteo-)
o Spierweefsel (myo-)
o Bloedvaten (angio-)
o Kraakbeenweefsel (chondro-)
• Tumoren die hieruit ontstaan worden mesenchymale tumoren of wekedelentumoren
genoemd
Inleiding tot de Pathologie van de Mond: Neoplasie
, 4
Naamgeving van tumoren:
• Goedaardige tumoren ontstaan uit epitheel:
o Stam-OMA
▪ Adenoma
• Tumor ontstaan uit klierepitheel
▪ Papilloma
• Tumor ontstaan uit squameusepitheel
• Kwaadaardige tumoren ontstaan uit epitheel:
o Stam-CARCIN-OMA of carcinomen
▪ Adenocarcinoma:
• Tumor ontstaan uit klierepitheel
▪ Plaveiselcelcarcinoma:
• Tumor ontstaan uit squameusepitheel
• Goedaardige tumoren ontstaan uit steunweefsels:
o Stam-OMA
▪ Lipoma
▪ Chrondroma
▪ Osteoma
▪ Angioma
▪ Fibroma
• Kwaadaardige tumoren ontstaan uit steunweefsels:
o Stam-SARC-OMA of sarcomen
▪ Liposarcoma
▪ Chondrosarcoma
▪ Osteosarcoma
▪ Angiosarcoma
▪ Fibrosarcoma
• Opmerking:
o Carincomen zijn veel frequenter dan sarcomen
▪ Epitheelcellen worden continu vervangen
• Mutaties zullen gebeuren tijdens de mitose van de epitheelcel
▪ Epitheel wordt meer blootgesteld aan carcinogenen
o Sommige goedaardige tumoren van steunweefsel komen frequent voor
o Sommige tumoren krijgen hun naam van een eigennaam
▪ Whartin-tumor (goedaardige tumor van de speekselklier)
▪ …
Belangrijke tumoren in hoofd-halsregio:
• Speekselkliertumoren
o Zowel adenoma als adenocarcinoma
• Plaveiselcelcarcinomen
o Ontstaan uit mucosa dat mond, lip, larynx en farynx aflijnt
Inleiding tot de Pathologie van de Mond: Neoplasie
Samenvatting: Inleiding tot de Pathologie
van de Mond: Neoplasie:
Doodsoorzaken in België:
• Belangrijkste doodsoorzaak:
o Cardiovasculaire ziekten
• Tweede belangrijkste doodsoorzaak:
o Kanker
Neoplasie:
• ‘nieuwe groei’
• Synoniem is tumor
o Vroegere betekenis van tumor is door inflammatie
• Kan zowel goedaardig als kwaadaardig zijn
Moleculaire definitie tumor:
• Letsel bestaande uit clonale proliferatie van cellen veroorzaakt door mutaties of DNA-
veranderingen
o Clonaal; tumorcellen ontstaan uit 1 gemeenschappelijke voorloper of precursorcel
o Proliferatie of vermeerdering
• Mutaties zullen zorgen voor overlevings- of groeivoordeel
o Gevolg:
▪ Excessieve proliferatie onafhankelijk van groeistimuli
• Autonome groei
Basiscomponenten van tumoren:
• Clonale neoplastische cellen
o Belangrijkste component
o Parenchym van de tumor
o Zal basis vormen voor de nomenclatuur van de tumoren
• Reactief tumorstroma
o Tumorcellen met onregelmatige kernen zullen reageren
met de omgevende weefsels
o Bestaat uit:
▪ Bindweefsel van fibroblasten
▪ Bloedvaten
▪ Cellen van het immuunsysteem (B- en T-cellen…)
▪ Extracellulaire matrix geproduceerd door de fibroblasten
o Zal rol spelen in groei van tumoren en verspreiding van tumorcellen
o Reactief stroma zal verschillend zijn per tumor
▪ Klein aandeel
▪ Groot aandeel
• Tumorcellen induceren grote hoeveelheid celarm bindweefsel rijk
aan collageen (tumor met veel stroma)
o Desmoplastische stromareactie (afbeelding)
Inleiding tot de Pathologie van de Mond: Neoplasie
, 2
Indeling van tumoren:
• Benigne of goedaardige tumoren
• Maligne of kwaadaardige tumoren
Benigne tumoren:
• Macroscopisch en microscopisch geen evidentie voor agressieve groei
o Geen invasie of destructie van weefsels of organen in buurt van tumor
▪ Weefsels worden weggeduwd
o Autonome groei
• Tumor blijft lokaal
o Geen spreiding naar anatomische lokalisaties
o Geen metastase
• Kunnen wel ziekte en zelfs mortaliteit veroorzaken
o Wanneer ze gelegen zijn op plaatsen waar tumor moeilijk te verwijderen is
• Therapie:
o Chirurgie
Maligne tumoren:
• Agressieve groei
o Toont lokale invasie en destructie van nabijgelegen structuren
• Spreiding naar andere organen is mogelijk
o Metastase
• Goede prognose is mogelijk bij vroege detectie
• Synoniem is kanker
Basisprincipes voor naamgeving van tumoren:
• Eerste criterium:
o Op basis van te verwachten klinische gedrag
▪ Benigne of maligne
• Tweede criterium:
o Histogenetisch criterium
o Op basis van weefsel waaruit tumor ontstaan is
o Op basis van weefsel dat door tumor wordt nagebootst
Epitheel:
• Epitheel zal huid en alle slijmvliezen of mucosae aflijnen
o Epitheel dat huid bedekt is epiderm
▪ Zie Histopathologie
• Aflijning van:
o Volledige darmkanaal
o Slijmvliezen ter hoogte van respiratoir stelsel
o Slijmvliezen van de baarmoeder
o Klierstructuren in borst, prostaat, pancreas en speekselklieren
o Nieren
o Lever
Inleiding tot de Pathologie van de Mond: Neoplasie
, 3
Uitzicht epitheel:
• Dun laagje cellen dat beschermt tegen micro-organismen
o Een of meerdere lagen nodig
▪ Hangen vast door middel van celjuncties
• Lagen rusten op basale membraan
o Zie verder
o Zal reserve cellen bevatten die verder differentiëren naarmate ze hoger komen
▪ Bovenste cellen zullen afschilferen
o Zie verder
• Onderscheid tussen 2 belangrijke soorten:
o Meerlagig plaveiselcelepitheel of squameus epitheel
▪ Epiderm van de huid
• Plaveiselcelepitheel ter hoogte van de
huid zal verhoornd zijn
▪ Slijmvlies van mond, keel, strottenhoofd, slokdarm, anus en baarmoederhals
▪ Bevat een basale laag
• Zal reserve cellen bevatten die verder differentiëren naarmate ze
hoger komen
o Bovenste cellen zullen afschilferen
o Eenlagig of klierepitheel
▪ Maag, dunne darm, dikke darm en rectum
Steunweefsels of mesenchymale weefsels:
• Voorbeelden:
o Bindweefsel (fibro-)
o Vetweefsel (lipo-)
o Botweefsel (osteo-)
o Spierweefsel (myo-)
o Bloedvaten (angio-)
o Kraakbeenweefsel (chondro-)
• Tumoren die hieruit ontstaan worden mesenchymale tumoren of wekedelentumoren
genoemd
Inleiding tot de Pathologie van de Mond: Neoplasie
, 4
Naamgeving van tumoren:
• Goedaardige tumoren ontstaan uit epitheel:
o Stam-OMA
▪ Adenoma
• Tumor ontstaan uit klierepitheel
▪ Papilloma
• Tumor ontstaan uit squameusepitheel
• Kwaadaardige tumoren ontstaan uit epitheel:
o Stam-CARCIN-OMA of carcinomen
▪ Adenocarcinoma:
• Tumor ontstaan uit klierepitheel
▪ Plaveiselcelcarcinoma:
• Tumor ontstaan uit squameusepitheel
• Goedaardige tumoren ontstaan uit steunweefsels:
o Stam-OMA
▪ Lipoma
▪ Chrondroma
▪ Osteoma
▪ Angioma
▪ Fibroma
• Kwaadaardige tumoren ontstaan uit steunweefsels:
o Stam-SARC-OMA of sarcomen
▪ Liposarcoma
▪ Chondrosarcoma
▪ Osteosarcoma
▪ Angiosarcoma
▪ Fibrosarcoma
• Opmerking:
o Carincomen zijn veel frequenter dan sarcomen
▪ Epitheelcellen worden continu vervangen
• Mutaties zullen gebeuren tijdens de mitose van de epitheelcel
▪ Epitheel wordt meer blootgesteld aan carcinogenen
o Sommige goedaardige tumoren van steunweefsel komen frequent voor
o Sommige tumoren krijgen hun naam van een eigennaam
▪ Whartin-tumor (goedaardige tumor van de speekselklier)
▪ …
Belangrijke tumoren in hoofd-halsregio:
• Speekselkliertumoren
o Zowel adenoma als adenocarcinoma
• Plaveiselcelcarcinomen
o Ontstaan uit mucosa dat mond, lip, larynx en farynx aflijnt
Inleiding tot de Pathologie van de Mond: Neoplasie
