Jagers en boeren (…… tot 3.000 v. Chr.), prehistorie
200.000 jaar geleden ontstaat het nieuwe mensensoort de homo-sapiens (de moderne/verstandige
mens) in Afrika. Zijn slimmer dan andere mensensoorten kunnen zich beter aanpassen aan de
omgeving.
Homo-sapiens verlaat Afrika ongeveer 50.000 tot 100.000 jaar geleden. Trekken naar Azië, Indonesië
en Australië.
35.000 jaar geleden eerste homo sapiens in Europa. Maar er woont al langer een soort mens in
Europa → neanderthalers.
Homo-sapiens veroveren de hele wereld. Neanderthalers 25.000 jaar geleden uit. Homo-sapiens nog
de enige mensensoort.
Nomadische leefstijl → niet op 1 plek leven en afhankelijk van trekgedrag van hun prooien.
Stenen tijdperk → voorwerpen die ze gebruikte waren van steen. (300.000 – 2.000 v. Chr.)
Geen sociale verschillen. Leefde in kleine groepen en iedereen moest hetzelfde werk doen.
Ontstaan van landbouw/Agrarische Revolutie
Werden moe van elke keer het rondtrekken en verzonnen iets anders. In het gedeelte wat nu
‘Mesopotamië’ (Vruchtbare Halvemaan) heet werd iets belangrijks ontdekt (11.000 jaar geleden). →
was water en zon → deden zaadjes in de grond en zorgde voor hun eigen groente en granen. Zetten
dieren vast in hokken en gebruikte deze om op te eten.
Ontstaan eerste dorpen:
Werd rommelig: iemand noemde zich de koning (hij vond dat hij de baas was), ontstonden
handelaren en omdat niet iedereen meer op het land hoefde te werken (omdat er handelaren
waren) ontstonden er verschillende beroepen. → kwamen sociale verschillen. Handelaren werden
machtiger omdat ze meer geld verdiende.
5.000 jaar v. Chr. eerste boeren in Limburg.
De boeren van de trechterbekercultuur bouwden grafkelders van zwerfstenen (Hunebedden)
Ontstaan handschrift:
Handelaren wilde administratie bijhouden dus ontstond het handschrift. Na het uitvinden van het
handschrift eindigt de prehistorie.
--- Begin van de prehistorie
(Steentijd)
-200.000 Mensen verspreiden zich over de wereld
-140.000 Laatste IJstijd
-20.000 Einde van de laatste IJstijd
-11.000 Landbouw → jagers worden boeren → eerste
dorpen → nieuwe beroepen → sociale
verschillen
-7.000 Landbouw in Nederland
-5.500 Hunebedden
-3.000 Handschrift
Einde prehistorie
,Grieken en Romeinen (3.000 v. Chr. tot 500 na Chr.), oudheid
Germanen
Noord-Europa leefde 5.000 jaar geleden de Germanen. Niet 1 soort volk, maar verschillende (Friezen,
Franken, Saksen, Bataven…)
Leefde als boeren en hadden geloof in veel Germaanse goden die veel met de natuur te maken
hadden.
Grieken
Waren qua beschaving al verder dan de Germanen. Hadden al Griekse bouwkunst, geloofde in
meerdere Griekse goden → polytheïsme, Olympische spelen.
Wilde hun grondgebied voor de handel verder uitbreiden → Alexander de Grote zorgde hiervoor.
Romeinen
272 jaar v. Chr. wonen in Rome. 58 jaar v. Chr. hebben de Romeinen de Grieken weggejaagd en was
er een groot Romeins rijk. Germanen nog in Noord-Europa, maar Romeinen hadden de overhand.
Julius Caesar is de generaal die Nederland is binnengevallen (Nederland en voormalige België → Lage
Landen). 55 jaar v. Chr. Germanen noord Nederland, Romeinen Zuid Nederland. (Grens Noord en
zuid Nederland lag bij de Rijn → Limes) Germaanse bevolking nam Romeinse gebruiken en gewoonte
over → romanisering
Romeinen deden goede dingen: steden bouwen, wegen aanleggen, handschrift verder ontwikkeld,
wijn, glas, geld en handel.
257 na Chr. gingen de Franken (onderdeel van de Germanen) knokken met de Romeinen. Romeinen
konden het niet aan en splitsen het rijk in 2 delen.
West-Romeinse rijk werd veel gevochten → in 370 kwamen de Hunnen (nog meer gevechten) → in
375 grote volksverhuizing naar Oost-Romeinse rijk. Einde van de agrarische-stedelijke samenleving.
Romeinen uiteindelijk verslagen en in 475 val van West-Romeinse rijk. → Gevolgen voor Nederland,
de Franken werden de baas. (geen handel, iedereen werd weer boer en de middeleeuwen begonnen)
Christendom:
Christus was de vijand van de Romeinen. → veel volgelingen die in zijn boodschap geloofde.
Romeinen vonden Christus een leugenaar en werd dood veroordeeld. → boodschap van jezus bleef
erg levend en het Christendom ontstond. → Steeds meer mensen in het Romeinse rijk geloofde in
Christus → romeinen zeiden dat ‘vervolgen en vermoorden die Christenen’.
In 312 zei Keizer Constantijn ‘laat ze maar met rust’.
In 394 zei Keizer Theodosius ‘iedereen moet Christen zijn’ → christendom werd verplichte
staatsgodsdienst.
-3.000 Griekse Beschaving
-272 Romeinen in opkomst
-40 Inval Romeinse keizer Julius Caesar
0 Geboorte Jezus Christus
257 Aanval Germaanse Stammen
285 Splitsing Romeinse Rijk
375 De Grote Volksverhuizing
476 Val van het West-Romeinse Rijk
500 Begin van de middeleeuwen
, Monniken en ridders (500 tot 1000), vroege middeleeuwen
Hofstelsel
Romeinen weg (val van west romeinse rijk) → franken de baas.
Gevolgen:
- Geen handel meer
- Iedereen moest boer worden
- Begin middeleeuwen
Probleem, sommige stammen bleven onderling knokken. Was niet meer veilig.
Boeren wilde bescherming → zochten ze bij een leenheer. Gingen de boeren ernaar toe? Dan
mochten ze daar wonen maar wel werken. Deze boeren heten horigen. Horigen moesten
herendiensten uitvoeren en oogst afstaan waardoor de boer nog rijker werd. In ruil daarvoor gaf de
leenheer bescherming.
Leenheer → rijke boer met veel grond
Christendom
Verspreiding christendom bijna hetzelfde als het romeinse rijk.
Rome was centrum van christendom en paus stond bovenaan.
In Nederland was iets bijzonders aan de hand. Zuiden wel christendom, Noorden niet. Kwam doordat
in het zuiden de Franken aan de macht waren, in het Noorden de Friezen en in het Oosten de Saksen
(allemaal Germaanse stammen).
690: Willibrord komt naar Nederland (was een Ierse monnik). → ging de Friezen bekeren tot het
christendom → gelukt.
Kerken en kloosters werden gebouwd. Uiteindelijk christendom veel macht. Vooral de paus veel te
vertellen.
Karel de Grote
Belangrijk voor het christendom, maar ook voor de Nederlanden.
Na de val van Romeinse Rijk → Franken de baas → CLOVIS-1 eerste koning in 466.
622 Islam werd gesticht. → In het Noorden Afrika en Spanje werd de Islam belangrijk. → Franken
ging in 732 knokken met de moslims. → Franken wonnen. In 768 kwam Karel de Grote aan de macht.
→ gebied werd steeds groter en groter. Op een bepaald moment zo groot → kon het niet meer
alleen besturen → verdeelde ‘Frankische Rijk’ op in Gouwen (provincies) en gaf Leenheren (dat
waren Graven, Hertog of Ridders) de macht. De leenheren leende de grond aan boeren (horigen) en
vrije boeren.
200.000 jaar geleden ontstaat het nieuwe mensensoort de homo-sapiens (de moderne/verstandige
mens) in Afrika. Zijn slimmer dan andere mensensoorten kunnen zich beter aanpassen aan de
omgeving.
Homo-sapiens verlaat Afrika ongeveer 50.000 tot 100.000 jaar geleden. Trekken naar Azië, Indonesië
en Australië.
35.000 jaar geleden eerste homo sapiens in Europa. Maar er woont al langer een soort mens in
Europa → neanderthalers.
Homo-sapiens veroveren de hele wereld. Neanderthalers 25.000 jaar geleden uit. Homo-sapiens nog
de enige mensensoort.
Nomadische leefstijl → niet op 1 plek leven en afhankelijk van trekgedrag van hun prooien.
Stenen tijdperk → voorwerpen die ze gebruikte waren van steen. (300.000 – 2.000 v. Chr.)
Geen sociale verschillen. Leefde in kleine groepen en iedereen moest hetzelfde werk doen.
Ontstaan van landbouw/Agrarische Revolutie
Werden moe van elke keer het rondtrekken en verzonnen iets anders. In het gedeelte wat nu
‘Mesopotamië’ (Vruchtbare Halvemaan) heet werd iets belangrijks ontdekt (11.000 jaar geleden). →
was water en zon → deden zaadjes in de grond en zorgde voor hun eigen groente en granen. Zetten
dieren vast in hokken en gebruikte deze om op te eten.
Ontstaan eerste dorpen:
Werd rommelig: iemand noemde zich de koning (hij vond dat hij de baas was), ontstonden
handelaren en omdat niet iedereen meer op het land hoefde te werken (omdat er handelaren
waren) ontstonden er verschillende beroepen. → kwamen sociale verschillen. Handelaren werden
machtiger omdat ze meer geld verdiende.
5.000 jaar v. Chr. eerste boeren in Limburg.
De boeren van de trechterbekercultuur bouwden grafkelders van zwerfstenen (Hunebedden)
Ontstaan handschrift:
Handelaren wilde administratie bijhouden dus ontstond het handschrift. Na het uitvinden van het
handschrift eindigt de prehistorie.
--- Begin van de prehistorie
(Steentijd)
-200.000 Mensen verspreiden zich over de wereld
-140.000 Laatste IJstijd
-20.000 Einde van de laatste IJstijd
-11.000 Landbouw → jagers worden boeren → eerste
dorpen → nieuwe beroepen → sociale
verschillen
-7.000 Landbouw in Nederland
-5.500 Hunebedden
-3.000 Handschrift
Einde prehistorie
,Grieken en Romeinen (3.000 v. Chr. tot 500 na Chr.), oudheid
Germanen
Noord-Europa leefde 5.000 jaar geleden de Germanen. Niet 1 soort volk, maar verschillende (Friezen,
Franken, Saksen, Bataven…)
Leefde als boeren en hadden geloof in veel Germaanse goden die veel met de natuur te maken
hadden.
Grieken
Waren qua beschaving al verder dan de Germanen. Hadden al Griekse bouwkunst, geloofde in
meerdere Griekse goden → polytheïsme, Olympische spelen.
Wilde hun grondgebied voor de handel verder uitbreiden → Alexander de Grote zorgde hiervoor.
Romeinen
272 jaar v. Chr. wonen in Rome. 58 jaar v. Chr. hebben de Romeinen de Grieken weggejaagd en was
er een groot Romeins rijk. Germanen nog in Noord-Europa, maar Romeinen hadden de overhand.
Julius Caesar is de generaal die Nederland is binnengevallen (Nederland en voormalige België → Lage
Landen). 55 jaar v. Chr. Germanen noord Nederland, Romeinen Zuid Nederland. (Grens Noord en
zuid Nederland lag bij de Rijn → Limes) Germaanse bevolking nam Romeinse gebruiken en gewoonte
over → romanisering
Romeinen deden goede dingen: steden bouwen, wegen aanleggen, handschrift verder ontwikkeld,
wijn, glas, geld en handel.
257 na Chr. gingen de Franken (onderdeel van de Germanen) knokken met de Romeinen. Romeinen
konden het niet aan en splitsen het rijk in 2 delen.
West-Romeinse rijk werd veel gevochten → in 370 kwamen de Hunnen (nog meer gevechten) → in
375 grote volksverhuizing naar Oost-Romeinse rijk. Einde van de agrarische-stedelijke samenleving.
Romeinen uiteindelijk verslagen en in 475 val van West-Romeinse rijk. → Gevolgen voor Nederland,
de Franken werden de baas. (geen handel, iedereen werd weer boer en de middeleeuwen begonnen)
Christendom:
Christus was de vijand van de Romeinen. → veel volgelingen die in zijn boodschap geloofde.
Romeinen vonden Christus een leugenaar en werd dood veroordeeld. → boodschap van jezus bleef
erg levend en het Christendom ontstond. → Steeds meer mensen in het Romeinse rijk geloofde in
Christus → romeinen zeiden dat ‘vervolgen en vermoorden die Christenen’.
In 312 zei Keizer Constantijn ‘laat ze maar met rust’.
In 394 zei Keizer Theodosius ‘iedereen moet Christen zijn’ → christendom werd verplichte
staatsgodsdienst.
-3.000 Griekse Beschaving
-272 Romeinen in opkomst
-40 Inval Romeinse keizer Julius Caesar
0 Geboorte Jezus Christus
257 Aanval Germaanse Stammen
285 Splitsing Romeinse Rijk
375 De Grote Volksverhuizing
476 Val van het West-Romeinse Rijk
500 Begin van de middeleeuwen
, Monniken en ridders (500 tot 1000), vroege middeleeuwen
Hofstelsel
Romeinen weg (val van west romeinse rijk) → franken de baas.
Gevolgen:
- Geen handel meer
- Iedereen moest boer worden
- Begin middeleeuwen
Probleem, sommige stammen bleven onderling knokken. Was niet meer veilig.
Boeren wilde bescherming → zochten ze bij een leenheer. Gingen de boeren ernaar toe? Dan
mochten ze daar wonen maar wel werken. Deze boeren heten horigen. Horigen moesten
herendiensten uitvoeren en oogst afstaan waardoor de boer nog rijker werd. In ruil daarvoor gaf de
leenheer bescherming.
Leenheer → rijke boer met veel grond
Christendom
Verspreiding christendom bijna hetzelfde als het romeinse rijk.
Rome was centrum van christendom en paus stond bovenaan.
In Nederland was iets bijzonders aan de hand. Zuiden wel christendom, Noorden niet. Kwam doordat
in het zuiden de Franken aan de macht waren, in het Noorden de Friezen en in het Oosten de Saksen
(allemaal Germaanse stammen).
690: Willibrord komt naar Nederland (was een Ierse monnik). → ging de Friezen bekeren tot het
christendom → gelukt.
Kerken en kloosters werden gebouwd. Uiteindelijk christendom veel macht. Vooral de paus veel te
vertellen.
Karel de Grote
Belangrijk voor het christendom, maar ook voor de Nederlanden.
Na de val van Romeinse Rijk → Franken de baas → CLOVIS-1 eerste koning in 466.
622 Islam werd gesticht. → In het Noorden Afrika en Spanje werd de Islam belangrijk. → Franken
ging in 732 knokken met de moslims. → Franken wonnen. In 768 kwam Karel de Grote aan de macht.
→ gebied werd steeds groter en groter. Op een bepaald moment zo groot → kon het niet meer
alleen besturen → verdeelde ‘Frankische Rijk’ op in Gouwen (provincies) en gaf Leenheren (dat
waren Graven, Hertog of Ridders) de macht. De leenheren leende de grond aan boeren (horigen) en
vrije boeren.
