Samenvatting Economie - Frederic Vermeulen

Samenvatting: Economie
Prof. Frederic Vermeulen

Boek: Economie – een inleiding (André Decoster & Erwin Ooghe)

Voorbeeldexamen 2020: bepaalde vragen gaan we nt kunnen, aangezien dit gn leerstof meer is sinds
dit jaar (2023)
Tip prof: Vak bijhouden en studeer je, dan slaag je!

Hoofdstuk 1: Wat is economie?
Economische wetenschap = gedragswetenschap

1. Onderwerp en invalshoek

Verschillende definities:
- ‘Economics is the study of economies.’  Economie is de studie van economieën
o Wat economen doen; Menselijk gedrag bestuderen in relatie tot doelstellingen
schaarse middelen
o In het Engels 2 verschillende woorden
 Economy verwijst nr de economische toestand, status en activiteiten v/e
geografisch gebied of land
 Economies verwijst nr het onderwerp dat zich bezighoudt met het efficiënte
gebruik van beschikbare middelen
o In het Nederlands slechts 1 woord: Economie
- ‘Economics is what economists do.’
- ‘The science which studies human behavior as a relationship between ends and scarce means
which have alternative uses.’
o Kijkt naar menselijk gedrag; Economen bestuderen menselijk gedrag
o Hoe doen zij dit?
 Mensen willen een doel bereiken, mr hbb beperkte middelen om dit doel te
bereiken (dus ze moeten keuzes maken)
 Economie bestudeert en beschrijft dus ook de keuzes van mensen – Hoe
inkomen besteden?
- ‘Economics is the study of how human beings coordinate their wants and desires, given the
decision-making mechanisms, social customs, and political realities of the society.’
o Opnieuw een menswetenschap
o Opnieuw kijken we nr menselijk gedrag, mr binnen bredere mts context
 Beslissingsmechanismen
 Sociale gebruiken en gewoontes
 Verschillende politieke partijen
 …
- ‘Political Economy or Economics is a study of mankind in the ordinary business of life; it
examines that part of individual and social action which is most closely connected with the
attainment and with the use of the material requisites of wellbeing.’
o Definitie van Marshall
o Eerste naamgeving aan economie: Political Economy
o Het is een menswetenschap, in het dagdagelijkse leven
o Individuele keuzegedrag en in samenwerking/interactie met anderen
o Keuzes die mensen maken mbt verbetering van hun welvaart



1

,2. Een eenvoudige economische kringloop = Hoe welvaart gecreëerd wordt…

2.1. Consumptie




 Welvaart v/e maatschappij hangt onder andere af vd behoeftebevrediging vd leden
vn die samenleving
 Economische term is consumptie
 Diegene die consumeert, noemen we de consument
 De consument consumeert niet zijn volledige inkomen
 Sparen is niet-consumeren, een soort uitgestelde consumptie (wat ik
nu gespaard heb, kan later geconsumeerd worden)
 Sparen is uitgestelde consumptie (tijdsdimensie)
 De meeste consumptiegoederen verdwijnen door ze te gebruiken: maaltijden,
benzine, festivalticket…
 ‘Duurzame’ consumptiegoederen verslijten wel, mr w niet noodzakelijk onbruikbaar:
kleding, woonhuizen, auto’s…

2.2. Productie, toegevoegde waarde en inkomen
 Producent produceert (ook diensten van overheid)
 Productieproces:




 Productie omvat alle activiteiten waardoor goederen en diensten tot stand gebracht
worden en op de gepaste tijd en plaats ter beschikking w gesteld aan consumenten

2

,  Productieproces is uiterst ingewikkeld; Niet enkel productie zelf, mr ook
ontwikkeling, opslag, transport…
 Eenvoudig voorbeeld: een broodjeszaak
o Productieproces probeert inputs om te zetten in outputs
 Input: lopende inputs en productiefactoren
 Lopende inputs: grondstoffen en hulpstoffen
 Productiefactoren: arbeid en kapitaal
o Fysiek kapitaal = er is een winkel nodig met een
toonbank, oven, ijskasten…
o Menselijk kapitaal = vaardigheid en vakkennis (van
diegene die de broodjes belegt)
 Productieproces: losse elementen omzetten in geheel
 Output

 Kapitaalgoederen zijn door de mens geproduceerde duurzame productiemiddelen
o Deel van kapitaalgoederen gaat verloren tijdens productie;
verslijtingsproces (= depreciatie of afschrijving)
o Investeren: aankoop van nieuwe duurzame kapitaalgoederen
 Vervangingsinvesteringen
 Bestaande duurzame productiegoederen vervangen
 Koelkast in broodjeszaak is kapot en we kopen een nieuwe
 Netto-investeringen
 Productiecapaciteit uitbreiden
 Aankoop van meer kapitaalgoederen dan voorheen –
bijkomende investeringen
 Als bedrijven groeien
 Broodjeszaak is zo succesvol dat er een tweede koelkast nodig is
 Bruto-investeringen
 Som vd 2: vervangingsinvesteringen + netto-investeringen
 Doel van productie = output realiseren obv lopende inputs die beter geschikt is voor
behoeftebevrediging of bruikbaar is in andere productieprocessen
o Een broodje is veel aangenamer om te eten dan alle ingrediënten apart
o Middelen die beter geschikt zijn voor de behoeftebevrediging

 Waarde van output is groter dan totale waarde van lopende inputs (= bruto
toegevoegde waarde)
o Bruto toegevoegde waarde = netto toegevoegde waarde + afschrijvingen
 Netto toegevoegde waarde = vergoeding productiefactoren
o Identiteit: inkomen = toegevoegde waarde
 Berekenen van bruto binnenlands product (bbp) van totale economie
o Bbp = som van alle toegevoegde waarden gecreëerd in de economie
o Niet alle output, mr enkel finale goederen optellen, want leidt anders tot
dubbeltellingen
 Waarom dubbeltellingen? < Productie van sommige bedrijven is een
input (lopende input) voor andere bedrijven
 Bv.: Autozetels zijn input voor autoproducenten
 Outputs die andere bedrijven gebruiken vr hun productie als grond-
of hulpstof zijn intermediaire goederen
 Intermediaire goederen leiden tot dubbeltellingen
 Enkel de geproduceerde finale goederen tellen mee
o Alternatief: optellen van de toegevoegde waarde


3

, 2.3. Economische agenten
 Economische agenten: personen en instellingen die beslissingen nemen over
activiteiten als productie, consumptie, mr ook aan- en verkoop van goederen en
diensten, sparen, het toestaan of opnemen van leningen…
o Overheid, banken, wij (broodje of alma?) …
 Drie soorten beslissingsnemers
o Gezinnen
o Ondernemingen
o Overheid
o (Banken en centrale banken)

Gezinnen zijn ook vaak producenten & ondernemingen en overheid ook vaak consumenten (bv.: arbeid kopen)

2.4. Een kringloop
 Gezinnen en consumenten enerzijds en producenten en ondernemingen anderzijds
zijn geen synoniemen
 Gezinnen consumeren, mr zijn ook eigenaar vd productiefactoren
 Ondernemingen produceren consumptiegoederen, die de gezinnen kopen vr
behoeftebevrediging
 We illustreren dit adhv een eenvoudige kringloop, zonder overheid




- Arbeid en kapitaal ligt in handen van de gezinnen = Factormarkt
- Factormarkt: arbeid aanbieden
- Rode kleur = geldstroom & Zwarte kleur = reële stroom; arbeid en kapitaal + goederen en
diensten
o Geldstroom: wat je moet betalen
o Reële stroom: stroom goederen en diensten

3. Welvaart en economische groei
3.1. Van arm naar welvarend

Tabel
- PPP-dollars: Purchasing power parities
- Cijfers zijn gecorrigeerd voor inflatie dankzij PPP-dollars
- Cijfers zijn gecorrigeerd voor koopkrachtverschillen
o Verschillende werelddelen in rekening houding
o Verschillende delen zijn vergelijkbaar met elkaar

4

, - DUS: Alles is omgezet in iets vergelijkbaar – genormaliseerd!
- Eerste lijn: wereld-bbp = bruto binnenlands product vd hele wereld (alles wat geproduceerd w
in de hele wereld)
- Eerste lijn kan je delen door de tweede lijn = derde lijn
- We zijn er vandaag gemiddeld 17x beter aan toe dan in de tijd vd Romeinen (algemeen;
berekening van rij 3: 467 x 17 = 7939 ≈ 8059)
- Grootste groei in laatste 100-200 jaar  Groei is een recent fenomeen
- Wereldexport: waarde van goederen die getransfereerd w tss de verschillende landen
o Export is gigantisch toegenomen/belangrijk geworden
o Betekenis van de 0 = er was export, mr relatief miniem

 Groei is een recent fenomeen  Sinds Industriële Revolutie
o In de 19de eeuw kende België nog hongersnoden, vandaag zijn we enorm rijk
en welvarend
 Op wereldvlak is het bruto binnenlands product (bbp) in 2015 564x
hoger dan in het jaar 1
 De laatste verdubbeling vh wereld-bbp duurde minder dan 50 jaar
o De wereldbevolking groeide veel trager, met factor 32,5
o Het ‘bbp per capita’ is een vd meest gebruikte welvaartsindicatoren
 Per inwoner is de wereld vandaag ruim 17x rijker dan in het jaar 1
o Economiscge groei = toename in bbp per capita (bbp beschikbaar per
persoon)
o Cross-sectie of dwarsdoorsnede (cijfers per kolom):
 In 2015 beschikt Belg over 1992 dollar per maand
 Inwoner van Centraal-Afrikaanse Republiek, een vd armste landen
in de wereld, moet rondkomen met 36,8 dollar per maand
 Beide inkomens zijn vergelijkbaar in termen van koopkracht
 Ze zijn uitgedrukt in ppp-dollars (Purchasing Power Parity,
of koopkrachtpariteit)
 Cijfers zijn maw in ‘reële termen’: hvl goederen en diensten
kan je met 1 dollar in alle werelddelen of op eender welk
tijdstip kopen?
o Longitudinaal perspectief (cijfers per rij)
 Wereldbewoner beschikt vandaag over 14x meer goederen en
diensten dan in 1500
 Toename vooral te danken aan laatste 2 eeuwen
 Wereldhandel is een vd belangrijkste verklaringen vr welvaartsgroei

Figuur
- Logaritme van bbp per capita < Hoe de groei zich verhoudt in verschillende landen
- Grotere groeicijfers betekent meer stijging
- Roze lijn
o Dip = WOI (impact op de groei)
o ‘Silver Fifties’ & ‘Golden Sixties’ (heel grote groei in West-Europa)
- Zwarte lijn = Western Offshoots: VS, Australië, Nieuw-Zeeland
o Starten lager dan West-Europa, ons vervolgens ingehaald en ligt nu hoger
- China heeft daling gekend in bbp (collectieve verarming tot stagnatie en vervolgens grote
groeicijfers)
- Afrika, ondanks meer recent wat groei, toch achtergesteld in verhouding tot de rest…



5