SAMENVATTING KWALITATIEVE DATA-ANALYSE
Inhoudsopgave
1. WAT IS KWALITATIEF ONDERZOEK ........................................................................................................ 3
1.1. onderzoek algemeen ............................................................................................................................ 3
1.2. voorbeelden van kwalitatief onderzoek ............................................................................................... 3
1.2.1. verwachtingen van mannen die voor het eerst vader worden ........................................................ 3
1.2.2. waarom mensen met de auto naar het werk rijden ........................................................................ 3
1.2.3. hoe studenten zonder papieren in de VS een identiteit opbouwen ................................................. 3
1.2.4. beschuldigingen tijdens koppeltherapie: analyse van het spreken en de affectieve arousal .......... 3
1.2.5. Miley Cyrus op Teen Choice Awards: discouranalyse van publieke opinie over zelf-seksualisering 3
1.3. kwalitatief onderzoek definiëren ......................................................................................................... 3
1.3.1. Denzin en Lincoln (2005) ................................................................................................................. 3
1.3.2. Creswell (2013)................................................................................................................................ 4
1.4. eigenschappen van kwalitatief onderzoek ........................................................................................... 4
1.4.1. concepten en thorie gegrond in data (inductieve benadering) ....................................................... 4
1.4.2. context is cruciaal ........................................................................................................................... 4
1.4.3. de mens als intentioneel en betekenisverlenend wezen ................................................................. 5
1.4.4. taal als sleutel ................................................................................................................................. 5
1.4.5. onderzoek in naturalistische contexten........................................................................................... 5
1.4.6. nadruk op rijke beschrijvingen ........................................................................................................ 5
1.4.7. belang van rol van onderzoeker ...................................................................................................... 5
1.5. kwalitatief en kwantitatief onderzoek: verenigbaar of niet ................................................................ 6
1.5.1. verschillen ....................................................................................................................................... 6
1.5.2. gelijkenissen .................................................................................................................................... 6
1.5.3. complementariteit of niet ............................................................................................................... 6
2. WETENSCHAPSFILOSOFISCHE ACHTERGROND VAN KWALITATIEF ONDERZOEK ..................................... 7
2.1. twee denkwijzen .................................................................................................................................. 7
2.2. wetenschapsfilosofische assumpties en paradigma’s.......................................................................... 7
2.2.1. verplichte literatuur: Pontoretto ..................................................................................................... 7
3. LITERATUURSTUDIE EN ONDERZOEKSVRAAG ...................................................................................... 11
3.1. plaats van theorie en literatuurstudie in kwalitatief onderzoek ........................................................ 11
3.1.1. types theorie ................................................................................................................................. 11
3.1.2. theorie bouwen of theorie testen: inductie en deductie ............................................................... 11
3.1.3. de plaats van een literatuurstudie in kwalitatief onderzoek ......................................................... 11
3.2. een onderzoeksvraag formuleren voor kwalitatief onderzoek .......................................................... 11
3.2.1. plaats van onderzoeksvraag in kwalitatieve onderzoeksproces ................................................... 11
3.2.2. aard en opbouw van kwalitatieve onderzoeksvragen................................................................... 11
3.2.3. openheid en neutraliteit in kwalitatieve onderzoeksvragen ......................................................... 12
3.2.4. causaliteit in kwalitatieve onderzoeksvragen: contradictio in terminis ........................................ 12
3.2.5. haalbare en ethische onderzoeksvragen ....................................................................................... 12
4. STEEKPROEF ........................................................................................................................................ 12
4.1. doel en eigenschappen steekproefselectie in kwalitatief onderzoek ................................................. 12
4.1.1. in functie van kader en onderzoeksvraag...................................................................................... 12
4.1.2. in functie van generaliseerbaarheid .............................................................................................. 13
1
, 4.1.3. homogeniteit en heterogeniteit in een kwalitatieve steekproef ................................................... 13
4.1.4. flexibiliteit in een kwalitatieve steekproef .................................................................................... 13
4.1.5. steekproefgrootte ......................................................................................................................... 13
4.2. technieken van steekproefselectie ..................................................................................................... 13
4.3. verdere aandachtspunten: ethische aspecten en haalbaarheid ........................................................ 14
4.3.1. ethische overwegingen ................................................................................................................. 14
4.3.2. haalbaarheid ................................................................................................................................. 14
4.4. checklist ............................................................................................................................................. 14
5. DATAVERZAMELING ............................................................................................................................ 14
5.1. interviews........................................................................................................................................... 14
5.1.1. voorbereiding van een interview ................................................................................................... 14
5.1.2. afnemen van een interview: algemene principes .......................................................................... 14
5.1.3. impact onderzoeker ...................................................................................................................... 15
5.1.4. focusgroepinterviews .................................................................................................................... 15
5.2. observaties ......................................................................................................................................... 16
5.2.1. rol van onderzoeker ...................................................................................................................... 16
5.2.2. wat en hoe observeren .................................................................................................................. 16
5.2.3. ethiek ............................................................................................................................................ 16
5.2.4. invloed van onderzoeker ............................................................................................................... 16
5.3. documenten en beelden..................................................................................................................... 16
5.4. transcriptie ......................................................................................................................................... 17
6. KWALITATIEVE ONDERZOEKSMETHODEN EN DATA-ANALYSE .............................................................. 17
6.1. inleiding: kwalitatief onderzoek, een vak apart ................................................................................. 17
6.2. data-analyse in kwalitatief onderzoek: benaderingen, kwaliteit en rapporteren.............................. 17
6.2.1. data-analyse in wisselwerking met dataverzameling, sampling, onderzoeksvraag en literatuur 17
6.2.2. kenmerken van benaderingen voor data-analyse in kwalitatief onderzoek ................................. 18
6.2.3. verschillende benaderingen voor data-analyse in kwalitatief onderzoek ..................................... 18
6.2.4. coderen, een sleutelproces ............................................................................................................ 21
7. KWALITEITSBEWAKING EN ETHIEK ...................................................................................................... 21
7.1. kwaliteitscriteria ................................................................................................................................ 21
7.1.1. trustworthiness ............................................................................................................................. 22
7.1.2. authenticiteit ................................................................................................................................. 22
7.2. technieken om kwaliteit van kwalitatief onderzoek te garanderen................................................... 22
7.2.1. het in context plaatsen van onderzoeksgegevens en reflexiviteit ................................................. 22
7.2.2. member checking .......................................................................................................................... 22
7.2.3. triangulatie ................................................................................................................................... 23
7.2.4. een audit laten uitvoeren .............................................................................................................. 23
8. ETHISCH HANDELEN EN RAPPORTEREN ............................................................................................... 23
8.1. ethisch handelen in kwalitatief onderzoek ........................................................................................ 23
8.2. rapporteren ........................................................................................................................................ 23
8.2.1. algemene kenmerken van het schrijfproces .................................................................................. 23
8.2.2. specifieke richtlijnen bij het schrijven ............................................................................................ 24
2
, 1. WAT IS KWALITATIEF ONDERZOEK
1.1. onderzoek algemeen
o ‘wetenschappelijk onderzoek toont dat’ => belangrijk gezagsargument
o algemene omschrijving Van Dale: de handeling van het onderzoeken, teneinde door de verzameling van
gegevens tot een oplossing voor een bepaald probleem te komen, (ook) gezamenlijke nasporingen
betreffende een zaak
• kern: via het verzamelen van gegevens tot een oplossing voor een bepaald probleem komen
§ praktische of actuele problemen
o McLeod: a systematic process of critical inquiry leading to valid propositions and conclusions that are
communicated to interested others
• onderzoek = systematisch process: opvolgen van stappen om op een kritische manier gegevens te
verzamelen en te bestuderen => leiden tot geldige of valide beweringen en conlcusies
• niet geïsoleerd => wordt gecommuniceerd aan anderen
§ wetenschappelijke publicaties
§ presentatie
1.2. voorbeelden van kwalitatief onderzoek
1.2.1. verwachtingen van mannen die voor het eerst vader worden
o interpretatieve fenomenologische analyse
1.2.2. waarom mensen met de auto naar het werk rijden
o grounded theory
1.2.3. hoe studenten zonder papieren in de VS een identiteit opbouwen
o kwalitatieve analyse
1.2.4. beschuldigingen tijdens koppeltherapie: analyse van het spreken en de affectieve arousal
o video-opname
1.2.5. Miley Cyrus op Teen Choice Awards: discouranalyse van publieke opinie over zelf-seksualisering
o discoursanalyse
1.3. kwalitatief onderzoek definiëren
o niet één methode of aanpak => veld van onderzoeksmethoden die een aantal eigenschappen delen, maar
op andere vlakken ook heel verschillend kunnen zijn
1.3.1. Denzin en Lincoln (2005)
o The Sage Handbook of Qualitative Research
o kwalitatief onderzoek dient steeds begrepen te worden binnen een complexe historische context =>
invulling van kwalitatief onderzoek hangt dus steeds af van de periode
o definitie:
• kwalitatief onderzoek = gesitueerde activiteit => locale karakter, gerichtheid op kennis die gesitueerd
is binnen een bepaalde context
• context: belangrijke plaats in onderzoek => van bij het nadenken over fenomeen tot rapporteren van
onderzoeksbevindingen
• onderzoeker = geen volledige buitenstaander => maakt deel uit van hetgeen dat hij/zij bestudeerd
§ onderzoekers worden beschouwd als iemand die onvermijdelijke een invloed uitoefent en
betrokken is in de studie en zijn/haar bevindingen
• niet één kwalitatieve onderzoeksmethode maar wel gericht op begrijpen en interpreteren van te
bestuderen fenomeen => betekenis die er door mensen zelf aan gegeven wordt
§ betekenis en perspectief van participant (= insider perspectief) staan centraal in kwalitatief
onderzoek
• onderzoek veelal in naturalistische contexten en vertrekken vanuit data zelf
• elk van methoden: fenomeen op andere manier benaderen
§ niet uitgaan dat er één ultieme beschrijving of begrip van een fenomeen is => veel manieren om
er naar te kijken en veel facetten die beschreven kunnen worden
3
Inhoudsopgave
1. WAT IS KWALITATIEF ONDERZOEK ........................................................................................................ 3
1.1. onderzoek algemeen ............................................................................................................................ 3
1.2. voorbeelden van kwalitatief onderzoek ............................................................................................... 3
1.2.1. verwachtingen van mannen die voor het eerst vader worden ........................................................ 3
1.2.2. waarom mensen met de auto naar het werk rijden ........................................................................ 3
1.2.3. hoe studenten zonder papieren in de VS een identiteit opbouwen ................................................. 3
1.2.4. beschuldigingen tijdens koppeltherapie: analyse van het spreken en de affectieve arousal .......... 3
1.2.5. Miley Cyrus op Teen Choice Awards: discouranalyse van publieke opinie over zelf-seksualisering 3
1.3. kwalitatief onderzoek definiëren ......................................................................................................... 3
1.3.1. Denzin en Lincoln (2005) ................................................................................................................. 3
1.3.2. Creswell (2013)................................................................................................................................ 4
1.4. eigenschappen van kwalitatief onderzoek ........................................................................................... 4
1.4.1. concepten en thorie gegrond in data (inductieve benadering) ....................................................... 4
1.4.2. context is cruciaal ........................................................................................................................... 4
1.4.3. de mens als intentioneel en betekenisverlenend wezen ................................................................. 5
1.4.4. taal als sleutel ................................................................................................................................. 5
1.4.5. onderzoek in naturalistische contexten........................................................................................... 5
1.4.6. nadruk op rijke beschrijvingen ........................................................................................................ 5
1.4.7. belang van rol van onderzoeker ...................................................................................................... 5
1.5. kwalitatief en kwantitatief onderzoek: verenigbaar of niet ................................................................ 6
1.5.1. verschillen ....................................................................................................................................... 6
1.5.2. gelijkenissen .................................................................................................................................... 6
1.5.3. complementariteit of niet ............................................................................................................... 6
2. WETENSCHAPSFILOSOFISCHE ACHTERGROND VAN KWALITATIEF ONDERZOEK ..................................... 7
2.1. twee denkwijzen .................................................................................................................................. 7
2.2. wetenschapsfilosofische assumpties en paradigma’s.......................................................................... 7
2.2.1. verplichte literatuur: Pontoretto ..................................................................................................... 7
3. LITERATUURSTUDIE EN ONDERZOEKSVRAAG ...................................................................................... 11
3.1. plaats van theorie en literatuurstudie in kwalitatief onderzoek ........................................................ 11
3.1.1. types theorie ................................................................................................................................. 11
3.1.2. theorie bouwen of theorie testen: inductie en deductie ............................................................... 11
3.1.3. de plaats van een literatuurstudie in kwalitatief onderzoek ......................................................... 11
3.2. een onderzoeksvraag formuleren voor kwalitatief onderzoek .......................................................... 11
3.2.1. plaats van onderzoeksvraag in kwalitatieve onderzoeksproces ................................................... 11
3.2.2. aard en opbouw van kwalitatieve onderzoeksvragen................................................................... 11
3.2.3. openheid en neutraliteit in kwalitatieve onderzoeksvragen ......................................................... 12
3.2.4. causaliteit in kwalitatieve onderzoeksvragen: contradictio in terminis ........................................ 12
3.2.5. haalbare en ethische onderzoeksvragen ....................................................................................... 12
4. STEEKPROEF ........................................................................................................................................ 12
4.1. doel en eigenschappen steekproefselectie in kwalitatief onderzoek ................................................. 12
4.1.1. in functie van kader en onderzoeksvraag...................................................................................... 12
4.1.2. in functie van generaliseerbaarheid .............................................................................................. 13
1
, 4.1.3. homogeniteit en heterogeniteit in een kwalitatieve steekproef ................................................... 13
4.1.4. flexibiliteit in een kwalitatieve steekproef .................................................................................... 13
4.1.5. steekproefgrootte ......................................................................................................................... 13
4.2. technieken van steekproefselectie ..................................................................................................... 13
4.3. verdere aandachtspunten: ethische aspecten en haalbaarheid ........................................................ 14
4.3.1. ethische overwegingen ................................................................................................................. 14
4.3.2. haalbaarheid ................................................................................................................................. 14
4.4. checklist ............................................................................................................................................. 14
5. DATAVERZAMELING ............................................................................................................................ 14
5.1. interviews........................................................................................................................................... 14
5.1.1. voorbereiding van een interview ................................................................................................... 14
5.1.2. afnemen van een interview: algemene principes .......................................................................... 14
5.1.3. impact onderzoeker ...................................................................................................................... 15
5.1.4. focusgroepinterviews .................................................................................................................... 15
5.2. observaties ......................................................................................................................................... 16
5.2.1. rol van onderzoeker ...................................................................................................................... 16
5.2.2. wat en hoe observeren .................................................................................................................. 16
5.2.3. ethiek ............................................................................................................................................ 16
5.2.4. invloed van onderzoeker ............................................................................................................... 16
5.3. documenten en beelden..................................................................................................................... 16
5.4. transcriptie ......................................................................................................................................... 17
6. KWALITATIEVE ONDERZOEKSMETHODEN EN DATA-ANALYSE .............................................................. 17
6.1. inleiding: kwalitatief onderzoek, een vak apart ................................................................................. 17
6.2. data-analyse in kwalitatief onderzoek: benaderingen, kwaliteit en rapporteren.............................. 17
6.2.1. data-analyse in wisselwerking met dataverzameling, sampling, onderzoeksvraag en literatuur 17
6.2.2. kenmerken van benaderingen voor data-analyse in kwalitatief onderzoek ................................. 18
6.2.3. verschillende benaderingen voor data-analyse in kwalitatief onderzoek ..................................... 18
6.2.4. coderen, een sleutelproces ............................................................................................................ 21
7. KWALITEITSBEWAKING EN ETHIEK ...................................................................................................... 21
7.1. kwaliteitscriteria ................................................................................................................................ 21
7.1.1. trustworthiness ............................................................................................................................. 22
7.1.2. authenticiteit ................................................................................................................................. 22
7.2. technieken om kwaliteit van kwalitatief onderzoek te garanderen................................................... 22
7.2.1. het in context plaatsen van onderzoeksgegevens en reflexiviteit ................................................. 22
7.2.2. member checking .......................................................................................................................... 22
7.2.3. triangulatie ................................................................................................................................... 23
7.2.4. een audit laten uitvoeren .............................................................................................................. 23
8. ETHISCH HANDELEN EN RAPPORTEREN ............................................................................................... 23
8.1. ethisch handelen in kwalitatief onderzoek ........................................................................................ 23
8.2. rapporteren ........................................................................................................................................ 23
8.2.1. algemene kenmerken van het schrijfproces .................................................................................. 23
8.2.2. specifieke richtlijnen bij het schrijven ............................................................................................ 24
2
, 1. WAT IS KWALITATIEF ONDERZOEK
1.1. onderzoek algemeen
o ‘wetenschappelijk onderzoek toont dat’ => belangrijk gezagsargument
o algemene omschrijving Van Dale: de handeling van het onderzoeken, teneinde door de verzameling van
gegevens tot een oplossing voor een bepaald probleem te komen, (ook) gezamenlijke nasporingen
betreffende een zaak
• kern: via het verzamelen van gegevens tot een oplossing voor een bepaald probleem komen
§ praktische of actuele problemen
o McLeod: a systematic process of critical inquiry leading to valid propositions and conclusions that are
communicated to interested others
• onderzoek = systematisch process: opvolgen van stappen om op een kritische manier gegevens te
verzamelen en te bestuderen => leiden tot geldige of valide beweringen en conlcusies
• niet geïsoleerd => wordt gecommuniceerd aan anderen
§ wetenschappelijke publicaties
§ presentatie
1.2. voorbeelden van kwalitatief onderzoek
1.2.1. verwachtingen van mannen die voor het eerst vader worden
o interpretatieve fenomenologische analyse
1.2.2. waarom mensen met de auto naar het werk rijden
o grounded theory
1.2.3. hoe studenten zonder papieren in de VS een identiteit opbouwen
o kwalitatieve analyse
1.2.4. beschuldigingen tijdens koppeltherapie: analyse van het spreken en de affectieve arousal
o video-opname
1.2.5. Miley Cyrus op Teen Choice Awards: discouranalyse van publieke opinie over zelf-seksualisering
o discoursanalyse
1.3. kwalitatief onderzoek definiëren
o niet één methode of aanpak => veld van onderzoeksmethoden die een aantal eigenschappen delen, maar
op andere vlakken ook heel verschillend kunnen zijn
1.3.1. Denzin en Lincoln (2005)
o The Sage Handbook of Qualitative Research
o kwalitatief onderzoek dient steeds begrepen te worden binnen een complexe historische context =>
invulling van kwalitatief onderzoek hangt dus steeds af van de periode
o definitie:
• kwalitatief onderzoek = gesitueerde activiteit => locale karakter, gerichtheid op kennis die gesitueerd
is binnen een bepaalde context
• context: belangrijke plaats in onderzoek => van bij het nadenken over fenomeen tot rapporteren van
onderzoeksbevindingen
• onderzoeker = geen volledige buitenstaander => maakt deel uit van hetgeen dat hij/zij bestudeerd
§ onderzoekers worden beschouwd als iemand die onvermijdelijke een invloed uitoefent en
betrokken is in de studie en zijn/haar bevindingen
• niet één kwalitatieve onderzoeksmethode maar wel gericht op begrijpen en interpreteren van te
bestuderen fenomeen => betekenis die er door mensen zelf aan gegeven wordt
§ betekenis en perspectief van participant (= insider perspectief) staan centraal in kwalitatief
onderzoek
• onderzoek veelal in naturalistische contexten en vertrekken vanuit data zelf
• elk van methoden: fenomeen op andere manier benaderen
§ niet uitgaan dat er één ultieme beschrijving of begrip van een fenomeen is => veel manieren om
er naar te kijken en veel facetten die beschreven kunnen worden
3
