Leerdoelen Hoofdstuk 5: Voeding en energie
5.1: Invloed van voeding op je gezondheid
o Welke groepen voedingsstoffen komen in je voedsel voor?
- Bouwstoffen
- Brandstoffen
- Beschermende stoffen
o Welke functies hebben de verschillende voedingsstoffen in ons lichaam?
- Bouwstoffen: Groei en herstel slijtage
- Brandstoffen: Leveren energie en houden lichaamstemperatuur op peil
- Beschermende stoffen: Beschermen je lichaam tegen ziekten, regelen lichaamsactiviteit,
stimuleren darmtransport
o Noem bij elke voedingsstof een voedingsmiddel die veel daarvan bevat.
- Vetten: Olie, boter, spek
- Eiwitten: Vlees, eieren, kaas
- Koolhydraten: Pasta, brood, rijst
- Water: Water
- Vitaminen: Avocado, spinazie
- Mineralen: Melk, aardappelen
o Waaraan voldoet een gezond voedingspatroon en waarom is dat gezond?
Bij een verantwoorde maaltijd eet je minder koolhydraten en vetten, maar wel voldoende
van alle noodzakelijke voedingsstoffen. Verder gevarieerd eten en geen snacks.
o Wat wordt er bedoeld met de ADH?
De algemene dagelijkse hoeveelheid (ADH)-waarde geeft aan hoeveel vitaminen en
mineralen je per dag nodig hebt.
o Wat wordt er bedoeld met rust stofwisseling en welke factoren beïnvloeden die?
De ruststofwisseling is de energie die je gebruikt in rust (voor bijv. je hartslag of je
ademhaling). Het wordt beïnvloed door hoeveel je beweegt. Beweeg je veel, dan is je
ruststofwisseling hoog.
5.2: De energie in je voedsel
o Wat wordt er bedoeld met ATP en ADP en welke rol spelen deze stoffen in de
energievoorziening van onze cellen ?
ATP is de bron van energie voor je cellen. ATP ontstaat door ADP. ADP is een molecuul met
twee fosfaatgroepen, door aan ADP een derde fosfaatgroep vast te koppelen, ontstaat ATP.
ADP zorgt er zo dus voor dat een cel wordt opgeladen met extra energie.
o Wat wordt er bedoeld met de fosfaataccu en welke rol speelt die in de
energievoorziening van onze cellen?
Bij een plotselinge inspanning ontstaat een tekort aan ATP. Je spiercellen kunnen dat tekort
oplossen met een ‘noodaccu’. Dat is een soort reserve batterij in de vorm van moleculen
creatinefosfaat. De ATP en creatinefosfaat vormen samen de ‘fosfaataccu’ in je spiercellen.
o Op welke manieren kunnen cellen energie vrijmaken uit glucose?
Anaeroob: (zonder zuurstof) Glucose (C₆H₁₂O₆) breekt O₂ volledig af tot H₂O en CO₂. Maar dat
is niet genoeg energie, dus enzymen in het grondplasma breken de glucose moleculen zonder
O₂ af tot 2 moleculen melkzuur (melkzuurgisting). Dit zorgt voor energie om uit ADP en P een
kleine hoeveelheid ATP te maken, 2 ATP per molecuul glucose.
Aeroob: (met zuurstof) De enzymen splitsen een C₆-molecuul glucose in twee C₃-moleculen
pyrodruivenzuur. Dat levert energie op voor 2 ATP. Beide moleculen pyrodruivenzuur gaan
, naar de mitochondriën, enzymen breken ze daar helemaal af tot CO₂ en H₂O. Dat levert
genoeg voor maximaal 36 ATP extra.
o Op welke manieren kunnen cellen aan energie komen als de glucose voorraad
opgebruikt is?
- Vetten: In het grondplasma ontstaan glycerol en vetzuren uit vetmoleculen. Enzymen
zetten glycerol om in pyrodruivenzuur, dat gaat vervolgens samen met de vetzuren naar
de mitochondriën waar veel ATP ontstaat.
- Eiwitten: Je lichaam bewaart geen voorraad eiwitten. Je lever breekt overtollige eiwitten
af en dat levert ATP op.
o Je kunt de figuur in bron 8 uit je boek (of BINAS 90A) uitleggen.
5.4: Planten leggen energie vast
o Wat gebeurt er bij fotosynthese en waar vindt de fotosynthese plaats?
Bij fotosynthese wordt koolstofdioxide, water met behulp van lichtenergie omgezet maar
glucose en zuurstof. (6 CO₂ + 6 H₂O + lichtenergie -> C₆H₁₂O₆ + 6O₂ ). Fotosynthese vindt
plaats in de chloroplasten.
o Bron 15 bouw van een blad
o Waarvoor gebruikt een plant glucose?
Planten gebruiken glucose als grondstof voor assimilatie van andere organische stoffen, bijv.
zetmeel.
o Wat is het verschil tussen bruto- en netto productie?
Bruto productie is de totale hoeveelheid glucose die een plant maakt. De netto productie is
de bruto productie – de hoeveelheid glucose die de plant verbruikt.
o Wat wordt bedoeld met het compensatiepunt?
Het compensatie punt is wanneer de plant evenveel zuurstof(O₂) produceert als hij verbruikt.
Kortgezegd, als de bruto productie gelijk is aan de dissimilatie.
o Welke factoren beïnvloeden de fotosynthese?
(Zon)Licht, temperatuur, grondstoffen en de hoeveelheid CO₂ en H₂O
o Wat wordt bedoeld met het begrip beperkende factor?
De factor die het verste weg is van zijn optimumwaarde en de snelheid van de reactie
beperkt.
o Wat is het verschil tussen droog gewicht en versgewicht?
Drooggewicht is de hoeveelheid droge stof van een voedingsmiddel en het versgewicht is het
gewicht van een hoeveelheid voedsel voor het drogen.
Leerdoelen H6: Voeding, vertering en gezondheid
6.2: Verteringsstelsel
Wat is vertering?
Vertering is het proces waarbij voedingsmiddelen en voedingsstoffen worden afgebroken tot
hun bouwstenen.
Waarom is vertering nodig en welke stoffen worden verteerd?
Sommige voedingsstoffen kunnen darmcellen zo opnemen, zoals vitamines, glucose. Maar bij
andere voedingsstoffen gaat dat niet bijv. bij bepaalde koolhydraten, eiwitten, vetten. Die
zijn te groot om opgenomen te kunnen worden. Door de vertering worden die stukjes kleiner
gemaakt en kunnen zo worden opgenomen door de darmcellen. Zo ontstaat bijv. uit vet
vetzuren en uit eiwitten aminozuren.
5.1: Invloed van voeding op je gezondheid
o Welke groepen voedingsstoffen komen in je voedsel voor?
- Bouwstoffen
- Brandstoffen
- Beschermende stoffen
o Welke functies hebben de verschillende voedingsstoffen in ons lichaam?
- Bouwstoffen: Groei en herstel slijtage
- Brandstoffen: Leveren energie en houden lichaamstemperatuur op peil
- Beschermende stoffen: Beschermen je lichaam tegen ziekten, regelen lichaamsactiviteit,
stimuleren darmtransport
o Noem bij elke voedingsstof een voedingsmiddel die veel daarvan bevat.
- Vetten: Olie, boter, spek
- Eiwitten: Vlees, eieren, kaas
- Koolhydraten: Pasta, brood, rijst
- Water: Water
- Vitaminen: Avocado, spinazie
- Mineralen: Melk, aardappelen
o Waaraan voldoet een gezond voedingspatroon en waarom is dat gezond?
Bij een verantwoorde maaltijd eet je minder koolhydraten en vetten, maar wel voldoende
van alle noodzakelijke voedingsstoffen. Verder gevarieerd eten en geen snacks.
o Wat wordt er bedoeld met de ADH?
De algemene dagelijkse hoeveelheid (ADH)-waarde geeft aan hoeveel vitaminen en
mineralen je per dag nodig hebt.
o Wat wordt er bedoeld met rust stofwisseling en welke factoren beïnvloeden die?
De ruststofwisseling is de energie die je gebruikt in rust (voor bijv. je hartslag of je
ademhaling). Het wordt beïnvloed door hoeveel je beweegt. Beweeg je veel, dan is je
ruststofwisseling hoog.
5.2: De energie in je voedsel
o Wat wordt er bedoeld met ATP en ADP en welke rol spelen deze stoffen in de
energievoorziening van onze cellen ?
ATP is de bron van energie voor je cellen. ATP ontstaat door ADP. ADP is een molecuul met
twee fosfaatgroepen, door aan ADP een derde fosfaatgroep vast te koppelen, ontstaat ATP.
ADP zorgt er zo dus voor dat een cel wordt opgeladen met extra energie.
o Wat wordt er bedoeld met de fosfaataccu en welke rol speelt die in de
energievoorziening van onze cellen?
Bij een plotselinge inspanning ontstaat een tekort aan ATP. Je spiercellen kunnen dat tekort
oplossen met een ‘noodaccu’. Dat is een soort reserve batterij in de vorm van moleculen
creatinefosfaat. De ATP en creatinefosfaat vormen samen de ‘fosfaataccu’ in je spiercellen.
o Op welke manieren kunnen cellen energie vrijmaken uit glucose?
Anaeroob: (zonder zuurstof) Glucose (C₆H₁₂O₆) breekt O₂ volledig af tot H₂O en CO₂. Maar dat
is niet genoeg energie, dus enzymen in het grondplasma breken de glucose moleculen zonder
O₂ af tot 2 moleculen melkzuur (melkzuurgisting). Dit zorgt voor energie om uit ADP en P een
kleine hoeveelheid ATP te maken, 2 ATP per molecuul glucose.
Aeroob: (met zuurstof) De enzymen splitsen een C₆-molecuul glucose in twee C₃-moleculen
pyrodruivenzuur. Dat levert energie op voor 2 ATP. Beide moleculen pyrodruivenzuur gaan
, naar de mitochondriën, enzymen breken ze daar helemaal af tot CO₂ en H₂O. Dat levert
genoeg voor maximaal 36 ATP extra.
o Op welke manieren kunnen cellen aan energie komen als de glucose voorraad
opgebruikt is?
- Vetten: In het grondplasma ontstaan glycerol en vetzuren uit vetmoleculen. Enzymen
zetten glycerol om in pyrodruivenzuur, dat gaat vervolgens samen met de vetzuren naar
de mitochondriën waar veel ATP ontstaat.
- Eiwitten: Je lichaam bewaart geen voorraad eiwitten. Je lever breekt overtollige eiwitten
af en dat levert ATP op.
o Je kunt de figuur in bron 8 uit je boek (of BINAS 90A) uitleggen.
5.4: Planten leggen energie vast
o Wat gebeurt er bij fotosynthese en waar vindt de fotosynthese plaats?
Bij fotosynthese wordt koolstofdioxide, water met behulp van lichtenergie omgezet maar
glucose en zuurstof. (6 CO₂ + 6 H₂O + lichtenergie -> C₆H₁₂O₆ + 6O₂ ). Fotosynthese vindt
plaats in de chloroplasten.
o Bron 15 bouw van een blad
o Waarvoor gebruikt een plant glucose?
Planten gebruiken glucose als grondstof voor assimilatie van andere organische stoffen, bijv.
zetmeel.
o Wat is het verschil tussen bruto- en netto productie?
Bruto productie is de totale hoeveelheid glucose die een plant maakt. De netto productie is
de bruto productie – de hoeveelheid glucose die de plant verbruikt.
o Wat wordt bedoeld met het compensatiepunt?
Het compensatie punt is wanneer de plant evenveel zuurstof(O₂) produceert als hij verbruikt.
Kortgezegd, als de bruto productie gelijk is aan de dissimilatie.
o Welke factoren beïnvloeden de fotosynthese?
(Zon)Licht, temperatuur, grondstoffen en de hoeveelheid CO₂ en H₂O
o Wat wordt bedoeld met het begrip beperkende factor?
De factor die het verste weg is van zijn optimumwaarde en de snelheid van de reactie
beperkt.
o Wat is het verschil tussen droog gewicht en versgewicht?
Drooggewicht is de hoeveelheid droge stof van een voedingsmiddel en het versgewicht is het
gewicht van een hoeveelheid voedsel voor het drogen.
Leerdoelen H6: Voeding, vertering en gezondheid
6.2: Verteringsstelsel
Wat is vertering?
Vertering is het proces waarbij voedingsmiddelen en voedingsstoffen worden afgebroken tot
hun bouwstenen.
Waarom is vertering nodig en welke stoffen worden verteerd?
Sommige voedingsstoffen kunnen darmcellen zo opnemen, zoals vitamines, glucose. Maar bij
andere voedingsstoffen gaat dat niet bijv. bij bepaalde koolhydraten, eiwitten, vetten. Die
zijn te groot om opgenomen te kunnen worden. Door de vertering worden die stukjes kleiner
gemaakt en kunnen zo worden opgenomen door de darmcellen. Zo ontstaat bijv. uit vet
vetzuren en uit eiwitten aminozuren.
