PSYCHOLOGIE VOOR SW
Inhoud
H1. Inleiding...............................................................................................................................................................3
H2. Behaviorisme/gedragspsychologie.....................................................................................................................3
1. Uitgangspunten behaviorisme..........................................................................................................................3
2. Geschiedenis van het behaviorisme..................................................................................................................4
3. Mensbeeld van het behaviorisme.....................................................................................................................4
4. Leerprocessen...................................................................................................................................................4
Klassiek conditioneren......................................................................................................................................5
Operante conditionering...................................................................................................................................6
Modelleren........................................................................................................................................................7
Nieuwe ontwikkelingen in de leerpsychologie.................................................................................................7
5. Verklaringen psychische stoornissen................................................................................................................8
6. Praktsiche toepassingen van leerpsychologie in hulpverlening en opvoeding................................................8
Gedrags- of funcitieanalyse...............................................................................................................................8
Registratieopdrachten.....................................................................................................................................10
Beloningssystemen..........................................................................................................................................10
Exposuretechnieken........................................................................................................................................11
Sociale vaardigheidstrainingen.......................................................................................................................12
H3. Psychoanalyse...................................................................................................................................................13
1. Geschiedenis van de psychoanalyse...............................................................................................................13
2. Mensbeeld in de psychoanalyse.....................................................................................................................14
3. Klassieke theorie.............................................................................................................................................14
Onbewuste mentale processen......................................................................................................................14
Psychische structuur.......................................................................................................................................15
Psychoseksuele ontwikkeling..........................................................................................................................16
4. Psychische stoornissen....................................................................................................................................17
5. Toepassingen van psychoanalyse in hulpverlening & opvoeding...................................................................17
De psychoanalytische praktijk.........................................................................................................................17
6. De huidige status van de psychoanalytische benadering...............................................................................19
H4. Humanistische psychologie...............................................................................................................................20
1. De geschiedenis van de humanistische psychologie.......................................................................................20
2. Mensbeeld in de humanistische psychologie.................................................................................................20
3. Indeling humanistische psychologie...............................................................................................................20
4. Maslow: motivatietheorie...............................................................................................................................21
, 5. Rogers: persoonlijkheidstheorie.....................................................................................................................21
6. Positieve psychologie......................................................................................................................................22
7. Verklaren van psychische stoornissen............................................................................................................22
8. Toepassing in hulpverlening en opvoeding.....................................................................................................23
Cliëntgerichte therapie....................................................................................................................................23
Gendlin............................................................................................................................................................24
Procesgerichte gesprekstherapie....................................................................................................................24
Gordon-methode.............................................................................................................................................24
Gentle teaching...............................................................................................................................................25
Validationmethode..........................................................................................................................................26
Motiverende gespreksvoering........................................................................................................................26
9. De huidige status van de humanistische benadering.....................................................................................27
10. Kanttekeningen.............................................................................................................................................27
H5. Cognitieve psychologie en therapie..................................................................................................................27
1. Basisuitgangspunten.......................................................................................................................................27
2. Cognitieve theorieËn.......................................................................................................................................28
Cognitieve theorieën over de waarneming.....................................................................................................28
Cognitieve theorieën over het geheugen.......................................................................................................29
3. Amnesie...........................................................................................................................................................31
4. Praktische toepassingen in hulpverlening en opvoeding................................................................................32
Geven van voorlichting: psycho-educatie.......................................................................................................32
Rationeel-emotieve therapie (RET).................................................................................................................32
Cognitieve prothesen......................................................................................................................................33
Realiteitsoriëntatietraining (ROT)...................................................................................................................34
Andere cognitieve technieken........................................................................................................................34
Mindfulness.....................................................................................................................................................34
5. Kanttekeningen...............................................................................................................................................34
H6. Positieve psychologie – choose positive...........................................................................................................35
1. Versterk je positivisme....................................................................................................................................35
H7. Systeemtheorie.................................................................................................................................................37
1. Inleiding systeemtheorie.................................................................................................................................37
2. Basisuitgangspunten.......................................................................................................................................38
3. Geschiedenis van de systeemtheorie..............................................................................................................38
4. Praktische toepassingen in hulpverlening en opvoeding................................................................................39
Structurele systeemtherapie/de strategische stroming in de gezinstherapie...............................................39
Contextuele systeemtherapie.........................................................................................................................43
Expressed emotions-concept en psycho-educatie..........................................................................................43
, Relatietherapie................................................................................................................................................44
Systemisch werken in organisaties.................................................................................................................45
Multisystemische hulpverlening.....................................................................................................................45
5. Kanttekeningen...............................................................................................................................................46
H8. KAnttekeningen.................................................................................................................................................46
1. Therapeutische benaderingen........................................................................................................................46
2. Biologische benaderingen...............................................................................................................................47
3. Palet vol theorieën en methoden...................................................................................................................47
4. De ondergang van het monolithisch denken..................................................................................................47
Evidence based-benaderingen........................................................................................................................47
Integratie tussen de stromingen.....................................................................................................................48
5. Een relatief nieuwe werkwijze........................................................................................................................48
Eclectisch werken............................................................................................................................................48
Verschillende benaderingen in psychotherapie..............................................................................................48
Gemeenschappelijke kenmerken van de verschillende benaderingen..........................................................49
6. Ethische kwesties – niet belangrijk.................................................................................................................49
7. Criteria voor goede hulpverlening..................................................................................................................49
8. Verschillende stromingen naast elkaar...........................................................................................................50
Doeltreffendheid van de verschillende benaderingen...................................................................................50
Verschillende benaderingen, gelijklopende effecten.....................................................................................50
Factoren die wel een verschil maken..............................................................................................................50
H1. INLEIDING
Geschiedenis van stromingen:
Altijd een historische ontwikkeling
Altijd invloed van cultuur en tijdstip van ontstaan
Stromingen reageerden op elkaar
Er is vaak sprake van wisselende modes; slingerbeweging
Stromingen maken gebruik van elkaars inzichten
H2. BEHAVIORISME/GEDRAGSPSYCHOLOGIE
1. UITGANGSPUNTEN BEHAVIORISME
, a) Objectieve kennisverwerving staat centraal: psychologen mogen zich enkel richten op
waarneembaar gedrag
b) Leerprocessen verklaren het gedrag: aangeleerd gedrag
Factoren buiten organisme/individu worden gebruikt om ontstaan van gedrag te
verklaren
c) Geen principieel onderscheid (continuïteit) tussen mensen en dieren
Gebruik maken van dierexperimenten
d) Een kind komt onbeschreven ter wereld: Tabula rasa
Nadien aangepast dat gedrag dat geleerd kan worden begrensd wordt door biologische
mogelijkheden vb. mens kan niet vliegen
e) Complex gedrag kun je opknippen in kleine stukjes: Reductie
Ontstaan van het gedrag wordt zo simpel als mogelijk verklaard
2. GESCHIEDENIS VAN HET BEHAVIORISME
Start rond 1920, Bloeiperiode tot 1960
Praktische toepassing staat centraal
Invloed van Darwinisme
Drie belangrijke namen:
- J. Watson: Elk mens begint als een onbeschreven blad
- B. Skinner: En is het resultaat van een unieke conditioneringsgeschiedenis
- I. Pavlov
“Geef mij een dozijn gezonde en goedgevormde baby’s en mijn eigen speciale wereld om hen op te
voeden, en ik garandeer je dat ik elk van hen kan selecteren en opleiden tot om het even welke
specialiteit die ik verkies – dokter, advocaat, artiest, handelaar, baas, ja zelfs bedelaar of dief,
ongeacht zijn talenten, trekken, vaardigheden, roepingen en het ras van zijn voorouders”
3. MENSBEELD VAN HET BEHAVIORISME
Niet jijzelf, maar de omgeving stuurt je gedrag door middel van leerprocessen
Een persoon geeft niet zelf richting aan zijn leven (omgevingsinvloeden + leerervaringen)
(Intrinsieke) motivatie bestaat niet in het behaviorisme
Alles wat iemand kan, is geleerd, immers hij komt blanco ter wereld
Nadien wordt hij ingekleurd door omgevingsinvloeden
Optimistisch mensbeeld: wat geleerd is kan ook weer afgeleerd worden
Leerprocessen bij mensen verschillen niet principieel met die van dieren
De mens is hooguit een ingewikkelde rat
Leerprocessen bij kinderen verschillen niet principieel met die van volwassenen
Geschiedenisloosheid: gedrag wordt verklaard vanuit het ‘hier en nu’
4. LEERPROCESSEN
Inhoud
H1. Inleiding...............................................................................................................................................................3
H2. Behaviorisme/gedragspsychologie.....................................................................................................................3
1. Uitgangspunten behaviorisme..........................................................................................................................3
2. Geschiedenis van het behaviorisme..................................................................................................................4
3. Mensbeeld van het behaviorisme.....................................................................................................................4
4. Leerprocessen...................................................................................................................................................4
Klassiek conditioneren......................................................................................................................................5
Operante conditionering...................................................................................................................................6
Modelleren........................................................................................................................................................7
Nieuwe ontwikkelingen in de leerpsychologie.................................................................................................7
5. Verklaringen psychische stoornissen................................................................................................................8
6. Praktsiche toepassingen van leerpsychologie in hulpverlening en opvoeding................................................8
Gedrags- of funcitieanalyse...............................................................................................................................8
Registratieopdrachten.....................................................................................................................................10
Beloningssystemen..........................................................................................................................................10
Exposuretechnieken........................................................................................................................................11
Sociale vaardigheidstrainingen.......................................................................................................................12
H3. Psychoanalyse...................................................................................................................................................13
1. Geschiedenis van de psychoanalyse...............................................................................................................13
2. Mensbeeld in de psychoanalyse.....................................................................................................................14
3. Klassieke theorie.............................................................................................................................................14
Onbewuste mentale processen......................................................................................................................14
Psychische structuur.......................................................................................................................................15
Psychoseksuele ontwikkeling..........................................................................................................................16
4. Psychische stoornissen....................................................................................................................................17
5. Toepassingen van psychoanalyse in hulpverlening & opvoeding...................................................................17
De psychoanalytische praktijk.........................................................................................................................17
6. De huidige status van de psychoanalytische benadering...............................................................................19
H4. Humanistische psychologie...............................................................................................................................20
1. De geschiedenis van de humanistische psychologie.......................................................................................20
2. Mensbeeld in de humanistische psychologie.................................................................................................20
3. Indeling humanistische psychologie...............................................................................................................20
4. Maslow: motivatietheorie...............................................................................................................................21
, 5. Rogers: persoonlijkheidstheorie.....................................................................................................................21
6. Positieve psychologie......................................................................................................................................22
7. Verklaren van psychische stoornissen............................................................................................................22
8. Toepassing in hulpverlening en opvoeding.....................................................................................................23
Cliëntgerichte therapie....................................................................................................................................23
Gendlin............................................................................................................................................................24
Procesgerichte gesprekstherapie....................................................................................................................24
Gordon-methode.............................................................................................................................................24
Gentle teaching...............................................................................................................................................25
Validationmethode..........................................................................................................................................26
Motiverende gespreksvoering........................................................................................................................26
9. De huidige status van de humanistische benadering.....................................................................................27
10. Kanttekeningen.............................................................................................................................................27
H5. Cognitieve psychologie en therapie..................................................................................................................27
1. Basisuitgangspunten.......................................................................................................................................27
2. Cognitieve theorieËn.......................................................................................................................................28
Cognitieve theorieën over de waarneming.....................................................................................................28
Cognitieve theorieën over het geheugen.......................................................................................................29
3. Amnesie...........................................................................................................................................................31
4. Praktische toepassingen in hulpverlening en opvoeding................................................................................32
Geven van voorlichting: psycho-educatie.......................................................................................................32
Rationeel-emotieve therapie (RET).................................................................................................................32
Cognitieve prothesen......................................................................................................................................33
Realiteitsoriëntatietraining (ROT)...................................................................................................................34
Andere cognitieve technieken........................................................................................................................34
Mindfulness.....................................................................................................................................................34
5. Kanttekeningen...............................................................................................................................................34
H6. Positieve psychologie – choose positive...........................................................................................................35
1. Versterk je positivisme....................................................................................................................................35
H7. Systeemtheorie.................................................................................................................................................37
1. Inleiding systeemtheorie.................................................................................................................................37
2. Basisuitgangspunten.......................................................................................................................................38
3. Geschiedenis van de systeemtheorie..............................................................................................................38
4. Praktische toepassingen in hulpverlening en opvoeding................................................................................39
Structurele systeemtherapie/de strategische stroming in de gezinstherapie...............................................39
Contextuele systeemtherapie.........................................................................................................................43
Expressed emotions-concept en psycho-educatie..........................................................................................43
, Relatietherapie................................................................................................................................................44
Systemisch werken in organisaties.................................................................................................................45
Multisystemische hulpverlening.....................................................................................................................45
5. Kanttekeningen...............................................................................................................................................46
H8. KAnttekeningen.................................................................................................................................................46
1. Therapeutische benaderingen........................................................................................................................46
2. Biologische benaderingen...............................................................................................................................47
3. Palet vol theorieën en methoden...................................................................................................................47
4. De ondergang van het monolithisch denken..................................................................................................47
Evidence based-benaderingen........................................................................................................................47
Integratie tussen de stromingen.....................................................................................................................48
5. Een relatief nieuwe werkwijze........................................................................................................................48
Eclectisch werken............................................................................................................................................48
Verschillende benaderingen in psychotherapie..............................................................................................48
Gemeenschappelijke kenmerken van de verschillende benaderingen..........................................................49
6. Ethische kwesties – niet belangrijk.................................................................................................................49
7. Criteria voor goede hulpverlening..................................................................................................................49
8. Verschillende stromingen naast elkaar...........................................................................................................50
Doeltreffendheid van de verschillende benaderingen...................................................................................50
Verschillende benaderingen, gelijklopende effecten.....................................................................................50
Factoren die wel een verschil maken..............................................................................................................50
H1. INLEIDING
Geschiedenis van stromingen:
Altijd een historische ontwikkeling
Altijd invloed van cultuur en tijdstip van ontstaan
Stromingen reageerden op elkaar
Er is vaak sprake van wisselende modes; slingerbeweging
Stromingen maken gebruik van elkaars inzichten
H2. BEHAVIORISME/GEDRAGSPSYCHOLOGIE
1. UITGANGSPUNTEN BEHAVIORISME
, a) Objectieve kennisverwerving staat centraal: psychologen mogen zich enkel richten op
waarneembaar gedrag
b) Leerprocessen verklaren het gedrag: aangeleerd gedrag
Factoren buiten organisme/individu worden gebruikt om ontstaan van gedrag te
verklaren
c) Geen principieel onderscheid (continuïteit) tussen mensen en dieren
Gebruik maken van dierexperimenten
d) Een kind komt onbeschreven ter wereld: Tabula rasa
Nadien aangepast dat gedrag dat geleerd kan worden begrensd wordt door biologische
mogelijkheden vb. mens kan niet vliegen
e) Complex gedrag kun je opknippen in kleine stukjes: Reductie
Ontstaan van het gedrag wordt zo simpel als mogelijk verklaard
2. GESCHIEDENIS VAN HET BEHAVIORISME
Start rond 1920, Bloeiperiode tot 1960
Praktische toepassing staat centraal
Invloed van Darwinisme
Drie belangrijke namen:
- J. Watson: Elk mens begint als een onbeschreven blad
- B. Skinner: En is het resultaat van een unieke conditioneringsgeschiedenis
- I. Pavlov
“Geef mij een dozijn gezonde en goedgevormde baby’s en mijn eigen speciale wereld om hen op te
voeden, en ik garandeer je dat ik elk van hen kan selecteren en opleiden tot om het even welke
specialiteit die ik verkies – dokter, advocaat, artiest, handelaar, baas, ja zelfs bedelaar of dief,
ongeacht zijn talenten, trekken, vaardigheden, roepingen en het ras van zijn voorouders”
3. MENSBEELD VAN HET BEHAVIORISME
Niet jijzelf, maar de omgeving stuurt je gedrag door middel van leerprocessen
Een persoon geeft niet zelf richting aan zijn leven (omgevingsinvloeden + leerervaringen)
(Intrinsieke) motivatie bestaat niet in het behaviorisme
Alles wat iemand kan, is geleerd, immers hij komt blanco ter wereld
Nadien wordt hij ingekleurd door omgevingsinvloeden
Optimistisch mensbeeld: wat geleerd is kan ook weer afgeleerd worden
Leerprocessen bij mensen verschillen niet principieel met die van dieren
De mens is hooguit een ingewikkelde rat
Leerprocessen bij kinderen verschillen niet principieel met die van volwassenen
Geschiedenisloosheid: gedrag wordt verklaard vanuit het ‘hier en nu’
4. LEERPROCESSEN
