Sociale kwetsbaarheid
Toestand van sociale uitsluiting mate van vorm kan verschillend zijn:
- Beperkte sociale contacten, geen tot beperkte toegang culturele activiteiten
- Materieel tekort (lag inkomen, schulden)
- Uit de boot vallen voor sociale grondrechten vb. GEZ, huisvestiging
- Mist normatief aansluiting met maatschappij (vb. wegrijden na ongeval, zwartrijden..)
Basisbehoeften:
- Materiele: eten, drinken, warmte, rust…
- Immateriële: identiteit, sociale verbondenheid, behoefte aan betekenis…
HOOFDSTUK 1: MAATSCHAPPELIJKE PARTICIPATIE
- Betekenis geven aan dagelijks bestaan – sociale verbondenheid voelen met anderen
- Hiertoe functioneren mensen in formele en informele netwerken, waarin en waarmee ze een eigen identiteit
opbouwen.
- Maatschappelijke participatie is zowel bijhoren tot iets als bijdragen tot iets.
SAMENLEVING = GEHEEL AAN NETWERKEN
nood aan verbondenheid met elkaar
= sociale verbondenheid
- Het geheel van kleine en grotere, formele en informele
netwerken noemen sociologen en Samenleving
- Vanuit die netwerken gaat er een normerende kracht uit.
mensen onderwerpen zich aan regels en staan bloot aan sociale controle
- Deze regels worden algemeen aangenomen, weinigen stellen ze in vraag
Binnen een netwerk vervult iedereen een verschillende positie (S)
- in familiale netwerken onderscheiden we de positie als: moeder, zoon, broer, stiefzus, tante, grootvader…
- In het netwerk verenigingsleven onderscheiden we: leden en bestuursleden.
- In het netwerk onderwijs herkennen we de positie van: student, leerling, docent, leerkracht, directeur, professor…
We spreken van maatschappelijke participatie
- gevoel hebben erbij te horen
- een plaats hebben binnen sociale netwerken
- betekenisvolle sociale contacten onderhouden
- verwachtingen kunnen invullen
SOCIAAL FUNCTIONEREN
is de optelsom van de verschillende posities/sociale rollen die we als individu in relatie met netwerken en samenleving
opnemen.
1. Wat is een sociale rol
Geheel van normen, verwachtingen en opvattingen die gekoppeld zijn aan
een specifieke sociale positie
Belang:
- Biedt houvast en regelt interacties tussen mensen
- Zorgt voor voorspelbaarheid en ontlast nadenken over alledaagse zaken
De verschillende sociale rollen bepalen de positie en het aanzien van iemand binnen zijn netwerk
Een rol is dynamisch: invullingen van je rol kan veranderen doorheen de tijd
1
,ROLOPVATTING – ROLVERWACHTING -ROLNORM
Rolopvatting: gestuurd door eigen opvatting en gedachte van het individu
Rolverwachting: expliciete en impliciete verwachting van (omgeving van) netwerken
Rolnorm: geheel aan regels, richtlijnen rond je rol. Vaak door wetten bepaald
Roldeterminanten (holistisch): factoren die vaak een (tijdelijke) invloed hebben op de stijl/ manier waarop iemand een sociale
rol uitoefent, soorten:
- Somatische roldeterminanten/fysische roldeterminanten: gaat om lichamelijk fysische elementen, pijn, gevolgen van
ziekte, invaliditeit die zorgen voor tijdelijk of blijvende beïnvloeding van sociale rol.
- Psychische roldeterminanten: bepalen zijn manier van rolgedrag
- Sociale roldeterminanten: beïnvloeden rolgedrag van cliënt en zijn omgeving
- Financiële roldeterminanten: beïnvloeden omgeving en invullen rol
- Existentiële roldeterminanten: kracht die sommige mensen putten uit geloofsovertuiging
- Culturele roldeterminanten: jongerecultuur heeft invloed op sociale rol van jongere
Rolspanning: Ontstaat door plotselinge of geleidelijke verandering binnen de gebruikelijke sociale rol
- Vb. verlies van job, inhoud van job die verandert, echtscheiding waardoor rol als moeder verandert…
- Reactie is individueel
- Tolerantiedrempel
- Intensiteit van de spanning
Rolvervaging
Samenlevingen, groepen, … zijn dynamisch, steeds in verandering.
↓
Hierdoor maatschappij steeds diverser
↓
Hierdoor ‘rolnorm’ en ‘rolverwachting’ minder ‘dwingend’ en ‘dringend’ karakter
Maatschappelijke participatie is:
- Rollen kunnen/ mogen/willen invullen
- Is dus mogen mee doen:
Mogen bij horen en mogen/kunnen bijdragen Mogen bijdragen, kunnen geven = zin geven aan bestaan!
Hulp kunnen krijgen en hulp kunnen geven
Wanneer je niet maatschappelijk kunt mee participeren: vormt risico voor sociale kwetsbaarheid
2. toekomstige VPK
het is van belang om een zicht te hebben op de verschillende rollen en de maatschappelijke participatie van je PT/cliënt
Hoofdstuk 2: Personen die in armoede leven
BEGRIPPEN
Multidimentioneel probleem
- sociale uitsluiting
- toegankelijkheid
- sociaal kwetsbaar
wie loopt risico
- kansarmen (kluwen)
- generatiearmen
2
, Armoede verklaringsmodellen
micro macro Meso
Schild Individueel schildmodel Maatschappelijk Institutioneel schildmodel
schuldmodel
ongeval Individueel ongevalmodel Maatschappelijk Institutioneel ongevalmodel
ongevalmodel
Theorie van maatschappelijke kwetsbaarheid: oorzaak armoede is een combinatie van alle bovenstaande, zowel individuele als
institutionele als maatschappelijke factoren.
4 verklaringsmodellen van armoede van Vrank
1. individueel schuldmodel 3. Individueel ongeval model
2. maatschappelijk ongeval model 4. Maatschappelijk schuldmodel
MICRO-NIVEAU (focus op individu)
Individueel schuldmodel:
- Oorzaken bij de persoon zelf
- Luiheid, alcoholisme, niet willen werken ..
- Non-deserving poor (slechte armen)
Aanpak in de maatschappij:
- Aan lot overlaten: ‘moeten het maar weten’!
- Wegmoffelen, niet over praten, ontkennen dat het bestaat…
- Disciplinering. Hulpverlener is als strenge ouder die de onmondige arme tot de orde roept, met beloning en straf.
- Niet formeel: liefdadigheid, compassie ‘ocharme’
- Georganiseerd: sociale zekerheid
Individueel ongeval model:
- Ongeval dat een persoon of gezin kan overkomen
- Niet zelf verantwoordelijk
- Echtscheiding, ziekte, ongeval …
- Deserving poor (goede armen)
MACRO-NIVEAU (focus op maatschappij)
Maatschappelijk ongeval model:
- Economische crisis, oorlog, natuurrampen, snelle technologische verschuivingen …
Armoede oplossen door:
- Oorzaken weg te nemen
- Sociale zekerheid (werkloosheidsuitkeringen, ziekte-uitkeringen,…)
Maatschappelijk schuldmodel
- Manier waarop maatschappij georganiseerd is, veroorzaakt armoede
- Gevolg van structurele uitsluitingsprocessen
Wordt in stand gehouden, armoede heeft zelfs een positieve rol:
- Armen zijn afzetmarkt voor goedkope producten, 2de hands
- Wie zal anders onaantrekkelijk, laag betaald werk willen doen?
- Armen dienen als voorbeeld voor middenklasse: ‘zie wat er gebeurt als je niet je best doet’
Oplossing?
- Herverdeling!?!?!
3
Toestand van sociale uitsluiting mate van vorm kan verschillend zijn:
- Beperkte sociale contacten, geen tot beperkte toegang culturele activiteiten
- Materieel tekort (lag inkomen, schulden)
- Uit de boot vallen voor sociale grondrechten vb. GEZ, huisvestiging
- Mist normatief aansluiting met maatschappij (vb. wegrijden na ongeval, zwartrijden..)
Basisbehoeften:
- Materiele: eten, drinken, warmte, rust…
- Immateriële: identiteit, sociale verbondenheid, behoefte aan betekenis…
HOOFDSTUK 1: MAATSCHAPPELIJKE PARTICIPATIE
- Betekenis geven aan dagelijks bestaan – sociale verbondenheid voelen met anderen
- Hiertoe functioneren mensen in formele en informele netwerken, waarin en waarmee ze een eigen identiteit
opbouwen.
- Maatschappelijke participatie is zowel bijhoren tot iets als bijdragen tot iets.
SAMENLEVING = GEHEEL AAN NETWERKEN
nood aan verbondenheid met elkaar
= sociale verbondenheid
- Het geheel van kleine en grotere, formele en informele
netwerken noemen sociologen en Samenleving
- Vanuit die netwerken gaat er een normerende kracht uit.
mensen onderwerpen zich aan regels en staan bloot aan sociale controle
- Deze regels worden algemeen aangenomen, weinigen stellen ze in vraag
Binnen een netwerk vervult iedereen een verschillende positie (S)
- in familiale netwerken onderscheiden we de positie als: moeder, zoon, broer, stiefzus, tante, grootvader…
- In het netwerk verenigingsleven onderscheiden we: leden en bestuursleden.
- In het netwerk onderwijs herkennen we de positie van: student, leerling, docent, leerkracht, directeur, professor…
We spreken van maatschappelijke participatie
- gevoel hebben erbij te horen
- een plaats hebben binnen sociale netwerken
- betekenisvolle sociale contacten onderhouden
- verwachtingen kunnen invullen
SOCIAAL FUNCTIONEREN
is de optelsom van de verschillende posities/sociale rollen die we als individu in relatie met netwerken en samenleving
opnemen.
1. Wat is een sociale rol
Geheel van normen, verwachtingen en opvattingen die gekoppeld zijn aan
een specifieke sociale positie
Belang:
- Biedt houvast en regelt interacties tussen mensen
- Zorgt voor voorspelbaarheid en ontlast nadenken over alledaagse zaken
De verschillende sociale rollen bepalen de positie en het aanzien van iemand binnen zijn netwerk
Een rol is dynamisch: invullingen van je rol kan veranderen doorheen de tijd
1
,ROLOPVATTING – ROLVERWACHTING -ROLNORM
Rolopvatting: gestuurd door eigen opvatting en gedachte van het individu
Rolverwachting: expliciete en impliciete verwachting van (omgeving van) netwerken
Rolnorm: geheel aan regels, richtlijnen rond je rol. Vaak door wetten bepaald
Roldeterminanten (holistisch): factoren die vaak een (tijdelijke) invloed hebben op de stijl/ manier waarop iemand een sociale
rol uitoefent, soorten:
- Somatische roldeterminanten/fysische roldeterminanten: gaat om lichamelijk fysische elementen, pijn, gevolgen van
ziekte, invaliditeit die zorgen voor tijdelijk of blijvende beïnvloeding van sociale rol.
- Psychische roldeterminanten: bepalen zijn manier van rolgedrag
- Sociale roldeterminanten: beïnvloeden rolgedrag van cliënt en zijn omgeving
- Financiële roldeterminanten: beïnvloeden omgeving en invullen rol
- Existentiële roldeterminanten: kracht die sommige mensen putten uit geloofsovertuiging
- Culturele roldeterminanten: jongerecultuur heeft invloed op sociale rol van jongere
Rolspanning: Ontstaat door plotselinge of geleidelijke verandering binnen de gebruikelijke sociale rol
- Vb. verlies van job, inhoud van job die verandert, echtscheiding waardoor rol als moeder verandert…
- Reactie is individueel
- Tolerantiedrempel
- Intensiteit van de spanning
Rolvervaging
Samenlevingen, groepen, … zijn dynamisch, steeds in verandering.
↓
Hierdoor maatschappij steeds diverser
↓
Hierdoor ‘rolnorm’ en ‘rolverwachting’ minder ‘dwingend’ en ‘dringend’ karakter
Maatschappelijke participatie is:
- Rollen kunnen/ mogen/willen invullen
- Is dus mogen mee doen:
Mogen bij horen en mogen/kunnen bijdragen Mogen bijdragen, kunnen geven = zin geven aan bestaan!
Hulp kunnen krijgen en hulp kunnen geven
Wanneer je niet maatschappelijk kunt mee participeren: vormt risico voor sociale kwetsbaarheid
2. toekomstige VPK
het is van belang om een zicht te hebben op de verschillende rollen en de maatschappelijke participatie van je PT/cliënt
Hoofdstuk 2: Personen die in armoede leven
BEGRIPPEN
Multidimentioneel probleem
- sociale uitsluiting
- toegankelijkheid
- sociaal kwetsbaar
wie loopt risico
- kansarmen (kluwen)
- generatiearmen
2
, Armoede verklaringsmodellen
micro macro Meso
Schild Individueel schildmodel Maatschappelijk Institutioneel schildmodel
schuldmodel
ongeval Individueel ongevalmodel Maatschappelijk Institutioneel ongevalmodel
ongevalmodel
Theorie van maatschappelijke kwetsbaarheid: oorzaak armoede is een combinatie van alle bovenstaande, zowel individuele als
institutionele als maatschappelijke factoren.
4 verklaringsmodellen van armoede van Vrank
1. individueel schuldmodel 3. Individueel ongeval model
2. maatschappelijk ongeval model 4. Maatschappelijk schuldmodel
MICRO-NIVEAU (focus op individu)
Individueel schuldmodel:
- Oorzaken bij de persoon zelf
- Luiheid, alcoholisme, niet willen werken ..
- Non-deserving poor (slechte armen)
Aanpak in de maatschappij:
- Aan lot overlaten: ‘moeten het maar weten’!
- Wegmoffelen, niet over praten, ontkennen dat het bestaat…
- Disciplinering. Hulpverlener is als strenge ouder die de onmondige arme tot de orde roept, met beloning en straf.
- Niet formeel: liefdadigheid, compassie ‘ocharme’
- Georganiseerd: sociale zekerheid
Individueel ongeval model:
- Ongeval dat een persoon of gezin kan overkomen
- Niet zelf verantwoordelijk
- Echtscheiding, ziekte, ongeval …
- Deserving poor (goede armen)
MACRO-NIVEAU (focus op maatschappij)
Maatschappelijk ongeval model:
- Economische crisis, oorlog, natuurrampen, snelle technologische verschuivingen …
Armoede oplossen door:
- Oorzaken weg te nemen
- Sociale zekerheid (werkloosheidsuitkeringen, ziekte-uitkeringen,…)
Maatschappelijk schuldmodel
- Manier waarop maatschappij georganiseerd is, veroorzaakt armoede
- Gevolg van structurele uitsluitingsprocessen
Wordt in stand gehouden, armoede heeft zelfs een positieve rol:
- Armen zijn afzetmarkt voor goedkope producten, 2de hands
- Wie zal anders onaantrekkelijk, laag betaald werk willen doen?
- Armen dienen als voorbeeld voor middenklasse: ‘zie wat er gebeurt als je niet je best doet’
Oplossing?
- Herverdeling!?!?!
3
