Samenvatting psychische kwetsbaarheid

1. Psychische kwetsbaarheid en veerkracht

o Psychische kwetsbaarheid = een verhoogde kans om problemen te ontwikkelen
bij stress (iedereen is kwetsbaar)
 stress is sterk bepaald door de omgeving
o Veerkracht = een persoonlijkheidskenmerk dat je in staat stelt om de negatieve
effecten van stress te modereren, en je mogelijkheden tot adaptatie vergroot  het
bepaalt hoe groot de impact op jou zal zijn van stress en tegenslagen
o Psychisch lijden/ psychische klachten = wanneer kwetsbaarheid langdurig en
ernstig is of stress te hoog is (functioneren wordt beperkt)
o Geestelijke gezondheid = een toestand van welzijn waarin je je capaciteiten kan
realiseren, waarin je de normale spanningen van het leven aan kan, productief bent,
zinvolle doestellingen behaald en een bijdrage levert aan zijn/haar gemeenschap
o Psychopathologie = de leer van stoornissen van het psychisch functioneren
= een richting in de wetenschap die zich bezig houdt met de
aard, de totstandkoming en de mogelijke behandeling en
voorkoming van psychische klachten
o Welbevinden heeft 3 componenten:
 Emotioneel welbevinden: subjectieve ervaring van welbevinden
 Psychologisch welbevinden: effectief functioneren in de zin van zelfrealisatie
 Sociaal welbevinden: effectief functioneren in de maatschappij
o psychisch lijden is geen identiteit (“Ik ben …”) maar een kwetsbaarheid die periodiek
problematisch kan zijn (“Ik heb last, moeite …”)
o Psychische klachten komen voort vanuit een interactie tussen:
 Onderliggende kwetsbaarheid: factoren die mensen gevoeliger maken
 Persoonlijke beschermende factoren: factoren die mensen weerbaarder maken
en ervoor zorgen dat bepaalde ervaringen hen niet uit evenwicht brengen of
voor problemen zorgen
 Context
o Kwetsbaarheid-stressmodel:
 Iemand die een hoge kwetsbaarheid
heeft moet maar een klein beetje
stress hebben voor ze last gaan hebben
van klachten
 Iemand met weinig kwetsbaarheid kan
veel stress hebben voor dat die klachten krijgt
 Problemen: wanneer men meer stress heeft dan die persoon aan kan
o Dynamisch kwetsbaarheids-stressmodel:

,  Psychische kwetsbaarheid kunnen we niet rechtstreeks beïnvloeden 
enkel via de omgeving
 Sociale of fysieke kwetsbaarheid kunnen we wel rechtstreeks beïnvloeden
o Het diathese - stressmodel

,1.2. visie op psychische kwetsbaarheid

1.2.1. evolutie

o Medisch model en deficitdenken  eco-bio-psycho-sociaal model &
burgerschapsdenken
o Genezing  herstel/rehabilitatie (doel = QoL)
o Behandeling van “afwijkend”/”gestoord” gedrag  bevordering welbevinden,
gezondheid en veerkracht
o Individuele aanpak  vermaatschappelijking van de zorg
 Kwetsbare mensen een zinvolle plek geven in de maatschappij
 Zo veel mogelijk geïntegreerd in de gemeenschap
 Waar nodig ondersteunen (niet meer dan nodig) (evenwichtige zorg)
o Categoriaal en classificerend denken  dimensioneel en transdiagnostisch denken
o Rigide kaders  evidence-based werken en eclectisch werken
o Artikel 107 van de ziekenhuiswet:
 Meer samenwerking in zorgnetwerken
 Meer participatie, patiëntgerichtheid, integratieve benadering en meer
thuiszorg
o Vlaams decreet geestelijke gezondheidszorg
 Toegankelijke zorg o.a. eerstelijnszorg
 Aanvaardbare zorg (mensen moeten het zelf zien zitten) o.a. zelfregie en
shared decision making (samen beslissen) (3 gesprekkenmodel)
- Praten over het feit dat er keuzemogelijkheid is
- Praten over de opties
- Praten over de beslissing
 Geïntegreerde zorg o.a. naadloze zorg
 Populatiegerichte acties (niet alleen het probleem willen detecteren en dat
willen oplossen) (Public mental health perspectief)
o Mantelzorg:
 “Familiereflex”: richtlijn om naasten te erkennen als partners in de zorg
 Resourcegroepen: groepen formele en informele zorgers die samenwerken
rond één persoon met psychische kwetsbaarheid
o Public mental health perspectief
 Gezondheidsdoelstellingen voor de hele gemeenschap (op dit moment in
Vlaanderen: suïcides doen dalen)
 Evolutie van “sick care” (doel = afwezigheid van symptomen) naar “health
care” (doel = mensen in staat stellen betekenisvolle doelen te stellen)
 Preventie en vroegtijdige interventie / focus op kinderen en jongeren
 Laagdrempelig groepsaanbod – sterke aansluiting eerste lijn

,  Interventies op “vindplaatsen” (plaatsen waar mensen samen komen bv.
scholen, jeugdbeweging, dienstencentra)
 Gebruik van objectieve criteria (o.a. cijfermateriaal)

1.2.3. classificatie en diagnostiek

o Een psychische/ psychiatrische stoornis = een betekenisvol gedrags- of
psychologisch syndroom of patroon dat bij een persoon voorkomt en dat gepaard gaat
met:
 Leed bv. medicatie niet durven nemen als mama er niet is
 Onvermogen bv. niet uit bed geraken
 Duidelijke toegenomen kans op de dood bv. psychische problemen
 Betekenis verlies van vrijheid bv. daar ga ik niet naartoe, want het is daar
gevaarlijk

 sterk cultureel bepaald

o Classificatiesystemen beschrijven:
 welke psychiatrische stoornissen er bestaan
 hoe deze psychiatrische stoornissen worden herkend
 hoe psychiatrische stoornissen van elkaar onderscheiden kunnen worden.
o Classificatie = wat is met een persoon aan de hand?
o Diagnostiek = hoe is dit probleem/ deze stoornis ontstaan?
 Een classificatie geeft nooit een volledig beeld van het functioneren van een
persoon
 Ook het individuele functioneren op diverse andere terreinen moet in kaart
worden gebracht
o Bij het diagnosticeren zijn volgende vragen belangrijk
 Waarom heeft deze persoon deze problemen op dit moment gekregen?
 invloed recente gebeurtenissen
 Waarom heeft deze persoon juist deze problemen en deze klachten gekregen?
 zoeken naar de mogelijke functie van de problemen
 Welke positie neemt deze persoon in zijn omgeving in?
 context kan een belangrijke rol spelen in het ontstaan en blijven
bestaan van psychische problemen




1.2.4. Psychiatrische stoornissen worden geordend als syndromen