Inhoudsopgave
Inhoudsopgave
0.1 Ruimte ....................................................................................................................... 2
0.2 Semiotische competentie ......................................................................................... 2
0.3 Semiotiek................................................................................................................... 2
0.4 Filosofie ..................................................................................................................... 3
1. C.S. Pierce ................................................................................................................. 4
1.1 Wat is een teken? .......................................................................................................... 4
1.2 Soorten tekens –index/icoon/symbool ........................................................................ 4
2. Ferdinand de Saussure Betekenis ontstaat pas binnen een taalsysteem. (talige
tekens) ................................................................................................................................. 6
2.1 Wat is een teken? (BIS) ................................................................................................ 6
2.2 Taalrelativisme .......................................................................................................... 7
2.3 Taalevolutie ............................................................................................................... 7
2.4 Denotatie/Connotatie Hjelmslev .............................................................................. 7
3. Roman Jakobson (gaat verder op Saussure) ......................................................... 8
3.2 Syntagma & Paradigma ............................................................................................ 8
3.3 Communicatieschema JAKOBSON ......................................................................... 9
3.4 Vervreemding ...........................................................................................................10
4. Semiotiek van de kunst ...........................................................................................11
4.1 Volgens het model van Pierce ................................................................................11
4.2 Volgens het model van Saussure ...........................................................................12
12
4.3 Volgens het communicatiemodel van Jakobson ...................................................12
12
5. Narratologie .............................................................................................................13
5.1 Wat is een verhaal? .................................................................................................13
5.2 Hoe wordt een verhaal verteld? ..............................................................................13
5.3 Vertelprocedé 1 aanpassen van tijdsverloop.........................................................13
5.4 Vertelprocedé 2 point of view / focalisatie .............................................................14
5.5 Suspense..................................................................................................................14
5.6 Thema en motieven .................................................................................................14
5.7 Narratologie & ruimte ..............................................................................................14
6. Jean Baudrillard.......................................................................................................15
6.1 Het consumptie-artikel als teken ............................................................................15
6.2 Het Simulacrum .......................................................................................................15
7. Michel Foufault .......................................................................................................16
7.1 Discours ...................................................................................................................16
7.2 Discours en machtsuitoefening “pouvoir-savoir” .................................................16
16
7.3 Macht over zichzelf: zorg voor het zelf...................................................................17
7.4 Heterotopie ...............................................................................................................17
1
,0.1 Ruimte
Vb.: Huwelijk van Arnolfini
- hond: teken van trouw
- fruit: vruchtbaarheid en rijkdom
- spiegel: kruisweg Christenen
- Kandelaars: heeft te maken met de
dood: kaars uit.
Doet vermoeden dat de vrouw miss
gestorven is.
0.2 Semiotische competentie
1. Het vermogen om objecten te veranderen in tekens die samen een leefwereld
vormen waarin een organisme kan leven.
2. Deze betekenisvolle wereld wordt gevormd door actieve deelname v/e specifiek
organisme aan de omgeving via zintuiglijke waarnemingen, bewegingen,
handelingen.
Handelingen die in een ruimte plaatsvinden geven aan deze ruimte betekenis.
3. Eenzelfde omgeving kan dus bestaan uit verschillende leefwerelden van
verschillende organismen.
Leefwereld wordt per persoon anders ervaren.
Bij mens & dier Bij mens
1. Het vermogen om fenomenen uit de 1. Het vermogen om zintuiglijke
omgeving als tekens te ervaren. waarneming uit te breiden. telescoop
Geurspoor herkennen 2. Het vermogen om een veelheid aan
2. Het vermogen om tekens te produceren. tekensystemen te produceren Taal &
Territorium afbakenen kunst
3. Het vermogen om informatie te 3. Het vermogen om via tekens het
memoriseren en inprenten. geheugen kunstmatig uit te breiden.
Voedselvoorraad lokaliseren Schrift
4. Het vermogen om te reflecteren over
tekensystemen. Semiotiek
0.3 Semiotiek
* Griekse tekenleer
* wetenschap die zich bezighoud met tekens en tekensystemen.
de relatie tussen een teken en datgene waarnaar het verwijst.
In beelden zien we suggestie van betekenis. Deze interpreteren
we zelf, we zijn nooit heel zeker over deze betekenis.
(vb: Balie van de U-Hasselt)
2
,0.4 Filosofie
* 20e E linguistic turn: belang van tekens inde creatie en receptie van ervaring,
identiteit, cultuur & ideologie.
* Tekens geven de werkelijkheid dus niet louter weer, ze construeren de werkelijkheid
door interactie met een bepaalde omgeving.
Doordenken op taal: niet alles is goed zoals wij het hebben ingedeeld.
WC – Man (Homo’s??) & Vrouw (Lesbiennes??)
Zelfde fenomeen in de taal, andere woorden.
Hard werkende Vlaming workaholic
Reacties in de taal.
Broek met brede pijpen smalle pijpen = communiceren zonder woorden.
Vb: Kunstwerken analyseren (wat zie ik, wat zie ik niet, wat zou dit kunnen betekenen?)
3
, 1. C.S. Pierce
1.1 Wat is een teken?
Een teken is iets dat naar iets anders verwijst.
een teken is pas een teken als misinterpretatie mogelijk is.
representamen: teken in de strikte zin, d.w.z. datgene dat naar iets anders verwijst (vb. rook)
object: datgene waarnaar het teken verwijst (vb. vuur)
interpretant: de betekenis die iemand aan het teken geeft (vb. gevaar)
→ verschillende representamens kunnen naar hetzelfde object verwijzen; een interpretant
kan op zijn beurt een representamen worden voor een ander object; al naargelang de
persoon die het teken waarneemt, kan de interpretant wijzigen
(vb. rook voor pyromaan/brandweerman)
1.2 Soorten tekens –index/icoon/symbool
INDEX
= een teken waarvan het object de oorzaak is
/ = teken dat veroorzaakt wordt door het object waarnaar het verwijst.
vb: eten en geur frietjes bakken
de geur verwijst naar de frietjes
INDEX: geur
2 soorten van INDEX
1. Spoor 2. Symptoom
Hetgene wat het teken veroorzaakt Hetgene wat het teken veroorzaakt
is al verdwenen is nog aanwezig
Vb.: Vb.:
- regenplas is spoor van regen - snot is symptoom van ziek zijn
- As is spoor van vuur - traan is symptoom van verdriet
4
Inhoudsopgave
0.1 Ruimte ....................................................................................................................... 2
0.2 Semiotische competentie ......................................................................................... 2
0.3 Semiotiek................................................................................................................... 2
0.4 Filosofie ..................................................................................................................... 3
1. C.S. Pierce ................................................................................................................. 4
1.1 Wat is een teken? .......................................................................................................... 4
1.2 Soorten tekens –index/icoon/symbool ........................................................................ 4
2. Ferdinand de Saussure Betekenis ontstaat pas binnen een taalsysteem. (talige
tekens) ................................................................................................................................. 6
2.1 Wat is een teken? (BIS) ................................................................................................ 6
2.2 Taalrelativisme .......................................................................................................... 7
2.3 Taalevolutie ............................................................................................................... 7
2.4 Denotatie/Connotatie Hjelmslev .............................................................................. 7
3. Roman Jakobson (gaat verder op Saussure) ......................................................... 8
3.2 Syntagma & Paradigma ............................................................................................ 8
3.3 Communicatieschema JAKOBSON ......................................................................... 9
3.4 Vervreemding ...........................................................................................................10
4. Semiotiek van de kunst ...........................................................................................11
4.1 Volgens het model van Pierce ................................................................................11
4.2 Volgens het model van Saussure ...........................................................................12
12
4.3 Volgens het communicatiemodel van Jakobson ...................................................12
12
5. Narratologie .............................................................................................................13
5.1 Wat is een verhaal? .................................................................................................13
5.2 Hoe wordt een verhaal verteld? ..............................................................................13
5.3 Vertelprocedé 1 aanpassen van tijdsverloop.........................................................13
5.4 Vertelprocedé 2 point of view / focalisatie .............................................................14
5.5 Suspense..................................................................................................................14
5.6 Thema en motieven .................................................................................................14
5.7 Narratologie & ruimte ..............................................................................................14
6. Jean Baudrillard.......................................................................................................15
6.1 Het consumptie-artikel als teken ............................................................................15
6.2 Het Simulacrum .......................................................................................................15
7. Michel Foufault .......................................................................................................16
7.1 Discours ...................................................................................................................16
7.2 Discours en machtsuitoefening “pouvoir-savoir” .................................................16
16
7.3 Macht over zichzelf: zorg voor het zelf...................................................................17
7.4 Heterotopie ...............................................................................................................17
1
,0.1 Ruimte
Vb.: Huwelijk van Arnolfini
- hond: teken van trouw
- fruit: vruchtbaarheid en rijkdom
- spiegel: kruisweg Christenen
- Kandelaars: heeft te maken met de
dood: kaars uit.
Doet vermoeden dat de vrouw miss
gestorven is.
0.2 Semiotische competentie
1. Het vermogen om objecten te veranderen in tekens die samen een leefwereld
vormen waarin een organisme kan leven.
2. Deze betekenisvolle wereld wordt gevormd door actieve deelname v/e specifiek
organisme aan de omgeving via zintuiglijke waarnemingen, bewegingen,
handelingen.
Handelingen die in een ruimte plaatsvinden geven aan deze ruimte betekenis.
3. Eenzelfde omgeving kan dus bestaan uit verschillende leefwerelden van
verschillende organismen.
Leefwereld wordt per persoon anders ervaren.
Bij mens & dier Bij mens
1. Het vermogen om fenomenen uit de 1. Het vermogen om zintuiglijke
omgeving als tekens te ervaren. waarneming uit te breiden. telescoop
Geurspoor herkennen 2. Het vermogen om een veelheid aan
2. Het vermogen om tekens te produceren. tekensystemen te produceren Taal &
Territorium afbakenen kunst
3. Het vermogen om informatie te 3. Het vermogen om via tekens het
memoriseren en inprenten. geheugen kunstmatig uit te breiden.
Voedselvoorraad lokaliseren Schrift
4. Het vermogen om te reflecteren over
tekensystemen. Semiotiek
0.3 Semiotiek
* Griekse tekenleer
* wetenschap die zich bezighoud met tekens en tekensystemen.
de relatie tussen een teken en datgene waarnaar het verwijst.
In beelden zien we suggestie van betekenis. Deze interpreteren
we zelf, we zijn nooit heel zeker over deze betekenis.
(vb: Balie van de U-Hasselt)
2
,0.4 Filosofie
* 20e E linguistic turn: belang van tekens inde creatie en receptie van ervaring,
identiteit, cultuur & ideologie.
* Tekens geven de werkelijkheid dus niet louter weer, ze construeren de werkelijkheid
door interactie met een bepaalde omgeving.
Doordenken op taal: niet alles is goed zoals wij het hebben ingedeeld.
WC – Man (Homo’s??) & Vrouw (Lesbiennes??)
Zelfde fenomeen in de taal, andere woorden.
Hard werkende Vlaming workaholic
Reacties in de taal.
Broek met brede pijpen smalle pijpen = communiceren zonder woorden.
Vb: Kunstwerken analyseren (wat zie ik, wat zie ik niet, wat zou dit kunnen betekenen?)
3
, 1. C.S. Pierce
1.1 Wat is een teken?
Een teken is iets dat naar iets anders verwijst.
een teken is pas een teken als misinterpretatie mogelijk is.
representamen: teken in de strikte zin, d.w.z. datgene dat naar iets anders verwijst (vb. rook)
object: datgene waarnaar het teken verwijst (vb. vuur)
interpretant: de betekenis die iemand aan het teken geeft (vb. gevaar)
→ verschillende representamens kunnen naar hetzelfde object verwijzen; een interpretant
kan op zijn beurt een representamen worden voor een ander object; al naargelang de
persoon die het teken waarneemt, kan de interpretant wijzigen
(vb. rook voor pyromaan/brandweerman)
1.2 Soorten tekens –index/icoon/symbool
INDEX
= een teken waarvan het object de oorzaak is
/ = teken dat veroorzaakt wordt door het object waarnaar het verwijst.
vb: eten en geur frietjes bakken
de geur verwijst naar de frietjes
INDEX: geur
2 soorten van INDEX
1. Spoor 2. Symptoom
Hetgene wat het teken veroorzaakt Hetgene wat het teken veroorzaakt
is al verdwenen is nog aanwezig
Vb.: Vb.:
- regenplas is spoor van regen - snot is symptoom van ziek zijn
- As is spoor van vuur - traan is symptoom van verdriet
4
