Janne Vannieuwenhuyse Politicologie
POLITICOLOGIE
1 Wat is politiek?
1.1 Inleiding
- Politicologie = integratiewetenschap
Inzichten en methodes uit zusterdisciplines worden gebruikt als ondersteuning
voor studie
- Studiedomein = alles te maken met besturen samenleving
- Politiek = overheidsoptreden
- Geen unanieme def voor politiek
- Besluitvorming, conflict & macht sleutelbegrippen politiek (van der Brug en
Heemskerk)
1.2 Omschrijving politiek
- Afkomstig van politeia -> polis (burgerlijke samenleving, stadstaat)
- Politikos (publiek) <-> idiotikos (individu)
- Aristoteles: politiek is hoogste menselijke activiteit, onderscheiding dieren; enkel
gelukkig als men kan debatteren
- Laswell
- Territorialisering van politiek
Territoriaal gebonden samenleving -> alle regels van het territorium volgen
- Politiek betrekking op grondgebied en bevolking
Van minimal state (weinig ingrijpen) naar nanny state (veel optreden)
Variatie (classificaties) in politieke systemen -> politicologie
1.3 Geschiedenis
- Griekenland: polis, wat te maken heeft met de stadsstaat
- Plato (leermeester van Aristoteles):
o arbeidsverdeling,
o staat is organisch geheel met plaats vr iedereen,
o vrije wil ondergeschikt aan groter geheel
- Aristoteles:
o volwaardig menselijk leven enkel binnen politieke gemeenschap
o enkel vrije mannen
o polis = morele en politieke gemeenschap
o betrokkenheid publieke zaken
o menselijke capaciteiten volledig benutten
o politiek = meesterwetenschap
- Machiavelli
o Il Principe
o Hoe vorsten macht kunnen verwerven en behouden
o ‘Kritiek’ werd niet goed ontvangen -> boek op de index
- Nieuwe betekenis politiek (16e eeuw)
o Amorele kunst om staat tegen vijanden te beschermen
o Techniek om met macht om te gaan
- Franse revolutie
o Politiek = organisatie binnen de staat
1
,Janne Vannieuwenhuyse Politicologie
o Tegenstelling tussen ideeën over organisatie samenleving
o Betrokkenheid van velen
- Zowel conceptuele en associatieve betekenissen van politiek
1.4 Taal in de politiek
- Geen aanvaarde, objectieve wetenschapstaal
o Temperatuur: relatieve koude of warmte, thermometer = objectief
o Geen universele taal om ondubbelzinnig over sociale werkelijkheid te
praten
o Verschillende stromingen hebben =/ opvatting over juiste interpretatie
begrip (Gallie)
o Politiek is een containerbegrip bestaande uit onderdelen waar geen def
over gegeven kunnen worden: de begrippen zijn zelf gecontesteerd
o Vastleggen van sleutelbegrippen noodzakelijk
1.5 Relativiteit van indelingen: Schmitt en Easton
1.5.1 Carl Schmitt
- Der Begriff des Politischen
o Onderscheid vriend en vijand
o Bedoeld om de uiterste graad van intensiteit van een verbinding of
scheiding van een associatie aan te geven
o Wereldvrede – strijd
- Antagonisme
o Zonder meningsverschillen geen politiek
o Positieve functies van conflict
- Chantal Mouffe
o Radicale democratie: conflicten niet ontkend maar geuit moeten worden
o Politieke relatie is agonistisch -> tegenstellingen/conflictennoodz. om
politieke identiteit te ontwikkelen
o Maatschappij zonder spanning en conflict enkel door repressie
o Samenwerking met Ernesto Laclau
o <-> Schmitt: er is niet 1 winnaar bij conflict: beide partijen zijn gebonden
aan waarden democratie & blijven elkaar erkennen als vertegenwoordigers
van het volk
- Democratie functioneert pas
o bij open tegensprekelijk debat = vormelijk criterium
o verschillende politieke visies komen nr voren = inhoudelijk criterium
o Duidelijke verschillen in politieke opvatting zijn basisvereiste & maken kern
van democratie uit
- Verzakelijking van conflicten
o Vijand is geen onmens
- Conflict belangrijk voor
o Cohesie groep
o Verstarring oorkomen
o Veranderingsprocessen in gang zetten
1.5.2 David Easton
- Politiek gaat over de toebedeling van schaarse waarden
Ontstaan conflicten
Gezaghebbende institutie die waarden toebedeelt (=vooral overheid)
o Brede def: partijen, belangengroepen & betogingen
2
,Janne Vannieuwenhuyse Politicologie
o Afbakening: authoritative allocation
o Beslissingen die gezaghebbend zijn voor hele samenleving
o Politiek vs parapolitiek (politiek binnen gezin/bedrijf)
o Systeemmodel om politiek als begrip te beschrijven (input, output,
feedback, gatekeepers)
o Stress indien onmogelijkheid input omzetten in output
o Input heeft steun nodig
o Te gevarieerd -> content overload
o Te grote eisen -> volume overload
1.5.3 Naar een synthese van politiek
- Politiek:
o Collectieve keuzen
o Machtsgebruik en gevolgen
o Schaarste en discussie over doelstellingen, prioriteiten en middelen
o Samenleving ordenen
o Belangenstrijd & ideeënstrijd
o Bindende bepaling van samenlevingsregels
1.5.4 Politiek en conflicten
- Conflict bij belangentegenstelling
- Onverenigbaarheid vs. Symbiose (ondersteunen elkaar)
- Conflicten kunnen op eigen doelbereiking of verhindering andere gericht zijn
- Verklaring conflicten
o Micro: frustratie-agressietheorie
o Macro: breuklijnen in samenleving, relatieve deprivatietheorie (verschil wat
men meent recht op te hebben en werkelijkheid te groot)
- Schaarste leidt tot conflict bv. Waar geld in steken
o Valence issues: door iedereen gewenste zaken
o Position issues: doelen die omstreden zijn
- Sodaro: vijf bronnen conflict
3
, Janne Vannieuwenhuyse Politicologie
o Macht, middelen, identiteit, ideeën en waarden
- Inhoudelijk en handelingsaspect van conflict
o Zonder handeling zijn het enkel onverenigbare doelen en belangen
o Enkel bij afhankelijkheidsrelatie conflict
- Interdependentie (samenhang)
o Hoe groter, hoe sterker nood aan politiek & grotere kans op opl
1.6 Uitleiding
- Politiek kan door veel brillen bekeken worden
4
POLITICOLOGIE
1 Wat is politiek?
1.1 Inleiding
- Politicologie = integratiewetenschap
Inzichten en methodes uit zusterdisciplines worden gebruikt als ondersteuning
voor studie
- Studiedomein = alles te maken met besturen samenleving
- Politiek = overheidsoptreden
- Geen unanieme def voor politiek
- Besluitvorming, conflict & macht sleutelbegrippen politiek (van der Brug en
Heemskerk)
1.2 Omschrijving politiek
- Afkomstig van politeia -> polis (burgerlijke samenleving, stadstaat)
- Politikos (publiek) <-> idiotikos (individu)
- Aristoteles: politiek is hoogste menselijke activiteit, onderscheiding dieren; enkel
gelukkig als men kan debatteren
- Laswell
- Territorialisering van politiek
Territoriaal gebonden samenleving -> alle regels van het territorium volgen
- Politiek betrekking op grondgebied en bevolking
Van minimal state (weinig ingrijpen) naar nanny state (veel optreden)
Variatie (classificaties) in politieke systemen -> politicologie
1.3 Geschiedenis
- Griekenland: polis, wat te maken heeft met de stadsstaat
- Plato (leermeester van Aristoteles):
o arbeidsverdeling,
o staat is organisch geheel met plaats vr iedereen,
o vrije wil ondergeschikt aan groter geheel
- Aristoteles:
o volwaardig menselijk leven enkel binnen politieke gemeenschap
o enkel vrije mannen
o polis = morele en politieke gemeenschap
o betrokkenheid publieke zaken
o menselijke capaciteiten volledig benutten
o politiek = meesterwetenschap
- Machiavelli
o Il Principe
o Hoe vorsten macht kunnen verwerven en behouden
o ‘Kritiek’ werd niet goed ontvangen -> boek op de index
- Nieuwe betekenis politiek (16e eeuw)
o Amorele kunst om staat tegen vijanden te beschermen
o Techniek om met macht om te gaan
- Franse revolutie
o Politiek = organisatie binnen de staat
1
,Janne Vannieuwenhuyse Politicologie
o Tegenstelling tussen ideeën over organisatie samenleving
o Betrokkenheid van velen
- Zowel conceptuele en associatieve betekenissen van politiek
1.4 Taal in de politiek
- Geen aanvaarde, objectieve wetenschapstaal
o Temperatuur: relatieve koude of warmte, thermometer = objectief
o Geen universele taal om ondubbelzinnig over sociale werkelijkheid te
praten
o Verschillende stromingen hebben =/ opvatting over juiste interpretatie
begrip (Gallie)
o Politiek is een containerbegrip bestaande uit onderdelen waar geen def
over gegeven kunnen worden: de begrippen zijn zelf gecontesteerd
o Vastleggen van sleutelbegrippen noodzakelijk
1.5 Relativiteit van indelingen: Schmitt en Easton
1.5.1 Carl Schmitt
- Der Begriff des Politischen
o Onderscheid vriend en vijand
o Bedoeld om de uiterste graad van intensiteit van een verbinding of
scheiding van een associatie aan te geven
o Wereldvrede – strijd
- Antagonisme
o Zonder meningsverschillen geen politiek
o Positieve functies van conflict
- Chantal Mouffe
o Radicale democratie: conflicten niet ontkend maar geuit moeten worden
o Politieke relatie is agonistisch -> tegenstellingen/conflictennoodz. om
politieke identiteit te ontwikkelen
o Maatschappij zonder spanning en conflict enkel door repressie
o Samenwerking met Ernesto Laclau
o <-> Schmitt: er is niet 1 winnaar bij conflict: beide partijen zijn gebonden
aan waarden democratie & blijven elkaar erkennen als vertegenwoordigers
van het volk
- Democratie functioneert pas
o bij open tegensprekelijk debat = vormelijk criterium
o verschillende politieke visies komen nr voren = inhoudelijk criterium
o Duidelijke verschillen in politieke opvatting zijn basisvereiste & maken kern
van democratie uit
- Verzakelijking van conflicten
o Vijand is geen onmens
- Conflict belangrijk voor
o Cohesie groep
o Verstarring oorkomen
o Veranderingsprocessen in gang zetten
1.5.2 David Easton
- Politiek gaat over de toebedeling van schaarse waarden
Ontstaan conflicten
Gezaghebbende institutie die waarden toebedeelt (=vooral overheid)
o Brede def: partijen, belangengroepen & betogingen
2
,Janne Vannieuwenhuyse Politicologie
o Afbakening: authoritative allocation
o Beslissingen die gezaghebbend zijn voor hele samenleving
o Politiek vs parapolitiek (politiek binnen gezin/bedrijf)
o Systeemmodel om politiek als begrip te beschrijven (input, output,
feedback, gatekeepers)
o Stress indien onmogelijkheid input omzetten in output
o Input heeft steun nodig
o Te gevarieerd -> content overload
o Te grote eisen -> volume overload
1.5.3 Naar een synthese van politiek
- Politiek:
o Collectieve keuzen
o Machtsgebruik en gevolgen
o Schaarste en discussie over doelstellingen, prioriteiten en middelen
o Samenleving ordenen
o Belangenstrijd & ideeënstrijd
o Bindende bepaling van samenlevingsregels
1.5.4 Politiek en conflicten
- Conflict bij belangentegenstelling
- Onverenigbaarheid vs. Symbiose (ondersteunen elkaar)
- Conflicten kunnen op eigen doelbereiking of verhindering andere gericht zijn
- Verklaring conflicten
o Micro: frustratie-agressietheorie
o Macro: breuklijnen in samenleving, relatieve deprivatietheorie (verschil wat
men meent recht op te hebben en werkelijkheid te groot)
- Schaarste leidt tot conflict bv. Waar geld in steken
o Valence issues: door iedereen gewenste zaken
o Position issues: doelen die omstreden zijn
- Sodaro: vijf bronnen conflict
3
, Janne Vannieuwenhuyse Politicologie
o Macht, middelen, identiteit, ideeën en waarden
- Inhoudelijk en handelingsaspect van conflict
o Zonder handeling zijn het enkel onverenigbare doelen en belangen
o Enkel bij afhankelijkheidsrelatie conflict
- Interdependentie (samenhang)
o Hoe groter, hoe sterker nood aan politiek & grotere kans op opl
1.6 Uitleiding
- Politiek kan door veel brillen bekeken worden
4
