Samenvatting Hoofdstuk 3: het hormonaal stelsel

1. SITUERING

Hormonen -> uiterlijk, karakter, gemoedsgesteldheid en gedrag -> uniek




2. WAT ZIJN HORMONEN?

Hormonen: chemische stoffen die door endocriene klieren via de bloedbaan aan doelcellen of -organen
worden afgegeven en die een specifieke werking uitoefenen

 Beïnvloeden zowel stofwisseling als gedrag en gemoedsgesteldheid

Endocriene klieren -> hormonen -> bloed -> binding v hormoon aan orgaan dmv receptor (legoblokje)

Exocriene klieren -> product (vb. speeksel) -> spijsverteringsstelsel OF buitenwereld (vb. zweetklieren)




3. ENDOCRIENE STELSEL

Endocriene stelsel -> endocriene klieren -> hormonen -> bloed -> verdeling over en invloed op hele lichaam

 Productie en afscheiding v hormonen wordt geregeld door zenuwstelsel/hormoonstelsel
 Afbraak v hormonen wordt geregeld door lever (gal) en nieren (urine)
 Endocriene stelsel is in balans bij gezond persoon (homeostase)




4. NEGATIEVE TERUGKOPPELING

Hormonen met regelfunctie maken deel uit van regelsysteem

 Regelsysteem maakt gebruik van negatieve terugkoppeling om minder/meer hormonen te produceren
en af te scheiden
o Hypothalamus meet -> stuurt hormonale/neurale berichten naar hypofyse -> hypofyse geeft
opdrachten aan endocriene klieren door releasing factors: stimulatie v productie v hormoon
OF inhibitiefactors: remming v productie v hormoon




5. DE BELANGRIJKSTE ENDOCRIENE KLIEREN EN HUN HORMONEN


5.1 PIJNAPPELKLIER OF EPIFYSE
Plaats: in de hersenen (+/- zo groot als erwt)

Functie

- Productie melatonine (beïnvloedt door licht -> meer licht, minder melatonine)
o Zorgt voor remming v geslachtshormonen tot puberteit
o Zorgt voor dag-/nachtritme
5

, Extra

- Tijdens puberteit steeds later melatonine -> verandering bioritme MAAR lichamelijke veranderingen ->
meer nood aan slaap
- Teveel melatonine -> seizoensdepressie
- Extra melatonine als behandeling slapeloosheid
- Extra melatonine als behandeling v verstoord dag-/nachtritme bij blinde personen
- Licht als behandeling voor jetlag




5.2 HYPOTHALAMUS
Functie

- Homeostase (ontvangt en verwerkt info & stuurt bevelen naar andere organen)



5.3 HYPOFYSE
Plaats: in de hersenen (hangt vast aan hypothalamus)

Functie

- Productie hormonen
o Oxytocine: zet geboorte in gang, maakt moedermelk, hechting (vrouwen) vertrouwen en
verbondenheid, minder angst, geeft gevoel v verzadiging (vrouwen en mannen)
 Aangemaakt bij positief onderling contact (vasopressine bij mannen)
 Hogere weerbaarheid tegen stress en verslaving
 Lichaam komt sneller tot rust
 Lager bij mensen met autisme
o Prolactine: melkafscheiding
o Follikelstimulerend hormoon (FSH): follikelrijping & aanmaak oestrogeen en progesteron
(vrouwen) vorming zaadcellen (mannen)
o Luteïniserend hormoon (LH): eirijping en eisprong & aanmaak oestrogeen en progesteron
(vrouwen) aanmaak testosteron (mannen)
o Groeihormoon: maakt groeifactoren
 Geproduceerd in korte pieken bij lichaamsbeweging, stress en 2 uur na inslapen
 Werkt in op groeikraakbeenschijven (kinderen en jongeren) (groeikraakbeenschijven
verbenen tijdens puberteit)
 Werkt onderhoudend bij spieren, organen en botten & werkt in op metabolisme
(volwassenen)
 Tekort -> groeivertraging
 Teveel -> gigantisme/reuzegroei (kinderen) & acromegalie: ziekte waarbij er een
teveel aan groeihormoon wordt aangemaakt (volwassenen)
 Failure to thrive: wanneer emotionele deprivatie: onthouden v emotionele warmte,
een verstoring veroorzaakt in de werking v d hypofyse en dus in de productie v
groeihormoon
o Adrenocorticotoop (ACTH): zorgt ervoor dat bijnierschors meer hormonen (cortisol) gaat
afgeven
o Antidiuretisch hormoon (ADH): zorgt ervoor dat nieren minder water afgeven, zorgt voor
meer vrijgevigheid, rol in monogamie (≈ vasopressine)
6