Samenvatting - psychologie

PSYCHOLOGIE

BEHAVIORISME


UITGANGSPUNTEN BEHAVIORISME
 Objectieve kennisverwerving staat centraal: waarneembaar gedrag. Alleen wat iemand doet, niet waarom
iemand iets doet.
 Leerprocessen verklaren het gedrag, alles wat aangeleerd is kan je ook afleren.
 Geen principieel onderscheid tussen mensen en dieren
 Een kind komt onbeschreven ter wereld
 Tabula rasa (onbeschreven blad), elk kind is het resultaat van de prikkels en opvoeding (wat je er in
steekt), resultaat van zijn conditionering.
 Complex gedrag kun je opknippen in kleine stukjes
 Reductie


GESCHIEDENIS
 Watson => elke mens begint als een onbeschreven blad (tabula Rasa)
 Skinner => en is het resultaat van een unieke conditioneringsgeschiedenis


MENSBEELD
 Niet jijzelf, maar de omgeving stuurt je gedrag door middel van leerprocessen. Leerprocessen bepaald door
de omgeving, we leren ook angsten, fobieën, depressie. Angsten hebben de neiging uit te wijden en zich te
gaan generaliseren.
 Alles wat iemand kan, is geleerd, immers hij komt blanco ter wereld
 Leerprocessen bij mensen verschillen niet principieel met die van dieren
 De mens is hooguit een ingewikkelde rat
 Leerprocessen bij kinderen verschillen niet principieel met die van volwassenen


LEERPROCESSEN
KLASSIEK CONDITIONEREN

 Bouwt voort op een al aanwezige reflex
 Direct na de geboorte al aantoonbaar
 Recente experimenten tonen het al aan bij het ongeboren kind
 Gebaseerd op een associatie tussen twee stimuli
 Leerproces verloopt vaak onbewust en automatisch
 Prikkels met elkaar associëren
 Vecht en vlucht reactie bij angsten
 Twee prikkels combineren, zorgt voor een aangeleerde reflectie (als er nog een prikkel overblijft)

Leerwetten

 Stimulusdiscriminatie: angsten gaan verkleinen, van veel naar een beperkt aantal
 Stimulusgeneralisatie: angsten vergroten/ uitbreiden
 Contiguïteit: ongeconditioneerde en geconditioneerde stimulus volgen elkaar snel op in tijd
 Extinctie: uitdoving wanneer de geconditioneerde stimulus herhaaldelijk wordt aangeboden zonder de
ongeconditioneerde stimulus

,OPERANT CONDITIONEREN

 Leren door gissen en missen, beloning en straf.
 = Wet van het effect
 Gedrag (responsen) dat leidt tot prettige gevolgen
wordt herhaald, gedrag (responsen) dat leidt tot
onprettige gevolgen blijft voortaan achterwege.

Leerwetten

 Gedrag dooft uit door het te negeren (extinctie)
 Gedrag lokt meestal meerdere consequenties uit
 Zo nu en dan belonen werkt beter dan altijd belonen
 Snelle effecten werken beter
 Belonen werkt beter dan straffen. Ongewenst gedrag moet je negeren (time out, evenveel minuten als het
kind oud is. prikkel arme ruimte). Veel belonen kan verslavend zijn, op het moment zelf straffen.

MODEL LEREN

 Leren van ouders, vrienden, … we doen modellen na. (geweld belonen  nadoen, geweld niet beloond 
niet nadoen)
 Beschreven door A. Bandura met experiment over aanleren van agressief gedrag
 Leren door het gedrag van iemand anders te observeren
 Belangrijk principe uit opvoeding is voor-leven
 Walk the talk! Je kan niet iets zeggen tegen iemand als je zelf niet het voorbeeld geeft.

NIEUWE ONTWIKKELINGEN IN LEERPSYCHOLOGIE

 Klassiek behaviorisme bestaat niet meer
 Neobehaviorisme is een moderne variant
 Aandacht voor interveniërende variabelen. Variabelen tussen stimulus en respons
 Meer aandacht voor inhoud van black box. Onderzoek naar cognitie en hersenen
 Het gaat meer om leren van betekenissen en uitoefenen van controle


VERKLARING PSYCHOLOGISCHE STOORNISSEN
 Aangeleerde hulpeloosheid verklaart depressie
 Depressief gedrag ontstaat omdat op normaal gedrag geen prettige consequenties volgen
 Een (spinnen)fobie ontstaat door klassiek conditioneren
 Een fobie blijft bestaan door operant conditioneren (vermijdingsleren)
 Doordat spinnen worden vermeden, word je niet angstig (wet van effect)


TOEPASSING IN HULPVERLENING EN OPVOEDING
 Gedragstherapie is een vorm van psychotherapie die het gedrag van een cliënt probeert te veranderen
d.m.v. de wetten en de principes van de leertheorie
 Mensen met mentale stoornissen hebben verkeerde gedragingen aangeleerd die moeten afgeleerd worden
en vervangen door beter aangepaste reacties




GEDRAGSANALYSE OF FUNCTIEANALYSE

,  Problematische gedragingen van de cliënt worden in kaart gebracht samen met de situaties die ze uitlokken
 Tekort of te veel aan gedrag
 Van onnauwkeurige en algemene interpretatie naar observeerbaar en meetbaar
 Zien wat er gedrag voor en na het probleem gedrag.
 Ervaring van een tekort en gaan terug grijpen naar wat we al hebben, te kort aan gedrag wordt
gecompenseerd door wat we niet willen zoals angsten, depressie door ongewenst gedrag  zorgt voor te
veel gedrag.
 Moet observeerbaar en meetbaar worden. (kind komt niet als ik roep) als je kind niet luistert is dat
aangeleerd gedrag. Niet alle verantwoordelijkheid ligt in de persoonlijkheid van het kind, ouders hebben dit
vaak zelf aangeleerd.

Bij meten letten op:

 Frequentie: hoe veel keer gebeurt iets (een keer of elke keer)
 Tijdsduur: hoe erg is dit gedrag nu? Belangrijk om je ernst in te schatten.
 Intensiteit: gaat het gepaard met woede, angsten, geweld?
 Omvang: gebeurt het enkel op een bepaalde plek/ situatie of vaker in andere situaties/ plekken

En afwegen tegen:

 Leeftijd en ontwikkelingsniveau: de problematiek van scheidingsangst hangt af van hoe oud je bent
 Het verloop van het ontwikkelingsproces: eigen aan de ontwikkelijking bij adolescentie om egocentrisch te
zijn.
 Sekse: meisjes mogen emotioneel zijn, jongens niet. Meisjes mogen niet vechten, maar bij jongens hoort
dat een beetje
 Actuele omstandigheden: belangrijk om naar de context te kijken (gedragsproblemen bij een echtscheiding
van de ouders)
 Sociale achtergrond: hoe is iemand opgevoed?

Vuistregels:

 Gedrag met prettige consequentie: hoge frequentie (gaat zich meer voor doen)
 Bij negatief gedrag: ritssluitingseffect (hoe mensen ongewild elkaar gaan bekrachtigen bij problematisch
gedrag)
 Problematisch gedrag wordt vaak vertoond omdat het aandacht oplevert  negeren!
 Positieve straf vermijden! Ontspoort omdat die uit frustratie voorkomt

RITSSLUITINGSEFFECT

In de opvoeding kan het gedrag van het kind en het
gedrag van de opvoeder elkaar wederzijds
versterken.

Handelingen van de twee personen grijpen in elkaar
en vormen één sterk geheel. Tegelijk observeer je
ook de factoren die een rol spelen als stimuli of
consequenties. S-O-R-C schema!

Gedrag negeren als die de klas wil verlaten als die een schoolfobie heeft. Wanneer je niet weet op wat je moet letten
kan je geen verbetering waarnemen.

REGISTRATIEOPDRACHTEN

 In feite een verbijzondering van de gedragsanalyse