Samenvatting Begrippenlijst Europese talen in contact (letterkunde)

Begrippenlijst ETC

Hoofdstuk 1: Wat is literatuur?

- Literatuur =
o Verzameling van teksten ,toneelstukken, poëzie
o Formalistische definitie = teksten die door een bijzonder taalgebruik als literair
worden beschouwd
o Sociologische definitie: teksten die literair worden genoemd door mensen die
hier bevoegd voor zijn
o Historische definitie: hoe is de term geëvolueerd?
o Een verzameling teksten met een esthetisch doel: een wereld van woorden
creëren met als doel kennis verwerven
- Literariteit = het gebruik van de taal op een bijzondere manier waardoor het literatuur
genoemd wordt (Sjklovski en Jakobson)
o Zijn formalisten (Russische) die tegen benaderingen zijn die literatuur in hun
ogen niet als literatuur beschouwen
o Literatuur is het product van materiaalbehandeling, het arbeid van de
kunstenaar die het taalmateriaal te lijf gaat
- Procedé = kunstgreep (Sjklovski)
- Desautomatisering = het anders maken en verzwaren van een tekst om de aandacht te
trekken
o Omdat we als mens teveel uitgaan van een bepaald perspectief kan fictie ons
een ander perspectief geven op alledaagse dingen en ze zo op een nieuwe
manier interessant maken
- Poëtische functie = wat een tekst literair maakt klemtoon ligt op de vorm van de tekst
(Jakobson)
o Het onderscheidt literaire van niet-literaire teksten
o Een tekst wordt geschreven met meer aandacht voor de manier van verwoorden
o We hebben normaal gezien twee combinatieassen, de as van selectie (verticaal)
en de as van combinatie (horizontaal)
o De poëtische functie zorgt ervoor dat de equivalentie van de verticale as nu op
de horizontale as wordt geprojecteerd
 Equivalentie vooral een kwestie van klank
 Keuze van woorden wordt ook bepaald door hun gelijkheid met de
omringde woorden
 Wordt door vorm bepaald, niet inhoud
- Fore-grounding = bepaalde dingen op de voorgrond zetten (Mukarovsky)
o Bv. gebruik van rijmwoorden in gedichten  niet enkel gekozen voor inhoud
maar ook voor vorm
o Verzameling van teksten die geen pragmatisch doel hebben maar een
esthetische en probleem
- Literair veld = de plaats waar van over literatuur kan praten en nadenken (Bourideu)
o Waarde van de tekst en de auteur hangt af van de mate waarin deze zich een
plaats creëert die in centrale opzichten losstaat van het maatschappelijke

, Hoofdstuk 2: Wat zijn poëtica’s?

- Een poëtica = een verzameling van argumenten, details van teksten ideeen over de aard
en functie van literatuur, over literaire technieken en hun vermeende teksten op lezers
(Dorelijn en Van Rees)
o Adams:
 Work: werk
 Artist: auteur
 Art: tekst
 World: wereld van het verhaal = werkelijkheid die in tekst aan orde
wordt gesteld
- Mimetische poëtica = een afbeelding van de werkelijkheid, moet zo goed mogelijk de
werkelijkheid afbeelden (Adams)
o Plato: niet mee eens
 Mimesis is een afbeelding van een afbeelding  ware kennis kan
hierdoor niet worden gevonden, wel door degene die kennis heeft van
de essentie van dingen (heeft niks te maken met uiterlijke verschijning)
 Auteur moet ook zijn waar hij over schrijft
 Moet educatieve functie hebben
- Katharsis = Aristoteles
o Een zuivering door de tragedie (gaat tegen Plato’s visie dat tragedie enkel
slechte gevoelens geeft aan de mens)
o Door de afstand tussen de tragedie en het publiek kan er een zuivering van de
gevoelens van de aanschouwer teweeg worden gebracht
o Het plot moet zo gestructureerd zijn dat een persoon die de tragedie niet ziet,
enkel door gehoor alles moet kunnen volgen
- Pragmatische poëtica = relatie tussen tekst en het publiek domineert
o Ook link met poëzie en retorica: publiek overtuigen, kennis geven = movere
 Horatius’ ars poetica
 Mimesis  imitatio: ook navolging van de Griekse voorgangers
 Aemulatio via dictio: dichterlijke verbeelding, zoeken naar het
juiste woord
 Idee van decorum: stijl aanpassen aan het onderwerp, het niet
over ongepaste zaken hebben, esthetische gegeven is heel
belangrijk (de harmonie, geen verzameling van fragmenten)
- Expressieve poëtica = uiten van de gevoelens/ bedoeling/ visie
o Klemtoon op persoonlijke en spontane creativiteit van de schrijver
o Romantiek
o Poeta vates: dichter als een ziener
o Mimesis verdwijnt niet: streven  innerlijke werkelijkheid en zichtbare uiterlijke
werkelijkheid komen samen in poëzie
- Objectieve of autonomische poëtica = de tekst zelf als kern van de formele functies
- Concreet universele = kunst beeldt dingen af die typisch zijn voor de mens
o Cognitieve waarde: leert ons iets over wat eigen is aan de mens en wat voor alle
mensen van belang kan zijn
o Aristoteles plaatst poëzie ook boven geschiedschrijving: dichter houdt zich bezig
met hoe dingen kunnen en moeten zijn  literatuur toont het algemene in het
bijzondere