Psychopathologie
1. Introductie
Het aantal mensen dat ooit met een psychische stoornis te maken krijgt, is klein?
Onwaar (50%)
Psychische problemen als depressiviteit kan door in andere culturen anders worden beleefd?
Waar (Nederlanders van andere cultuur (bv: Turk) scoren hoger op depressievragenlijst, maar
linken het niet aan hetzelfde)
Een paar honderd jaar geleden kon je in Londen een uitje doen naar het gesticht?
Waar
Casus 1: liefdesverdriet?
Man is aangehouden omdat hij ruiten wou ingooien en het huis in brand wou steken
DUS geen normaal gedrag
Casus 2: wat heeft het allemaal nog voor zin?
Chronische stemmingsklachten is geen normaal gedrag
Casus 3: Annemarie voelt zich extreem angstig
Paniekstoornis is geen normaal gedrag
1.1. Inleiding
1.1.1. Wat is afwijkend gedrag?
Psychopathologie: houdt zich bezig met het beschrijven van psychologische stoornissen,
oorzaken en behandelingen. (wat is er aan de hand en waarom doet men dat?)
Psychiatrie: medisch specialisme dat zich richt op diagnostiek en behadeling van psychische
stoornissen.
Klinische psychologie: beschrijving, oorzaken en behandelingen van psychische stoornissen
en bevordering van psychische welbevinden
Psychische stoornis: geheel van afwijkende emoties, gedachtes en gedragingen
Bijna iedereen zal wel iemand kennen die ‘anders’ te noemen is, maar het aantal menden die
‘gestoord’ worde gezien is heel klein.
Psychische stoornissen en problemen hebben direct en indirect een grote invloed op de
maatschappij.
Verschil mannen en vrouwen:
- Andere coping strategie (vrouwen reageren emotioneler dan mannen)
- Hormonen
- Mannen praten er minder over
,Psychopathologie
Symptoom: specifieke kenmerken/eigenschappen die passen bij een psychische stoornis
Bepaalde symptomen moeten voldoen aan bepaalde voorwaarden, voordat ze als afwijkend
worden gezien of passend bij een stoornis.
Bv: stemmen horen is enkel na een maand passend bij schizofrenie
stemmen horen kan ook gezien worden als communicatie met geesten en is niet meteen
gezien als gestoord of ziek.
Mensen met psychische problemen worden vaak gestigmatiseerd en worden door hun
omgeving afgewezen of uitgestoten.
Organisaties doen vaak campagnes om meer bewustwording. (rode neuzen, getuigenis BV)
Doel: taboe doorbreken
Bv: telefonische hulplijn
Oordelen speelt een belangrijke rol.
Sociaal-culturele omgeving is heel belangrijk. (tijd, plaats, persoon)
Context is belangrijk!
Bv: rouwproces geeft geen tijd (langere duur ≠ depressie)
Eigen gevoelens, observaties en gedachten spelen ook rol in hoe je met mensen omgaat, hoe
je hen behandelen en begeleiden.
1.2. Hoe noemen en definiëren we afwijkend gedrag?
Er zijn meerdere visies om naar psychische stoornissen te kijken.
Psychische stoornis bio-psycho-sociaal
Iedereen heeft angst, paniek, lusteloosheid MAAR vanaf wanneer afwijkend?
Niemand IS zijn stoornis: een persoon is meer
1.2.1. Criteria voor afwijkend gedrag
a) Uitzonderlijk
Bv: dingen zien of horen die er niet zijn wordt in de westerse gezien als afwijkend gedrag,
maar in niet-westerse niet. Paniek tijdens het winkelen is ook afwijkend
Uitzonderlijk gedrag op zichzelf is niet uitzonderlijk (wel een maatstaf)
b) Sociaal afwijkend
Alle samenlevingen hebben normen die bepalen welk gedrag acceptabel is in bepaalde
contexten.
o Sommige dingen worden in de ene cultuur geaccepteerd en in de andere niet
o Cultuur verandert per generatie (bv: seksualiteit)
DUS of het gedrag normaal is of niet wordt gebaseerd op sociale normen
Afwijken normen = geestelijk gestoord
c) Foute perceptie/interpretatie
Hallucinatie en wanen zijn teken dat men psychisch gestoord is
Toch praat men met god, maar wanneer men hem echt gezien heeft is hij geestelijk
verward.
d) Emotioneel lijden
Angst en depressie kan een normale reactie zijn op bijvoorbeeld verlies van geliefde.
Wanneer het echter te lang aanhoudt en niet aanpast waardoor men niet goed meer kan
functioneren is dit afwijkend gedrag.
Geen emoties kan ook afwijkend zijn.
,Psychopathologie
e) Ongepast of contraproductief
Gedrag dat onprettige gevoelens oproept en het functioneren verstoord
Bv: alcoholmisbruik, steeds opnieuw slot controleren, te veel wassen
f) Gevaar
Men kan een gevaar zijn voor zichzelf, maar ook voor anderen.
Sociaal context!!
Bv: tijdens oorlogstijden gaan vechten = moedig, zelfmoord = afwijkend
Casus 1: sociaal afwijkend, ongepast uitzonderlijk
Casus 3: emotioneel lijden
In bepaalde situaties zullen sommige criteria zwaarder doorwegen.
Een bepaald opzicht kan afwijkend zijn, maar dat betekent niet dat het in zijn geheel
afwijkend zijn.
Sommige visies religieus, biologie, sociologie, …
Geen enkel invalshoek is de waarheid en het zal vaak over meerdere invalshoeken zijn.
Belangrijke vragen:
- Wat vinden we afwijkend en welke karakteristieken toont dit gedrag?
- Welke oorzaken zijn er?
- Hoe wordt omgegaan met de persoon die afwijkend gedrag vertoond?
- Draagt cultuur bij aan afwijkend gedrag? Zo ja, hoe?
1.2.2. Culturele aspecten van afwijkend gedrag
a) Gezondheid en ziekte verschilt van cultuur tot cultuur
Indianen
o Ziekte van de blanke man
Bv: alcohol- en drugsverslaving
Oorzaak ligt buiten de gemeenschap
o Indiaanse ziekte
Verstoorde relatie met traditionele stamleven en denken
Genezers, sjamanen, medicijnmannen of vrouwen
b) Afwijkend gedrag verschilt van cultuur tot cultuur
Westen: angst financieel en verlies job
Afrikaanse landen: angst om niet te kunnen voortplanten
c) Terminologie verschilt van cultuur tot cultuur
Depressie wordt anders gezien
Westen: schuld/verdriet
Oosten: hoofdpijn, vermoeidheid, zwakte
, Psychopathologie
2. Visies op oorzaak en gevolg van psychische stoornissen en behandelmethoden
Casus 1: Jessica heeft bullimia en wilt trouwen (kan deel biologisch zijn)
Casus 2: ziekte van huntington (biologisch)
Casus 3: Livia lijdt aan een paniekstoornis die een effect heeft op haar lichamelijk en sociaal
functioneren (kan deel biologisch zijn)
2.1. Inleiding
Psychische stoornissen hebben verschillende oorzaken en gevolgen en het is dan ook belangrijk
om de directe oorzaken en gevolgen te onderscheiden.
- Levensverhaal van de patiënt
- Karakteristieken van de ziekte
o Trauma praten helpt
o Schizofrenie levenslang
- Sociaal-relationele & fysieke omgeving (context)
- Houding, visie, kennis, vaardigheden van behandelaar
o De ene dokter zal niet luisteren als iemand zegt dat hij niet goed in zijn vel zit
terwijl de andere dit wel doet
De wijze waarop de patiënt en zijn omgeving met de stoornis omgaat is belangrijk.
2.2. Het biologische perspectief
Vroeger: medisch model en biologische processen minimaliseren.
Redenen waarom nu wel?
- Medicijnen voor psychische aandoeningen
- Hersenonderzoek
- Nieuw DSM
- Maatschappelijke en technologische ontwikkelingen waardoor men de hersenfunctie en
lichamelijke processen wetenschappelijk kan bestuderen en meten
Het functioneren van het zenuwstelsel speelt een rol in de ontwikkelen van het afwijkend
gedrag.
40 graden koorts:
Is een teken dat er iets mis is. het kan beloond worden, maar ook ontmoedigd. De relationele
gevolgen kunnen dus verschillen.
Oorzaak verstoring? Weinig beken over exacte mechanismes
2.2.1. Het zenuwstelsel
Niet kennen
2.2.2. Evaluatie van het biologische perspectief
Verband psychische stoornissen & biologische ‘defecten’
Verstoorde werking neurotransmitters en onderliggende afwijkingen in de hersenen
Meestal interactie biologische factoren en omgevingsfactoren:
Genen zorgen voor biologische kwetsbaarheid, maar is niet voldoende (omgeving)
1. Introductie
Het aantal mensen dat ooit met een psychische stoornis te maken krijgt, is klein?
Onwaar (50%)
Psychische problemen als depressiviteit kan door in andere culturen anders worden beleefd?
Waar (Nederlanders van andere cultuur (bv: Turk) scoren hoger op depressievragenlijst, maar
linken het niet aan hetzelfde)
Een paar honderd jaar geleden kon je in Londen een uitje doen naar het gesticht?
Waar
Casus 1: liefdesverdriet?
Man is aangehouden omdat hij ruiten wou ingooien en het huis in brand wou steken
DUS geen normaal gedrag
Casus 2: wat heeft het allemaal nog voor zin?
Chronische stemmingsklachten is geen normaal gedrag
Casus 3: Annemarie voelt zich extreem angstig
Paniekstoornis is geen normaal gedrag
1.1. Inleiding
1.1.1. Wat is afwijkend gedrag?
Psychopathologie: houdt zich bezig met het beschrijven van psychologische stoornissen,
oorzaken en behandelingen. (wat is er aan de hand en waarom doet men dat?)
Psychiatrie: medisch specialisme dat zich richt op diagnostiek en behadeling van psychische
stoornissen.
Klinische psychologie: beschrijving, oorzaken en behandelingen van psychische stoornissen
en bevordering van psychische welbevinden
Psychische stoornis: geheel van afwijkende emoties, gedachtes en gedragingen
Bijna iedereen zal wel iemand kennen die ‘anders’ te noemen is, maar het aantal menden die
‘gestoord’ worde gezien is heel klein.
Psychische stoornissen en problemen hebben direct en indirect een grote invloed op de
maatschappij.
Verschil mannen en vrouwen:
- Andere coping strategie (vrouwen reageren emotioneler dan mannen)
- Hormonen
- Mannen praten er minder over
,Psychopathologie
Symptoom: specifieke kenmerken/eigenschappen die passen bij een psychische stoornis
Bepaalde symptomen moeten voldoen aan bepaalde voorwaarden, voordat ze als afwijkend
worden gezien of passend bij een stoornis.
Bv: stemmen horen is enkel na een maand passend bij schizofrenie
stemmen horen kan ook gezien worden als communicatie met geesten en is niet meteen
gezien als gestoord of ziek.
Mensen met psychische problemen worden vaak gestigmatiseerd en worden door hun
omgeving afgewezen of uitgestoten.
Organisaties doen vaak campagnes om meer bewustwording. (rode neuzen, getuigenis BV)
Doel: taboe doorbreken
Bv: telefonische hulplijn
Oordelen speelt een belangrijke rol.
Sociaal-culturele omgeving is heel belangrijk. (tijd, plaats, persoon)
Context is belangrijk!
Bv: rouwproces geeft geen tijd (langere duur ≠ depressie)
Eigen gevoelens, observaties en gedachten spelen ook rol in hoe je met mensen omgaat, hoe
je hen behandelen en begeleiden.
1.2. Hoe noemen en definiëren we afwijkend gedrag?
Er zijn meerdere visies om naar psychische stoornissen te kijken.
Psychische stoornis bio-psycho-sociaal
Iedereen heeft angst, paniek, lusteloosheid MAAR vanaf wanneer afwijkend?
Niemand IS zijn stoornis: een persoon is meer
1.2.1. Criteria voor afwijkend gedrag
a) Uitzonderlijk
Bv: dingen zien of horen die er niet zijn wordt in de westerse gezien als afwijkend gedrag,
maar in niet-westerse niet. Paniek tijdens het winkelen is ook afwijkend
Uitzonderlijk gedrag op zichzelf is niet uitzonderlijk (wel een maatstaf)
b) Sociaal afwijkend
Alle samenlevingen hebben normen die bepalen welk gedrag acceptabel is in bepaalde
contexten.
o Sommige dingen worden in de ene cultuur geaccepteerd en in de andere niet
o Cultuur verandert per generatie (bv: seksualiteit)
DUS of het gedrag normaal is of niet wordt gebaseerd op sociale normen
Afwijken normen = geestelijk gestoord
c) Foute perceptie/interpretatie
Hallucinatie en wanen zijn teken dat men psychisch gestoord is
Toch praat men met god, maar wanneer men hem echt gezien heeft is hij geestelijk
verward.
d) Emotioneel lijden
Angst en depressie kan een normale reactie zijn op bijvoorbeeld verlies van geliefde.
Wanneer het echter te lang aanhoudt en niet aanpast waardoor men niet goed meer kan
functioneren is dit afwijkend gedrag.
Geen emoties kan ook afwijkend zijn.
,Psychopathologie
e) Ongepast of contraproductief
Gedrag dat onprettige gevoelens oproept en het functioneren verstoord
Bv: alcoholmisbruik, steeds opnieuw slot controleren, te veel wassen
f) Gevaar
Men kan een gevaar zijn voor zichzelf, maar ook voor anderen.
Sociaal context!!
Bv: tijdens oorlogstijden gaan vechten = moedig, zelfmoord = afwijkend
Casus 1: sociaal afwijkend, ongepast uitzonderlijk
Casus 3: emotioneel lijden
In bepaalde situaties zullen sommige criteria zwaarder doorwegen.
Een bepaald opzicht kan afwijkend zijn, maar dat betekent niet dat het in zijn geheel
afwijkend zijn.
Sommige visies religieus, biologie, sociologie, …
Geen enkel invalshoek is de waarheid en het zal vaak over meerdere invalshoeken zijn.
Belangrijke vragen:
- Wat vinden we afwijkend en welke karakteristieken toont dit gedrag?
- Welke oorzaken zijn er?
- Hoe wordt omgegaan met de persoon die afwijkend gedrag vertoond?
- Draagt cultuur bij aan afwijkend gedrag? Zo ja, hoe?
1.2.2. Culturele aspecten van afwijkend gedrag
a) Gezondheid en ziekte verschilt van cultuur tot cultuur
Indianen
o Ziekte van de blanke man
Bv: alcohol- en drugsverslaving
Oorzaak ligt buiten de gemeenschap
o Indiaanse ziekte
Verstoorde relatie met traditionele stamleven en denken
Genezers, sjamanen, medicijnmannen of vrouwen
b) Afwijkend gedrag verschilt van cultuur tot cultuur
Westen: angst financieel en verlies job
Afrikaanse landen: angst om niet te kunnen voortplanten
c) Terminologie verschilt van cultuur tot cultuur
Depressie wordt anders gezien
Westen: schuld/verdriet
Oosten: hoofdpijn, vermoeidheid, zwakte
, Psychopathologie
2. Visies op oorzaak en gevolg van psychische stoornissen en behandelmethoden
Casus 1: Jessica heeft bullimia en wilt trouwen (kan deel biologisch zijn)
Casus 2: ziekte van huntington (biologisch)
Casus 3: Livia lijdt aan een paniekstoornis die een effect heeft op haar lichamelijk en sociaal
functioneren (kan deel biologisch zijn)
2.1. Inleiding
Psychische stoornissen hebben verschillende oorzaken en gevolgen en het is dan ook belangrijk
om de directe oorzaken en gevolgen te onderscheiden.
- Levensverhaal van de patiënt
- Karakteristieken van de ziekte
o Trauma praten helpt
o Schizofrenie levenslang
- Sociaal-relationele & fysieke omgeving (context)
- Houding, visie, kennis, vaardigheden van behandelaar
o De ene dokter zal niet luisteren als iemand zegt dat hij niet goed in zijn vel zit
terwijl de andere dit wel doet
De wijze waarop de patiënt en zijn omgeving met de stoornis omgaat is belangrijk.
2.2. Het biologische perspectief
Vroeger: medisch model en biologische processen minimaliseren.
Redenen waarom nu wel?
- Medicijnen voor psychische aandoeningen
- Hersenonderzoek
- Nieuw DSM
- Maatschappelijke en technologische ontwikkelingen waardoor men de hersenfunctie en
lichamelijke processen wetenschappelijk kan bestuderen en meten
Het functioneren van het zenuwstelsel speelt een rol in de ontwikkelen van het afwijkend
gedrag.
40 graden koorts:
Is een teken dat er iets mis is. het kan beloond worden, maar ook ontmoedigd. De relationele
gevolgen kunnen dus verschillen.
Oorzaak verstoring? Weinig beken over exacte mechanismes
2.2.1. Het zenuwstelsel
Niet kennen
2.2.2. Evaluatie van het biologische perspectief
Verband psychische stoornissen & biologische ‘defecten’
Verstoorde werking neurotransmitters en onderliggende afwijkingen in de hersenen
Meestal interactie biologische factoren en omgevingsfactoren:
Genen zorgen voor biologische kwetsbaarheid, maar is niet voldoende (omgeving)
