Samenvatting
basiskennis
ruimte
1
,De aarde in de ruimte
1 Het ontstaan van het heelal, de sterren en de zon
Heelal: Ongeveer 14 miljard jaar geleden is een singulariteit ontploft. Deze singulariteit is zeer heet
en heeft een oneindig grote dichtheid. Het is samengesteld uit elementaire deeltjes waaruit alle
materie op aarde en het heelal is opgebouwd. Het bevat oneindig veel energie waaruit later de
elementaire deeltjes ontstonden.
Sterren: Toen het heelal afkoelde tot ongeveer 3000graden, ontstonden de eerste atomen, vooral
waterstofgas. Wanner de waterstofatomen dicht opeen werden geduwd, fuseerden ze en werden er
nieuwe deeltjes gevormd: heliumatomen. Deze dichte opeenstapelingen van deeltjes waren de eerst
sterren.
Zon: De zon is ontstaan door een gaswolk die in de ruimte rondzweefde en die is gaan samenkrimpen
door haar eigen zwaartekracht. Die gaswolk bestond voornamelijk uit zeer kleine atomen, zoals
waterstof en helium. Al die deeltjes werden op een gegeven moment, zo’n 5miljoen jaar geleden,
heel sterk naar elkaar toegetrokken zodat ze zeer dicht op elkaar kwamen te zitten. De druk liep
daardoor sterk op, met als gevolg dat er veel warmte werd gecreëerd.
2 Omschrijven van ‘het lichtjaar’
= De afstand die het licht aflegt in 1 jaar in een vacuüm. Een lichtjaar is dus geen eenheid voor tijd
maar voor afstand.
3 Opbouw van het zonnestelsel omschrijven
Kometen: Zijn hemellichamen die bestaan uit gas, ijs en veel stof. Het is niet al te groot vgl met
sterren en planeten. Kometen bewegen in ellipsvormige banen om een ster.
Planetoïden: = asteroïden. Zijn grote rotsblokken die vooral te situeren zijn in de planetoïdengordel
tussen Mars en Jupiter. De planetoïden en asteroïden draaien in een vaste baan om de zon.
Meteoroïden: Zijn brokstukken die geen vaste baan om de zoon hebben en doelloos rondzweven.
Het zijn brokstukken afkomstig van kometen of planetoïden. Ze hebben een grootte die varieert
tussen die van een stofdeeltje en een stevige brok van enkele km doorsnede.
Meteoren: Wanneer een meteorïde onze atmosfeer binnendringt en volledig opbrandt vooraleer ze
het aardoppervlak bereiken.
Meteorieten: Wanneer een meteorïde onze atmosfeer binnendringt en inslaat op het aardoppervlak.
De zon: De zon is het grootste, warmste en zwaarste hemellichaam in ons zonnestelsel. Massa: meer
dan 300 000 keer die van de aarde. Volume: 1,3miljoen keer groter. Binnenste: 15miljoen graden,
buitenkant: 6000graden.
2
,De planeten:
Maak Voort Aardig Meisje, Jan Spuit U Nat
Mercurius:
- Staat dichtst bij de zon
- Overdag: temperatuur boven de 300 graden, ‘s nachts: vriestermperaturen van -70 graden
Venus:
- Het helderste object aan de nachtelijke hemel
- Temperaturen boven de 300 graden
- Luchtdruk die meer dan 100x groter is dan die op aarde
Aarde:
- Belangrijkste wezen in het heelal
Mars:
- Het is een planeet die je geregeld kan waarnemen aan de nachtelijke hemel als een heldere
roodachtige ster
- Het best bestudeerde object in ons zonnestelsel
Jupiter:
- Grootste planeet in ons zonnestelsel
- Zwaarder dan alle planeten in ons planetenstelsel samen
Saturnus:
- Ringenstelsel om zich heeft
- Op 1 na grootste, meest verafgelegen planeet die nog met het blote oog waarneembaar is
Uranus:
- Ijsreus
- De rotatieas staat bijna evenwijdig met het baanvlak waarin ze om de zon beweegt
Neptunus:
- Blauwe kleur
- Hoge concentraties methaan
- Windsnelheden van meer dan 2000km/h
4 Het verschil tussen meteoroïden, meteoren en meteorieten
Zie vraag 2
5 De eigenschappen van de zon
Zie vraag 2
3
, 6 Het energieproductieproces in de kern van de zon
Vier atomen fuseren tot een nieuw atoom dat minder weegt. De massa die je tekort komt, is echter
niet verdwenen maar heet zich omgezet in energie.
7 Verband tussen zonnewind en poollicht
Door intense hitte van de zon gebeuren er ontploffingen, die zonnewind doen ontstaan. Er worden
geladen deeltjes de ruimte ingestuurd, soms zo ver dat ze de atmosfeer van de aarde binnendringen.
Dan ontstaat poollicht.
8 Verschil tussen schijnbare- en werkelijke dagelijkse beweging van de aarde
Werkelijke beweging: 1 omwenteling rond as in 1 dag
Schijnbare beweging: opkomen (oosten) en ondergaan (westen) van de zon
9 Adhv welke demo kan je de dagelijkse beweging van de aarde in klas verduidelijk?
De draaiing van de aarde kan je het best vergelijken met een tol. Als je een tol spint, wiebelt de as op
het einde van de draaibewegingen. Zo is dit ook met de aarde.
10 Verschil tussen de siderische en synodische omlooptijd van de maan
Synodisch = de tijd tussen 2 opeenvolgende keren dat de maan in dezelfde positie staat tov de aarde
(basis van onze kalendermaanden)
Siderisch= de tijd tussen 2 opkomsten van de ster
1 = starttijdstip
2 = siderische tijd
3 = synodische tijd
4
basiskennis
ruimte
1
,De aarde in de ruimte
1 Het ontstaan van het heelal, de sterren en de zon
Heelal: Ongeveer 14 miljard jaar geleden is een singulariteit ontploft. Deze singulariteit is zeer heet
en heeft een oneindig grote dichtheid. Het is samengesteld uit elementaire deeltjes waaruit alle
materie op aarde en het heelal is opgebouwd. Het bevat oneindig veel energie waaruit later de
elementaire deeltjes ontstonden.
Sterren: Toen het heelal afkoelde tot ongeveer 3000graden, ontstonden de eerste atomen, vooral
waterstofgas. Wanner de waterstofatomen dicht opeen werden geduwd, fuseerden ze en werden er
nieuwe deeltjes gevormd: heliumatomen. Deze dichte opeenstapelingen van deeltjes waren de eerst
sterren.
Zon: De zon is ontstaan door een gaswolk die in de ruimte rondzweefde en die is gaan samenkrimpen
door haar eigen zwaartekracht. Die gaswolk bestond voornamelijk uit zeer kleine atomen, zoals
waterstof en helium. Al die deeltjes werden op een gegeven moment, zo’n 5miljoen jaar geleden,
heel sterk naar elkaar toegetrokken zodat ze zeer dicht op elkaar kwamen te zitten. De druk liep
daardoor sterk op, met als gevolg dat er veel warmte werd gecreëerd.
2 Omschrijven van ‘het lichtjaar’
= De afstand die het licht aflegt in 1 jaar in een vacuüm. Een lichtjaar is dus geen eenheid voor tijd
maar voor afstand.
3 Opbouw van het zonnestelsel omschrijven
Kometen: Zijn hemellichamen die bestaan uit gas, ijs en veel stof. Het is niet al te groot vgl met
sterren en planeten. Kometen bewegen in ellipsvormige banen om een ster.
Planetoïden: = asteroïden. Zijn grote rotsblokken die vooral te situeren zijn in de planetoïdengordel
tussen Mars en Jupiter. De planetoïden en asteroïden draaien in een vaste baan om de zon.
Meteoroïden: Zijn brokstukken die geen vaste baan om de zoon hebben en doelloos rondzweven.
Het zijn brokstukken afkomstig van kometen of planetoïden. Ze hebben een grootte die varieert
tussen die van een stofdeeltje en een stevige brok van enkele km doorsnede.
Meteoren: Wanneer een meteorïde onze atmosfeer binnendringt en volledig opbrandt vooraleer ze
het aardoppervlak bereiken.
Meteorieten: Wanneer een meteorïde onze atmosfeer binnendringt en inslaat op het aardoppervlak.
De zon: De zon is het grootste, warmste en zwaarste hemellichaam in ons zonnestelsel. Massa: meer
dan 300 000 keer die van de aarde. Volume: 1,3miljoen keer groter. Binnenste: 15miljoen graden,
buitenkant: 6000graden.
2
,De planeten:
Maak Voort Aardig Meisje, Jan Spuit U Nat
Mercurius:
- Staat dichtst bij de zon
- Overdag: temperatuur boven de 300 graden, ‘s nachts: vriestermperaturen van -70 graden
Venus:
- Het helderste object aan de nachtelijke hemel
- Temperaturen boven de 300 graden
- Luchtdruk die meer dan 100x groter is dan die op aarde
Aarde:
- Belangrijkste wezen in het heelal
Mars:
- Het is een planeet die je geregeld kan waarnemen aan de nachtelijke hemel als een heldere
roodachtige ster
- Het best bestudeerde object in ons zonnestelsel
Jupiter:
- Grootste planeet in ons zonnestelsel
- Zwaarder dan alle planeten in ons planetenstelsel samen
Saturnus:
- Ringenstelsel om zich heeft
- Op 1 na grootste, meest verafgelegen planeet die nog met het blote oog waarneembaar is
Uranus:
- Ijsreus
- De rotatieas staat bijna evenwijdig met het baanvlak waarin ze om de zon beweegt
Neptunus:
- Blauwe kleur
- Hoge concentraties methaan
- Windsnelheden van meer dan 2000km/h
4 Het verschil tussen meteoroïden, meteoren en meteorieten
Zie vraag 2
5 De eigenschappen van de zon
Zie vraag 2
3
, 6 Het energieproductieproces in de kern van de zon
Vier atomen fuseren tot een nieuw atoom dat minder weegt. De massa die je tekort komt, is echter
niet verdwenen maar heet zich omgezet in energie.
7 Verband tussen zonnewind en poollicht
Door intense hitte van de zon gebeuren er ontploffingen, die zonnewind doen ontstaan. Er worden
geladen deeltjes de ruimte ingestuurd, soms zo ver dat ze de atmosfeer van de aarde binnendringen.
Dan ontstaat poollicht.
8 Verschil tussen schijnbare- en werkelijke dagelijkse beweging van de aarde
Werkelijke beweging: 1 omwenteling rond as in 1 dag
Schijnbare beweging: opkomen (oosten) en ondergaan (westen) van de zon
9 Adhv welke demo kan je de dagelijkse beweging van de aarde in klas verduidelijk?
De draaiing van de aarde kan je het best vergelijken met een tol. Als je een tol spint, wiebelt de as op
het einde van de draaibewegingen. Zo is dit ook met de aarde.
10 Verschil tussen de siderische en synodische omlooptijd van de maan
Synodisch = de tijd tussen 2 opeenvolgende keren dat de maan in dezelfde positie staat tov de aarde
(basis van onze kalendermaanden)
Siderisch= de tijd tussen 2 opkomsten van de ster
1 = starttijdstip
2 = siderische tijd
3 = synodische tijd
4
