De Geo: Wonen in Nederland || Samenvatting Hoofdstuk 1: De Lage Landen bij de zee
H1 | De Lage Landen bij de zee
§1.1 Koffers pakken…
Begrippen
Bodemdaling = Verlaging van de hoogte van het maaiveld, een rivierbodem of de zeebodem.
Deltafonds = Geldreservering in de rijksbegroting met behulp waarvan ook in de toekomst de
waterveiligheid en de zoetwatervoorziening van Nederland worden zekergesteld. Het fonds is
ingesteld in 2013.
Deltawet = Wet uit 1958 die was gericht op de uitvoering van de Deltawerken, zoals afsluiting van
de zeearmen tussen de Westerschelde en de Nieuwe Waterweg en de versterking van de
hoogwaterkering ter beveiliging van Nederland tegen stormvloeden.
Klimaatverandering = Verandering van de gemiddelde weersgesteldheid over een zeer lange
periode als gevolg van natuurlijke of menselijke oorzaken.
Neerslagregiem = Verdeling van de hoeveelheid neerslag over een bepaalde periode.
Overstromingsrisicobewustzijn = De mate waarin de inwoners van een gebied zich bewust zijn van
de natuurlijke gevaren die hen omringen en welk risico ze daarbij lopen, in dit geval
overstromingsgevaar.
Primaire waterkering = Een duin, dijk, dam of ander object dat de inwoners van een gebied (een
dijkring) beschermt tegen buitenwater.
Rijkswaterstaat = De overheidsdienst die het beleid (van het ministerie van Infrastructuur en
Milieu) uitvoert op het gebied van veiligheid, leefbaarheid en bereikbaarheid in Nederland.
Waterschap = Regionale overheidsinstantie die zorgt voor het waterbeheer in een bepaald gebied.
Heet ook hoogheemraadschap.
Zeespiegelstijging = Een langdurige verhoging van het zeeniveau met als voornaamste oorzaak de
opwarming van het klimaat.
Samenvatting
Blijft het veilig?
► De kust is belangrijk voor de bescherming van Nederland tegen de zee. Kunnen we doorgaan met
pompen? Waakt de overheid over onze veiligheid? Kent de burger het gevaar van hoog water?
Een veilig gevoel
► Volgens onderzoek van Rijkswaterstaat voelen burgers zich veilig en vertrouwen ze op
bescherming van de overheid tegen overstromingsgevaar.
● Het overstromingsrisicobewustzijn van de burgers is gering. Men weet weinig over het verband
tussen kustveiligheid, zeespiegelstijging en bodemdaling.
● De kans op overstromingen door de zee is klein. De kustverdediging wordt aangepast aan de
overstromingskans die van een gebied wordt vastgesteld.
Die overstromingskans hangt af van de gevolgen in een dijkring, bijvoorbeeld aantallen doden en de
economische schade. De volle, laaggelegen Randstad loopt veel risico.
Een dijkring wordt beschermd door een primaire waterkering of door hogere gronden. Een
waterkering is bedoeld om oppervlaktewater tegen te houden (te keren).
● Twee derde van Nederland wordt beschermd door primaire waterkeringen, die worden beheerd
door waterschappen. Die zorgen ook voor beheersing van het grondwaterpeil en voor de
waterkwaliteit.
Overstromingsrisico
► De overstromingskans wordt kleiner door investeringen in veiligheidsmaatregelen.
● De kans op overstromingsschade neemt toe, want de bevolking is gegroeid en de economische
waarde ook. Elke vijf jaar wordt het veiligheidsrisico opnieuw bekeken.
● De schade die wordt aangericht hangt met
name af van de oppervlakte van een dijkring,
de ligging beneden zeeniveau, het aantal
inwoners, de waarde van de bebouwde
omgeving en de economische productiewaarde.
● Het risico van een overstroming hangt af van
de kans en de gevolgen.
1
, De Geo: Wonen in Nederland || Samenvatting Hoofdstuk 1: De Lage Landen bij de zee
● Het grootste overstromingsgevaar dreigt bij noordwesterstorm en extra hoog water op zee.
Extreme weersomstandigheden hebben een korte waarschuwingstijd.
Van koelkast tot broeikas
► Het versterkte broeikaseffect leidt tot klimaatverandering.
● Door de temperatuurstijging smelt het landijs en zet zeewater
uit. Het gevolg is zeespiegelstijging. Scenario’s van bijvoorbeeld
het KNMI houden rekening met windrichting en
temperatuurstijging.
● Men verwacht in dit deel van Europa wat extremer weer met
meer neerslag en een neerslagregiem waarin de zomers droger
zullen zijn en de winters natter. De intensiteit van de buien zal
toenemen.
■ Windrichting en windsnelheid zullen ongeveer gelijk blijven.
Rijzende zeespiegel en verdwijnend zand
► Klimaatverandering is van groot belang voor het waterbeheer
en de kustverdediging.
Het voortbestaan van onze kust is alleen mogelijk wanneer:
- de zeebodem flauw afloopt.
- zeestromingen zand aanvoeren.
- eb en vloed niet te veel verschillen.
- niet te veel zware stormen voorkomen.
- de zeespiegel niet te snel stijgt.
● Effecten van klimaatverandering zijn in ieder geval
zeespiegelstijging en vaker extreem hoog water. Dat
betekent dat de kust landinwaarts verschuift door afslag.
Kustafslag
► Tegenwoordig is er voortdurend kustafslag.
● De Wadden kunnen een beperkte zeespiegelstijging bijhouden.
Stijgt de zeespiegel te snel, dan verdrinkt het unieke
natuurgebied.
● Op sommige plaatsen groeit de kust aan.
De zandbalans geeft aan hoeveel zand erbij komt of verdwijnt
langs het strand. Het zanddelend systeem vult aan (Waddenzee) of
neemt weg (Waddeneilanden, Zeeland).
De Deltawerken
► Instelling van de Deltacommissie en invoering van de Deltawet
na de overstroming van 1953.
● Dijken werden op Deltahoogte gebracht, dammen, wegen en
bruggen. Afsluiting van zeegaten en bouw van stormvloedkeringen.
● Naast veiligheid brachten de Deltawerken ook zoetwaterbekkens en terugdringen van verzilting.
Nieuwe verbindingen legden de eilanden open. De scheepvaart profiteerde van het verdwijnen van
eb en vloed.
Een zoute delta
► Afsluiting van de Oosterschelde zou grote schade aan milieu en de regionale economie opleveren
(oesterteelt, visstand). De halfopen dam geeft ruimte voor beperkte getijdenwerking.
► De afsluiting van de andere zeegaten gaf veel milieuproblemen.
● De Brouwersdam werd later toch weer (gedeeltelijk) geopend.
● De Haringvlietsluizen gaan op een kier. Daardoor is de vissentrek weer mogelijk.
● Het geld voor deze ingrepen kwam uit het Deltafonds, dat nog steeds een financieringsbron is.
§1.2 Kust in beweging
Begrippen
Afbraak van de kust = Aantasting van een deel van de kust, al dan niet beïnvloed door menselijk
ingrijpen.
Doodtij = Getijdensituatie op zee waarbij het verschil tussen hoog- en laagwater minimaal is.
Duin = Door de wind gevormde zandheuvel aan de landzijde van het droge strand.
2
H1 | De Lage Landen bij de zee
§1.1 Koffers pakken…
Begrippen
Bodemdaling = Verlaging van de hoogte van het maaiveld, een rivierbodem of de zeebodem.
Deltafonds = Geldreservering in de rijksbegroting met behulp waarvan ook in de toekomst de
waterveiligheid en de zoetwatervoorziening van Nederland worden zekergesteld. Het fonds is
ingesteld in 2013.
Deltawet = Wet uit 1958 die was gericht op de uitvoering van de Deltawerken, zoals afsluiting van
de zeearmen tussen de Westerschelde en de Nieuwe Waterweg en de versterking van de
hoogwaterkering ter beveiliging van Nederland tegen stormvloeden.
Klimaatverandering = Verandering van de gemiddelde weersgesteldheid over een zeer lange
periode als gevolg van natuurlijke of menselijke oorzaken.
Neerslagregiem = Verdeling van de hoeveelheid neerslag over een bepaalde periode.
Overstromingsrisicobewustzijn = De mate waarin de inwoners van een gebied zich bewust zijn van
de natuurlijke gevaren die hen omringen en welk risico ze daarbij lopen, in dit geval
overstromingsgevaar.
Primaire waterkering = Een duin, dijk, dam of ander object dat de inwoners van een gebied (een
dijkring) beschermt tegen buitenwater.
Rijkswaterstaat = De overheidsdienst die het beleid (van het ministerie van Infrastructuur en
Milieu) uitvoert op het gebied van veiligheid, leefbaarheid en bereikbaarheid in Nederland.
Waterschap = Regionale overheidsinstantie die zorgt voor het waterbeheer in een bepaald gebied.
Heet ook hoogheemraadschap.
Zeespiegelstijging = Een langdurige verhoging van het zeeniveau met als voornaamste oorzaak de
opwarming van het klimaat.
Samenvatting
Blijft het veilig?
► De kust is belangrijk voor de bescherming van Nederland tegen de zee. Kunnen we doorgaan met
pompen? Waakt de overheid over onze veiligheid? Kent de burger het gevaar van hoog water?
Een veilig gevoel
► Volgens onderzoek van Rijkswaterstaat voelen burgers zich veilig en vertrouwen ze op
bescherming van de overheid tegen overstromingsgevaar.
● Het overstromingsrisicobewustzijn van de burgers is gering. Men weet weinig over het verband
tussen kustveiligheid, zeespiegelstijging en bodemdaling.
● De kans op overstromingen door de zee is klein. De kustverdediging wordt aangepast aan de
overstromingskans die van een gebied wordt vastgesteld.
Die overstromingskans hangt af van de gevolgen in een dijkring, bijvoorbeeld aantallen doden en de
economische schade. De volle, laaggelegen Randstad loopt veel risico.
Een dijkring wordt beschermd door een primaire waterkering of door hogere gronden. Een
waterkering is bedoeld om oppervlaktewater tegen te houden (te keren).
● Twee derde van Nederland wordt beschermd door primaire waterkeringen, die worden beheerd
door waterschappen. Die zorgen ook voor beheersing van het grondwaterpeil en voor de
waterkwaliteit.
Overstromingsrisico
► De overstromingskans wordt kleiner door investeringen in veiligheidsmaatregelen.
● De kans op overstromingsschade neemt toe, want de bevolking is gegroeid en de economische
waarde ook. Elke vijf jaar wordt het veiligheidsrisico opnieuw bekeken.
● De schade die wordt aangericht hangt met
name af van de oppervlakte van een dijkring,
de ligging beneden zeeniveau, het aantal
inwoners, de waarde van de bebouwde
omgeving en de economische productiewaarde.
● Het risico van een overstroming hangt af van
de kans en de gevolgen.
1
, De Geo: Wonen in Nederland || Samenvatting Hoofdstuk 1: De Lage Landen bij de zee
● Het grootste overstromingsgevaar dreigt bij noordwesterstorm en extra hoog water op zee.
Extreme weersomstandigheden hebben een korte waarschuwingstijd.
Van koelkast tot broeikas
► Het versterkte broeikaseffect leidt tot klimaatverandering.
● Door de temperatuurstijging smelt het landijs en zet zeewater
uit. Het gevolg is zeespiegelstijging. Scenario’s van bijvoorbeeld
het KNMI houden rekening met windrichting en
temperatuurstijging.
● Men verwacht in dit deel van Europa wat extremer weer met
meer neerslag en een neerslagregiem waarin de zomers droger
zullen zijn en de winters natter. De intensiteit van de buien zal
toenemen.
■ Windrichting en windsnelheid zullen ongeveer gelijk blijven.
Rijzende zeespiegel en verdwijnend zand
► Klimaatverandering is van groot belang voor het waterbeheer
en de kustverdediging.
Het voortbestaan van onze kust is alleen mogelijk wanneer:
- de zeebodem flauw afloopt.
- zeestromingen zand aanvoeren.
- eb en vloed niet te veel verschillen.
- niet te veel zware stormen voorkomen.
- de zeespiegel niet te snel stijgt.
● Effecten van klimaatverandering zijn in ieder geval
zeespiegelstijging en vaker extreem hoog water. Dat
betekent dat de kust landinwaarts verschuift door afslag.
Kustafslag
► Tegenwoordig is er voortdurend kustafslag.
● De Wadden kunnen een beperkte zeespiegelstijging bijhouden.
Stijgt de zeespiegel te snel, dan verdrinkt het unieke
natuurgebied.
● Op sommige plaatsen groeit de kust aan.
De zandbalans geeft aan hoeveel zand erbij komt of verdwijnt
langs het strand. Het zanddelend systeem vult aan (Waddenzee) of
neemt weg (Waddeneilanden, Zeeland).
De Deltawerken
► Instelling van de Deltacommissie en invoering van de Deltawet
na de overstroming van 1953.
● Dijken werden op Deltahoogte gebracht, dammen, wegen en
bruggen. Afsluiting van zeegaten en bouw van stormvloedkeringen.
● Naast veiligheid brachten de Deltawerken ook zoetwaterbekkens en terugdringen van verzilting.
Nieuwe verbindingen legden de eilanden open. De scheepvaart profiteerde van het verdwijnen van
eb en vloed.
Een zoute delta
► Afsluiting van de Oosterschelde zou grote schade aan milieu en de regionale economie opleveren
(oesterteelt, visstand). De halfopen dam geeft ruimte voor beperkte getijdenwerking.
► De afsluiting van de andere zeegaten gaf veel milieuproblemen.
● De Brouwersdam werd later toch weer (gedeeltelijk) geopend.
● De Haringvlietsluizen gaan op een kier. Daardoor is de vissentrek weer mogelijk.
● Het geld voor deze ingrepen kwam uit het Deltafonds, dat nog steeds een financieringsbron is.
§1.2 Kust in beweging
Begrippen
Afbraak van de kust = Aantasting van een deel van de kust, al dan niet beïnvloed door menselijk
ingrijpen.
Doodtij = Getijdensituatie op zee waarbij het verschil tussen hoog- en laagwater minimaal is.
Duin = Door de wind gevormde zandheuvel aan de landzijde van het droge strand.
2
