WERKVELDEN
ONDERWIJS AAN KINDEREN MET SPECIFIEKE NODEN
1) Paradigmawissel in visie op handicap en onderwijs
Doorheen de eeuwen is er een hele evolutie 3 belangrijke paradigma’s
- Doorheen de eeuwen moet onderwijs en onderwijsontwikkelingen steeds gesitueerd worden binnen
de maatschappelijke context
Defectparadigma 18de eeuw – 2de helft 20ste eeuw:
- Personen met handicap moeten als soort van patiënt behandeld worden
- Zij zitten in scholen gescheiden van de samenleving
Persoon met een handicap = een afwijkend en minderwaardig persoon
Segregatie
Ontwikkelingsparadigm Geleidelijk aan groeit het besef dat die mensen ook recht hebben op een normaal leven
a tussen de gewone mensen
- Dit normale leven speelde zich wel af in speciale voorzieningen
- Maar er was wel integratie met de maatschappij, ze werden niet langer verwijderd
van de samenleving
Persoon met een handicap = een persoon met mogelijkheden
Integratie
Burgerschapsparadigma Binnen het ontwikkelingsparadigma ligt nog sterk de nadruk op het feit dat personen met
een beperking zich moeten aanpassen aan de samenleving en niet omgekeerd kritiek
daarop daaruit ontstaat het burgerschapsparadigma
- Niet langer pleiten voor integratie, wel voor inclusie
- Elke leerling is anders en het onderwijs dient zich daaraan steeds meer aan te
passen
Persoon met een handicap = een burger met rechten en plichten
Inclusie
Inclusief onderwijs
= een continu onderwijsvernieuwingsproces waarbij de focus gericht is op hoe het onderwijs moet worden
aangepast om tegemoet te komen aan de noden van ieder kind, en wat nodig is om dat te bestendigen en
verder te ontwikkelen
- Inclusief onderwijs is een bewustwording van een toenemende diversiteit in het onderwijs en een
middel om de optimale leer en ontwikkelingskansen te realiseren voor elke leerling
- De beperking is niet langer een kindprobleem, maar een afstemmingsprobleem tussen klas en
schoolcontext en de specifieke noden van het kind met een beperking
Verschillende stappen in de richting van inclusief onderwijs
1977: Decreet - Steeds meer middelen geïnvesteerd in de uitbouw van zorg in het regulier onderwijs en in
Basisonderwijs gelijke onderwijskansen voor alle leerlingen
Jaren 2000: - Verdeeldheid in het werkveld over inclusief onderwijs
- Dit zorgt voor een stijgend aantal leerlingen in het buitengewoon onderwijs
2014: het M-decreet - Decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften
- Belangrijke wijzigingen binnen het onderwijslandschap
o Bv. invoering zorgcontinuüm, aanpassingen in het onderwijs, verandering
doelcriteria in buitengewoon onderwijs
- Dit was een belangrijke stap in de overgang van integratie naar inclusie
2) Werking van het onderwijs aan kinderen met specifieke noden
2.1 Wijzigingen in Vlaamse regelgeving ten gevolge van het M-decreet
, Leerlingen met en zonder beperking in een gewone school
- Eerst gewoon onderwijs (de regel), dan buitengewoon onderwijs (de uitzondering)
- Recht op redelijke aanpassingen
- Recht op inschrijven in gewone school
- Alle onderwijsvormen ingericht volgens nieuw ondersteuningsmodel: zorgcontinuüm
- Ondersteuning voor het gewoon onderwijs: ondersteuningsnetwerk
Gewoon onderwijs moet instaan voor ondersteuning, begeleiding van alle leerlingen
Buitengewoon onderwijs speelt daar een complementaire, aanvullende rol in maar mag niet meer
de enige vorm van onderwijs zijn waar kinderen met een beperking terecht kunnen
Het zorgcontinuüm
= opeenvolging van fasen van zorg waarin onderwijsleeromgeving in toenemende mate wordt aangepast op
het gebied van:
- Aard van het onderwijsaanbod
- Pedagogisch-didactische aanpak
- Aard van het zorgaanbod
- Intensiteit van het zorgaanbod
Voor elke leerling wordt dan een specifiek zorgbeleid uitgewerkt volgens deze principes
DE FASEN
FASE 0: = datgene wat alle leerlingen nodig hebben om zich te kunnen ontplooien en gebruik te kunnen maken
BREDE van hun talenten en mogelijkheden
BASISZORG - school probeert vanuit een overkoepelend zorgbeleid:
o de ontwikkeling van alle leerlingen te stimuleren
o preventief te werken door het aanbieden van een krachtige leeromgeving
o het systematisch opvolgen leerlingen
o verminderen van risicofactoren & versterken beschermende factoren
- dit overkoepelend zorgbeleid:
o organisatie van het zorgbeleid en gelijkekansenbeleid
o vorming en ondersteuning van het schoolteam
o onthaal- en inschrijvingsbeleid
o zorgzaam handelen in de klas
o opvolgen & betrekken van alle leerlingen
o samenwerken met ouders
- binnen buitengewoon onderwijs maakt een handelingsplan een belangrijk deel uit van deze fase
FASE 1: = maatregelen bieden aan leerlingen bij wie er ongerustheid over leerontwikkeling ontstaat
VERHOOGDE - wanneer voor een leerling die brede basiszorg onvoldoende blijkt te zijn voor te voldoen aan zijn
ZORG specifieke noden
- zorgoverleg
o informatie verzamelen om de doelen en onderwijsbehoeften te formuleren
in overleg met de leerling en de ouders
o een aanpak bepalen: plannen, handelen en evalueren
Er wordt een aanpak gezocht die gereguleerd kan worden binnen de reguliere
werking + regulier onderwijs zet erg in op deze redelijke aanpassingen die de
leerling nodig heeft
Redelijke aanpassingen
= maatregelen op maat van de persoon met een handicap die het effect van een beperking neutraliseert
waarmee deze persoon te maken krijgt in een onaangepaste (school)omgeving
- Deze aanpassingen worden ingevoerd opdat de persoon zo goed mogelijk de doelen van het
gemeenschappelijke curriculum kan bereiken
- Aanpassingen kunnen de vorm aannemen van:
o Aanpassingen aan de school of klas omgeving
, o Aanpassingen in de aanpak van de leerkracht
o Aanpassingen binnen het curriculum
- Meest gekende maatregelen: STICORDI maatregelen
o Stimuleren: leerling bemoedigen en het positieve benadrukken
o Compenseren: orthopedagogische of orthodidactische hulpmiddelen
o Remediëren: aangepaste leerhulp
o Differentiëren: variëren op vlak van inhoud en aanpak
o Dispenseren: doelen toevoegen en/of schrappen
- Er zijn criteria om te bepalen of de vooropgestelde aanpassingen al dan niet redelijk zijn
o Kostprijs
nagaan wat de financiële draagkracht van de school is en of er een terugbetaling
van de overheid mogelijk is
o Gebruiksfrequentie- en duur
Samenhangend met kostprijs: dure aanpassing die voor lange tijd gebruikt kan
worden wordt als redelijk beschouwd, is het maar beperkt handig dan zal het niet
aanvaard worden
o Impact op klas- en schoolorganisatie, omgeving en andere leerlingen zo laag mogelijk
o Minst ingrijpend: steeds voor de minst ingrijpende aanpassingen kiezen wanneer er
meerdere alternatieve mogelijkheden zijn, voor de klas en de school en de leerlingen en
de leerling met de beperking
FASE 2: Wanneer de verhoogde zorg niet meer volstaat en er een nood is aan bijkomende inzichten in de
UITBREIDING onderwijsleersituatie fase van uitbreiding van zorg wordt opgestart
VAN ZORG - Enerzijds: de maatregelen van de vorige fasen worden verdergezet enerzijds
- Anderzijds: proces van handelingsgerichte diagnostiek wordt opgezet in samenwerking met het
CLB en de school voor buitengewoon onderwijs
- Steeds de vraag stellen: welke bijkomende hulp van expertise is wenselijk om het
gemeenschappelijke curriculum te kunnen bereiken?
Adviezen worden geformuleerd voor optimaliseren afstemmingsaanbod tussen
- onderwijs en opvoedingsaanbod van de school enerzijds
- de zorgvraag van de leerling anderzijds
aanbod school beter afstemmen op de zorgvraag
individueel handelingsplan met medewerking van een ondersteuningsnetwerk
o Dit is iets nieuws dat vorig schooljaar is ingezet en is er gekomen ter vervanging van
het geïntegreerd onderwijs (GON) en inclusief onderwijs (ION)
GON = Geïntegreerd Onderwijs; GON-begeleider komt uit Buitengewoon
onderwijs en geeft ondersteuning aan kinderen met specifieke noden in het
gewoon onderwijs
ION = Inclusief Onderwijs; ION-begeleider komt uit Buitengewoon Onderwijs type
2 en geeft ondersteuning aan kinderen met een matig/ernstig verstandelijke
beperking in het gewoon onderwijs
- Een ondersteuningsnetwerk:
o Een school stelt een ondersteuningsvraag in samenspraak met de leerling en de
ouders
o Een ondersteuner gaat naar de school om verdere analyse te maken van
ondersteuningsvraag van de leerling, en ook ondersteuningsbehoefte van de
leerkracht na te gaan pas daarna beslissing of de leerling/school verder kan/zal
ondersteund worden en op welke manier.
o Ondersteuner gaat werken op 3 verschillende niveaus, in voortdurende samenhang:
klasniveau, schoolniveau, individueel niveau (zowel voor de leerling als leerkracht)
o Geen experten model, maar samenwerking en partnerschap tussen school van
Buitengewoon onderwijs en gewone school
Expert model: begeleider uit buitengewoon onderwijs brengt zijn expertise
binnen in het gewone onderwijs dit wil men niet meer
- Speciale onderwijsleermiddelen (SOL): zaken die kunnen worden ingezet in deze fase:
ONDERWIJS AAN KINDEREN MET SPECIFIEKE NODEN
1) Paradigmawissel in visie op handicap en onderwijs
Doorheen de eeuwen is er een hele evolutie 3 belangrijke paradigma’s
- Doorheen de eeuwen moet onderwijs en onderwijsontwikkelingen steeds gesitueerd worden binnen
de maatschappelijke context
Defectparadigma 18de eeuw – 2de helft 20ste eeuw:
- Personen met handicap moeten als soort van patiënt behandeld worden
- Zij zitten in scholen gescheiden van de samenleving
Persoon met een handicap = een afwijkend en minderwaardig persoon
Segregatie
Ontwikkelingsparadigm Geleidelijk aan groeit het besef dat die mensen ook recht hebben op een normaal leven
a tussen de gewone mensen
- Dit normale leven speelde zich wel af in speciale voorzieningen
- Maar er was wel integratie met de maatschappij, ze werden niet langer verwijderd
van de samenleving
Persoon met een handicap = een persoon met mogelijkheden
Integratie
Burgerschapsparadigma Binnen het ontwikkelingsparadigma ligt nog sterk de nadruk op het feit dat personen met
een beperking zich moeten aanpassen aan de samenleving en niet omgekeerd kritiek
daarop daaruit ontstaat het burgerschapsparadigma
- Niet langer pleiten voor integratie, wel voor inclusie
- Elke leerling is anders en het onderwijs dient zich daaraan steeds meer aan te
passen
Persoon met een handicap = een burger met rechten en plichten
Inclusie
Inclusief onderwijs
= een continu onderwijsvernieuwingsproces waarbij de focus gericht is op hoe het onderwijs moet worden
aangepast om tegemoet te komen aan de noden van ieder kind, en wat nodig is om dat te bestendigen en
verder te ontwikkelen
- Inclusief onderwijs is een bewustwording van een toenemende diversiteit in het onderwijs en een
middel om de optimale leer en ontwikkelingskansen te realiseren voor elke leerling
- De beperking is niet langer een kindprobleem, maar een afstemmingsprobleem tussen klas en
schoolcontext en de specifieke noden van het kind met een beperking
Verschillende stappen in de richting van inclusief onderwijs
1977: Decreet - Steeds meer middelen geïnvesteerd in de uitbouw van zorg in het regulier onderwijs en in
Basisonderwijs gelijke onderwijskansen voor alle leerlingen
Jaren 2000: - Verdeeldheid in het werkveld over inclusief onderwijs
- Dit zorgt voor een stijgend aantal leerlingen in het buitengewoon onderwijs
2014: het M-decreet - Decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften
- Belangrijke wijzigingen binnen het onderwijslandschap
o Bv. invoering zorgcontinuüm, aanpassingen in het onderwijs, verandering
doelcriteria in buitengewoon onderwijs
- Dit was een belangrijke stap in de overgang van integratie naar inclusie
2) Werking van het onderwijs aan kinderen met specifieke noden
2.1 Wijzigingen in Vlaamse regelgeving ten gevolge van het M-decreet
, Leerlingen met en zonder beperking in een gewone school
- Eerst gewoon onderwijs (de regel), dan buitengewoon onderwijs (de uitzondering)
- Recht op redelijke aanpassingen
- Recht op inschrijven in gewone school
- Alle onderwijsvormen ingericht volgens nieuw ondersteuningsmodel: zorgcontinuüm
- Ondersteuning voor het gewoon onderwijs: ondersteuningsnetwerk
Gewoon onderwijs moet instaan voor ondersteuning, begeleiding van alle leerlingen
Buitengewoon onderwijs speelt daar een complementaire, aanvullende rol in maar mag niet meer
de enige vorm van onderwijs zijn waar kinderen met een beperking terecht kunnen
Het zorgcontinuüm
= opeenvolging van fasen van zorg waarin onderwijsleeromgeving in toenemende mate wordt aangepast op
het gebied van:
- Aard van het onderwijsaanbod
- Pedagogisch-didactische aanpak
- Aard van het zorgaanbod
- Intensiteit van het zorgaanbod
Voor elke leerling wordt dan een specifiek zorgbeleid uitgewerkt volgens deze principes
DE FASEN
FASE 0: = datgene wat alle leerlingen nodig hebben om zich te kunnen ontplooien en gebruik te kunnen maken
BREDE van hun talenten en mogelijkheden
BASISZORG - school probeert vanuit een overkoepelend zorgbeleid:
o de ontwikkeling van alle leerlingen te stimuleren
o preventief te werken door het aanbieden van een krachtige leeromgeving
o het systematisch opvolgen leerlingen
o verminderen van risicofactoren & versterken beschermende factoren
- dit overkoepelend zorgbeleid:
o organisatie van het zorgbeleid en gelijkekansenbeleid
o vorming en ondersteuning van het schoolteam
o onthaal- en inschrijvingsbeleid
o zorgzaam handelen in de klas
o opvolgen & betrekken van alle leerlingen
o samenwerken met ouders
- binnen buitengewoon onderwijs maakt een handelingsplan een belangrijk deel uit van deze fase
FASE 1: = maatregelen bieden aan leerlingen bij wie er ongerustheid over leerontwikkeling ontstaat
VERHOOGDE - wanneer voor een leerling die brede basiszorg onvoldoende blijkt te zijn voor te voldoen aan zijn
ZORG specifieke noden
- zorgoverleg
o informatie verzamelen om de doelen en onderwijsbehoeften te formuleren
in overleg met de leerling en de ouders
o een aanpak bepalen: plannen, handelen en evalueren
Er wordt een aanpak gezocht die gereguleerd kan worden binnen de reguliere
werking + regulier onderwijs zet erg in op deze redelijke aanpassingen die de
leerling nodig heeft
Redelijke aanpassingen
= maatregelen op maat van de persoon met een handicap die het effect van een beperking neutraliseert
waarmee deze persoon te maken krijgt in een onaangepaste (school)omgeving
- Deze aanpassingen worden ingevoerd opdat de persoon zo goed mogelijk de doelen van het
gemeenschappelijke curriculum kan bereiken
- Aanpassingen kunnen de vorm aannemen van:
o Aanpassingen aan de school of klas omgeving
, o Aanpassingen in de aanpak van de leerkracht
o Aanpassingen binnen het curriculum
- Meest gekende maatregelen: STICORDI maatregelen
o Stimuleren: leerling bemoedigen en het positieve benadrukken
o Compenseren: orthopedagogische of orthodidactische hulpmiddelen
o Remediëren: aangepaste leerhulp
o Differentiëren: variëren op vlak van inhoud en aanpak
o Dispenseren: doelen toevoegen en/of schrappen
- Er zijn criteria om te bepalen of de vooropgestelde aanpassingen al dan niet redelijk zijn
o Kostprijs
nagaan wat de financiële draagkracht van de school is en of er een terugbetaling
van de overheid mogelijk is
o Gebruiksfrequentie- en duur
Samenhangend met kostprijs: dure aanpassing die voor lange tijd gebruikt kan
worden wordt als redelijk beschouwd, is het maar beperkt handig dan zal het niet
aanvaard worden
o Impact op klas- en schoolorganisatie, omgeving en andere leerlingen zo laag mogelijk
o Minst ingrijpend: steeds voor de minst ingrijpende aanpassingen kiezen wanneer er
meerdere alternatieve mogelijkheden zijn, voor de klas en de school en de leerlingen en
de leerling met de beperking
FASE 2: Wanneer de verhoogde zorg niet meer volstaat en er een nood is aan bijkomende inzichten in de
UITBREIDING onderwijsleersituatie fase van uitbreiding van zorg wordt opgestart
VAN ZORG - Enerzijds: de maatregelen van de vorige fasen worden verdergezet enerzijds
- Anderzijds: proces van handelingsgerichte diagnostiek wordt opgezet in samenwerking met het
CLB en de school voor buitengewoon onderwijs
- Steeds de vraag stellen: welke bijkomende hulp van expertise is wenselijk om het
gemeenschappelijke curriculum te kunnen bereiken?
Adviezen worden geformuleerd voor optimaliseren afstemmingsaanbod tussen
- onderwijs en opvoedingsaanbod van de school enerzijds
- de zorgvraag van de leerling anderzijds
aanbod school beter afstemmen op de zorgvraag
individueel handelingsplan met medewerking van een ondersteuningsnetwerk
o Dit is iets nieuws dat vorig schooljaar is ingezet en is er gekomen ter vervanging van
het geïntegreerd onderwijs (GON) en inclusief onderwijs (ION)
GON = Geïntegreerd Onderwijs; GON-begeleider komt uit Buitengewoon
onderwijs en geeft ondersteuning aan kinderen met specifieke noden in het
gewoon onderwijs
ION = Inclusief Onderwijs; ION-begeleider komt uit Buitengewoon Onderwijs type
2 en geeft ondersteuning aan kinderen met een matig/ernstig verstandelijke
beperking in het gewoon onderwijs
- Een ondersteuningsnetwerk:
o Een school stelt een ondersteuningsvraag in samenspraak met de leerling en de
ouders
o Een ondersteuner gaat naar de school om verdere analyse te maken van
ondersteuningsvraag van de leerling, en ook ondersteuningsbehoefte van de
leerkracht na te gaan pas daarna beslissing of de leerling/school verder kan/zal
ondersteund worden en op welke manier.
o Ondersteuner gaat werken op 3 verschillende niveaus, in voortdurende samenhang:
klasniveau, schoolniveau, individueel niveau (zowel voor de leerling als leerkracht)
o Geen experten model, maar samenwerking en partnerschap tussen school van
Buitengewoon onderwijs en gewone school
Expert model: begeleider uit buitengewoon onderwijs brengt zijn expertise
binnen in het gewone onderwijs dit wil men niet meer
- Speciale onderwijsleermiddelen (SOL): zaken die kunnen worden ingezet in deze fase:
