Samenvatting basis operatieve zorg 2 (MCO)
Inhoud
Samenvatting basis operatieve zorg 2 (MCO).........................................................................................1
1. Positioneren in buik- of zijligging........................................................................................................2
2. Advanced elektrochirurgie en specialisme gebonden apparatuur.....................................................5
3. Specialisme gebonden apparatuur...................................................................................................10
3. Minimaal invasie chirurgie................................................................................................................13
4. Laser.................................................................................................................................................16
5. Anesthesiologische zorg...................................................................................................................20
5.1 Recovery.....................................................................................................................................25
5.2 Obese patiënt.............................................................................................................................30
5.3 De oudere patiënt.......................................................................................................................33
6. Chirurgie bij kinderen.......................................................................................................................38
,1. Positioneren in buik- of zijligging
Leerdoelen
1. Het belang van een goede samenwerking binnen het operatieteam bij het positioneren van de
patiënt verwoorden in het kader van patiëntveiligheid
2. De specifieke taken en verantwoordelijkheden van elk teamlid benoemen bij het positioneren
van de patiënt
3. Aandachtspunten en complicaties bij het positioneren van een patiënt in buik- of zijligging
benoemen
4. De benodigde hulpstukken voor de positionering in buik- of zijligging benoemen
5. De student kan van het positioneren van de arm de virtuele grenzen aangeven en de specifiek
bedreigde plaatsen in verband met het veroorzaken van laesies, doorliggen, trombose en andere
schade weergeven.
6. De student kan met de gegevens betreffende de positionering van een patiënt, een overweging
weergeven voor eventuele modificaties van een houding op een operatietafel.
7. De student kan van elke ligging de specifiek bedreigde plaatsen in verband met het veroorzaken
van laesies, doorliggen, trombose en andere schade, weergeven
Het belang van een goede samenwerking binnen het operatieteam bij het positioneren van de
patiënt verwoorden in het kader van patiëntveiligheid
Bij elke houding of ligging staat de patiëntveiligheid voorop. Door de anesthesie kan het lichaam of
een lichaamsdeel geen pijnprikkel doorgeven bij bijvoorbeeld een verkeerde houding, afknelling of
afkoeling. Het is de taak van het gehele operatieteam om zorg en aandacht te besteden aan de
ligging van de patiënt. Aandachtspunten:
- Zorg dat een patiënt altijd is toegedekt, zowel voor de privacy van de patiënt als voor het
tegengaan van afkoeling. Afkoeling van een patiënt geeft een verhoogd risico op het ontstaan
van postoperatieve wondinfecties (POWI).
- Zorg dat alle benodigdheden zoals steunen en kussens op de operatiekamer aanwezig zijn. De
patiënt kan dan zo snel mogelijk in de juiste houding worden gebracht.
- Zorg voor een juiste ondergrond. De OK-tafel moet bekleed te zijn met een antidecubitusmatras.
Onregelmatigheden in de ondergrond kunnen drukplekken veroorzaken. De ondergrond moet
dan ook helemaal glad zijn en de gebruikte tafellakens en eventuele tildoeken moeten zonder
vouwen op de operatietafel liggen.
- Houd rekening met de intraveneuze toegang van de patiënt, de beademingsslangen en verdere
benodigdheden van de anesthesie die zorgen voor de bewaking van de patiënt.
- Zorg voor voldoende medewerkers om een patiënt te positioneren. Zo kan een patiënt soepel in
de juiste houding worden getild.
- Indien aanwezig: houd rekening met de blaaskatheter. Voorkom dat de afvoerslang losraakt, of
erger nog, dat de katheter uit de blaas wordt getrokken wat een blaaslaesie tot gevolg kan
hebben. Na voltooiing van de positionering moet erop gelet worden dat de afvoerslang niet
afgekneld wordt waardoor de afvloed van urine stagneert.
- Probeer een lichaam zo anatomisch mogelijk te positioneren. Overstrekking kan postoperatief
klachten geven en misschien zelfs blijvende schade veroorzaken.
- Zorg voor bescherming van lichaamsdelen die drukgevoelig zijn. Denk hierbij aan hielen en
knieën bij zijligging. Onvoldoende bescherming kan decubitus veroorzaken of beschadiging geven
aan zenuwen.
,- Lichaam of lichaamsdelen mogen niet buiten het oppervlak van de operatietafel en eventuele
steunen vallen. Er mag geen contact worden gemaakt met de metalen onderdelen van de
operatietafel.
De specifieke taken en verantwoordelijkheden
De anesthesioloog of anesthesiemedewerker heeft altijd de leiding tijdens het positioneren, staat bij
het hoofd. Rondom (links, rechts en voeten) patiënt staan operatiemedewerkers en/of operateurs.
Anesthesioloog of anesthesiemedewerker geeft aan wat er gaat gebeuren en wanneer, telt
vervolgens af.
Aandachtspunten en complicaties
Aandachtspunten
Het verschuiven van de tube kan beademingsproblemen geven of laesies aan de trachea
veroorzaken. Tevens moet op de intraveneuze toegang van de patiënt worden gelet tijdens de
positionering. Draai de arm in de anatomische richting om overstrekking en luxaties te voorkomen.
Bij mannen moet altijd gecontroleerd worden dat het scrotum en de penis vrij liggen. Er wordt vaak
getild in 2 stappen: eerst op de zij, daarna op de buik. Heup- en schouderregio gelijktijdig draaien
Voorkom torsie wervelkolom.
Complicaties
- Huidbeschadigingen door circulatiestoornissen
Huidbeschadigingen en drukplekken ontstaan op drukgevoelige plekken zoals de stuit en de hiel
wanneer een patiënt langdurig in dezelfde houding ligt, waardoor er ter plekke
circulatiestoornissen kunnen ontstaan. Deze kunnen ook ontstaan door het leunen op de patiënt
tijdens het assisteren, door instrumententafels en door instrumentarium dat langdurig op de
patiënt ligt.
- spierpijn/stijfheid
Ontstaat door het langdurig achtereen in dezelfde houding liggen of door overstrekking. Ook het
gebruik van retractors en specula kunnen spierpijn en laesies veroorzaken
- Zenuwbeschadigingen
Door overstrekking en continue druk kunnen zenuwen beschadigd raken. Enkele zenuwen zijn
hier vanwege hun ligging extra gevoelig voor:
Plexus lumbosacralis > ontspringen zenuwen naar het been en de voet.
n. femoralis(dijzenuw)
n. ischiadicus(heupzenuw): deze loopt aan de achterzijde van
het been en is ook tijdens de steensnedeligging kwetsbaar.
Loopt uit in de n. tibialis en n. peroneus communis
N. peroneus: bij het fibulakopje ligt deze zenuw aan de
oppervlakte. Vooral bij de steensnedeligging waarbij de
benen in de beenhouders liggen, is deze zenuw kwetsbaar.
Plexus brachialis > netwerk van zenuwen die vanuit de hals
achter de clavicula via de oksel naar de arm lopen. Deze kunnen
beschadigd raken door het overstrekken van de arm (meer dan
90°), bijvoorbeeld bij mammachirurgie
, Plexus cervicalis > de zenuwverbindingen vanaf hoofd, nek en schouders.
n. radialis (spaakbeenzenuw) verloopt met een inwendige draai door de bovenarm naar de
duimzijde van de onderarm en hand.
N. ulnaris: deze loopt aan de binnenkant van de bovenarm naar de pinkzijde van de
onderarm. Ter hoogte van de elleboog ligt deze zenuw oppervlakkig en is hier kwetsbaar.
Deze zenuw kan door het verkeerd positioneren van de arm op de armsteun beschadigd
raken.
- Onderkoeling
Na het positioneren is het van belang de patiënt gelijk toe te dekken, bij voorkeur met een
katoenvrije deken en warmteverlies beperkende middelen, zoals een warmtematras.
- Circulatiestoornissen
Door langdurig in dezelfde houding te liggen kunnen er circulatiestoornissen ontstaan met soms
trombose als gevolg. Ook afknelling kan de bloedtoevoer onderbreken en dit kan tot trombose
leiden.
- Luxaties
Luxatie is de ontwrichting van een gewricht die kan ontstaan door een abnormale houding of
beweging. Volg bij het positioneren altijd de ‘natuurlijke bewegingsweg’. Accepteer weerstand
die door een gewricht wordt gegeven, en druk hier niet doorheen.
De benodigde hulpstukken voor de positionering in buik- of zijligging
Een patiënt in buikligging
Een speciaal hoofdkussen voor de endotracheale tube. Bij voorkeur een kussen onder de thorax
(Onder sternum, draagt zorg voor goede ademhaling, doordat de buik vrij blijft), een rol onder het
bekken (Zorgt voor vrije buikademhaling en scrotum ligt vrij) en een rol onder de wreef van de voet
(knieën licht gebogen en ter voorkoming van een spitsvoet).
Een patiënt in zijligging
De eerste steun wordt tegen het os pubis aangezet, de tweede steun wordt laag tegen de
onderrug(sacrumsteun) aangezet. Vanwege de hygiëne heeft het de voorkeur beschermhoesjes voor
de steunen te gebruiken. De armen worden op een speciale armsteun voor bovenste arm
(overheadarmsteun gelegd aan dezelfde zijde. Ter bescherming moet een kussen of gelpad tussen de
knieën worden gelegd. Voorkeur om te zorgen voor polstering van de enkel van het onderste been
De virtuele grenzen en de specifiek bedreigde plaatsen (ivm laesies, doorliggen, trombose en
andere schade)
Een arm mag niet overtrekt raken/ worden tijdens het positioneren (meer dan 90°).
Specifiek bedreigde plaatsen: drukplekken op de wreef, bekkenkam, de heup, voetknobbel, enkel,
knieën, oor, schouder, elleboog en buiten-binnenkant van de armen. Beademingsproblemen thorax,
laesies aan de trachea.
Inhoud
Samenvatting basis operatieve zorg 2 (MCO).........................................................................................1
1. Positioneren in buik- of zijligging........................................................................................................2
2. Advanced elektrochirurgie en specialisme gebonden apparatuur.....................................................5
3. Specialisme gebonden apparatuur...................................................................................................10
3. Minimaal invasie chirurgie................................................................................................................13
4. Laser.................................................................................................................................................16
5. Anesthesiologische zorg...................................................................................................................20
5.1 Recovery.....................................................................................................................................25
5.2 Obese patiënt.............................................................................................................................30
5.3 De oudere patiënt.......................................................................................................................33
6. Chirurgie bij kinderen.......................................................................................................................38
,1. Positioneren in buik- of zijligging
Leerdoelen
1. Het belang van een goede samenwerking binnen het operatieteam bij het positioneren van de
patiënt verwoorden in het kader van patiëntveiligheid
2. De specifieke taken en verantwoordelijkheden van elk teamlid benoemen bij het positioneren
van de patiënt
3. Aandachtspunten en complicaties bij het positioneren van een patiënt in buik- of zijligging
benoemen
4. De benodigde hulpstukken voor de positionering in buik- of zijligging benoemen
5. De student kan van het positioneren van de arm de virtuele grenzen aangeven en de specifiek
bedreigde plaatsen in verband met het veroorzaken van laesies, doorliggen, trombose en andere
schade weergeven.
6. De student kan met de gegevens betreffende de positionering van een patiënt, een overweging
weergeven voor eventuele modificaties van een houding op een operatietafel.
7. De student kan van elke ligging de specifiek bedreigde plaatsen in verband met het veroorzaken
van laesies, doorliggen, trombose en andere schade, weergeven
Het belang van een goede samenwerking binnen het operatieteam bij het positioneren van de
patiënt verwoorden in het kader van patiëntveiligheid
Bij elke houding of ligging staat de patiëntveiligheid voorop. Door de anesthesie kan het lichaam of
een lichaamsdeel geen pijnprikkel doorgeven bij bijvoorbeeld een verkeerde houding, afknelling of
afkoeling. Het is de taak van het gehele operatieteam om zorg en aandacht te besteden aan de
ligging van de patiënt. Aandachtspunten:
- Zorg dat een patiënt altijd is toegedekt, zowel voor de privacy van de patiënt als voor het
tegengaan van afkoeling. Afkoeling van een patiënt geeft een verhoogd risico op het ontstaan
van postoperatieve wondinfecties (POWI).
- Zorg dat alle benodigdheden zoals steunen en kussens op de operatiekamer aanwezig zijn. De
patiënt kan dan zo snel mogelijk in de juiste houding worden gebracht.
- Zorg voor een juiste ondergrond. De OK-tafel moet bekleed te zijn met een antidecubitusmatras.
Onregelmatigheden in de ondergrond kunnen drukplekken veroorzaken. De ondergrond moet
dan ook helemaal glad zijn en de gebruikte tafellakens en eventuele tildoeken moeten zonder
vouwen op de operatietafel liggen.
- Houd rekening met de intraveneuze toegang van de patiënt, de beademingsslangen en verdere
benodigdheden van de anesthesie die zorgen voor de bewaking van de patiënt.
- Zorg voor voldoende medewerkers om een patiënt te positioneren. Zo kan een patiënt soepel in
de juiste houding worden getild.
- Indien aanwezig: houd rekening met de blaaskatheter. Voorkom dat de afvoerslang losraakt, of
erger nog, dat de katheter uit de blaas wordt getrokken wat een blaaslaesie tot gevolg kan
hebben. Na voltooiing van de positionering moet erop gelet worden dat de afvoerslang niet
afgekneld wordt waardoor de afvloed van urine stagneert.
- Probeer een lichaam zo anatomisch mogelijk te positioneren. Overstrekking kan postoperatief
klachten geven en misschien zelfs blijvende schade veroorzaken.
- Zorg voor bescherming van lichaamsdelen die drukgevoelig zijn. Denk hierbij aan hielen en
knieën bij zijligging. Onvoldoende bescherming kan decubitus veroorzaken of beschadiging geven
aan zenuwen.
,- Lichaam of lichaamsdelen mogen niet buiten het oppervlak van de operatietafel en eventuele
steunen vallen. Er mag geen contact worden gemaakt met de metalen onderdelen van de
operatietafel.
De specifieke taken en verantwoordelijkheden
De anesthesioloog of anesthesiemedewerker heeft altijd de leiding tijdens het positioneren, staat bij
het hoofd. Rondom (links, rechts en voeten) patiënt staan operatiemedewerkers en/of operateurs.
Anesthesioloog of anesthesiemedewerker geeft aan wat er gaat gebeuren en wanneer, telt
vervolgens af.
Aandachtspunten en complicaties
Aandachtspunten
Het verschuiven van de tube kan beademingsproblemen geven of laesies aan de trachea
veroorzaken. Tevens moet op de intraveneuze toegang van de patiënt worden gelet tijdens de
positionering. Draai de arm in de anatomische richting om overstrekking en luxaties te voorkomen.
Bij mannen moet altijd gecontroleerd worden dat het scrotum en de penis vrij liggen. Er wordt vaak
getild in 2 stappen: eerst op de zij, daarna op de buik. Heup- en schouderregio gelijktijdig draaien
Voorkom torsie wervelkolom.
Complicaties
- Huidbeschadigingen door circulatiestoornissen
Huidbeschadigingen en drukplekken ontstaan op drukgevoelige plekken zoals de stuit en de hiel
wanneer een patiënt langdurig in dezelfde houding ligt, waardoor er ter plekke
circulatiestoornissen kunnen ontstaan. Deze kunnen ook ontstaan door het leunen op de patiënt
tijdens het assisteren, door instrumententafels en door instrumentarium dat langdurig op de
patiënt ligt.
- spierpijn/stijfheid
Ontstaat door het langdurig achtereen in dezelfde houding liggen of door overstrekking. Ook het
gebruik van retractors en specula kunnen spierpijn en laesies veroorzaken
- Zenuwbeschadigingen
Door overstrekking en continue druk kunnen zenuwen beschadigd raken. Enkele zenuwen zijn
hier vanwege hun ligging extra gevoelig voor:
Plexus lumbosacralis > ontspringen zenuwen naar het been en de voet.
n. femoralis(dijzenuw)
n. ischiadicus(heupzenuw): deze loopt aan de achterzijde van
het been en is ook tijdens de steensnedeligging kwetsbaar.
Loopt uit in de n. tibialis en n. peroneus communis
N. peroneus: bij het fibulakopje ligt deze zenuw aan de
oppervlakte. Vooral bij de steensnedeligging waarbij de
benen in de beenhouders liggen, is deze zenuw kwetsbaar.
Plexus brachialis > netwerk van zenuwen die vanuit de hals
achter de clavicula via de oksel naar de arm lopen. Deze kunnen
beschadigd raken door het overstrekken van de arm (meer dan
90°), bijvoorbeeld bij mammachirurgie
, Plexus cervicalis > de zenuwverbindingen vanaf hoofd, nek en schouders.
n. radialis (spaakbeenzenuw) verloopt met een inwendige draai door de bovenarm naar de
duimzijde van de onderarm en hand.
N. ulnaris: deze loopt aan de binnenkant van de bovenarm naar de pinkzijde van de
onderarm. Ter hoogte van de elleboog ligt deze zenuw oppervlakkig en is hier kwetsbaar.
Deze zenuw kan door het verkeerd positioneren van de arm op de armsteun beschadigd
raken.
- Onderkoeling
Na het positioneren is het van belang de patiënt gelijk toe te dekken, bij voorkeur met een
katoenvrije deken en warmteverlies beperkende middelen, zoals een warmtematras.
- Circulatiestoornissen
Door langdurig in dezelfde houding te liggen kunnen er circulatiestoornissen ontstaan met soms
trombose als gevolg. Ook afknelling kan de bloedtoevoer onderbreken en dit kan tot trombose
leiden.
- Luxaties
Luxatie is de ontwrichting van een gewricht die kan ontstaan door een abnormale houding of
beweging. Volg bij het positioneren altijd de ‘natuurlijke bewegingsweg’. Accepteer weerstand
die door een gewricht wordt gegeven, en druk hier niet doorheen.
De benodigde hulpstukken voor de positionering in buik- of zijligging
Een patiënt in buikligging
Een speciaal hoofdkussen voor de endotracheale tube. Bij voorkeur een kussen onder de thorax
(Onder sternum, draagt zorg voor goede ademhaling, doordat de buik vrij blijft), een rol onder het
bekken (Zorgt voor vrije buikademhaling en scrotum ligt vrij) en een rol onder de wreef van de voet
(knieën licht gebogen en ter voorkoming van een spitsvoet).
Een patiënt in zijligging
De eerste steun wordt tegen het os pubis aangezet, de tweede steun wordt laag tegen de
onderrug(sacrumsteun) aangezet. Vanwege de hygiëne heeft het de voorkeur beschermhoesjes voor
de steunen te gebruiken. De armen worden op een speciale armsteun voor bovenste arm
(overheadarmsteun gelegd aan dezelfde zijde. Ter bescherming moet een kussen of gelpad tussen de
knieën worden gelegd. Voorkeur om te zorgen voor polstering van de enkel van het onderste been
De virtuele grenzen en de specifiek bedreigde plaatsen (ivm laesies, doorliggen, trombose en
andere schade)
Een arm mag niet overtrekt raken/ worden tijdens het positioneren (meer dan 90°).
Specifiek bedreigde plaatsen: drukplekken op de wreef, bekkenkam, de heup, voetknobbel, enkel,
knieën, oor, schouder, elleboog en buiten-binnenkant van de armen. Beademingsproblemen thorax,
laesies aan de trachea.
