q
,1 Onderwijs als ordevraagstuk
1.1 Inleiding
Samenleving > kent verschillende manieren om toekomstige generaties hun weg te leren vinden in die
samenleving en kennis en vaardigheden op te doen
> BEKEND FENOMEEN: School > met opleidingen, vakken, diploma’s, …
> MAAR ER IS MEER: meester-gezel-leerlingstelsel, thuisonderwijs, leren door te werken
Sociale organisatie van leren (verschillende vormen van leren)
SOCIALE ORGANISATIE VAN LEREN
> Verandert in de loop van tijd van vorm
> Agrarische periode > van vader op zoon
> Pré-industriële periode > leren verweven met productie van goederen
Ambachten in gilden met meesters, gezellen en leerlingen!
> Manier om samenleving te ordenen in hechte sociale groepen + manier om vaklieden op
te leiden
> Industriële revolutie > school: alle burgers moesten beschikken over basisvaardigheden
> Verbod op kinderarbeid
> Leerplicht
> Massaonderwijs bereidt grote groep voor op veranderende samenleving
> Organiseren van scholen: manier van nationale overheid om greep te houden
> Sociale organisatie van leren > staat niet vast, wordt mede bepaald door maatschappelijke
omstandigheden
Manier waarop samenleving leren organiseert, vertoont gelijkenis met dominante economische modus
van productie
> Onderliggende organiserende principes bij het produceren van goederen en diensten
Vb. Oude organisatieprincipes van massaproductie die stilaan plaatsmaken voor nieuwe principes van
diensten met specifieke wensen van individuele klanten
TEGENWOORDIG
Samenleving ontwikkelt zich in de richting van een kennissamenleving! > sociale organisatie van
leren verandert mee
> Fabrieken en scholen zijn georganiseerd op een aantal vergelijkbare principes
> Maken deel uit van dezelfde samenleving
> Worden beïnvloed door eenzelfde bredere culturele context
> Ontwikkelen vergelijkbare oplossingen (vergelijken op dieper, cultureel niveau)
Vb. werken in termen van input, proces, product
1.1.1 Sociale ordes
3 VRAGEN BIJ SOCIALE ORGANISATIE VAN LEREN
1. Wat moet er worden onderwezen? (curriculum)
2. Hoe moet dat worden gedaan? (inrichting onderwijsproces)
3. Voor wie is welke vorm van leren? (selectie en verdeling van onderwijskansen)
Vragen gelden voor alle tijden en plaatsen, inhoud van het antwoord verschilt
> Wie beantwoordt die vragen? (governance)
Antwoorden komen niet zomaar tot stand > coördinatiemechanismen in samenleving!
> Soms volgens model (voor maatschappelijke thema’s) vb. OMOP-model (Groningen)
> 4 fundamentele sociale ordes
, Geconstrueerd Spontaan
Overheid Markt
Algemeen gezag Onpersoonlijk obv ruil
Organisatie Primaire sociale orde (pso)
Specifiek gezag Persoonlijk
SOCIALE ORDE
Biedt mogelijkheid om bepaalde doelen (op een bepaalde manier) te realiseren, MAAR stelt ook
beperkingen
> Binnen ordes gedragen mensen zich anders t.o.v. elkaar
> Ordes onderscheiden zich van elkaar door de aard van de onderlinge relaties
Spontane ordes Primaire Interactie gekenmerkt door persoonlijke onderlinge relaties >
= ontstaan sociale orde vaak met affectieve component
ongepland
Bv. binnen gezin of team collega’s
Optelsom aan
onderlinge Sociale orde Onpersoonlijke interacties op basis van ruil
interacties tussen van de markt
mensen
Geconstrueerde Overheid Interacties op basis van alomvattend gezag (tussen overheid en
ordes = in het burgers) > overheid stelt regels, burgers houden zich hieraan
leven geroepen om
bepaalde doelen te Organisatie Alle soorten en vormen van verbanden die met een specifiek
verwezenlijken doel gevormd zijn > mensen verbinden zich hier ten delen mee
Vb. bedrijven, instellingen, vrijwilligersorganisaties, criminele
bendes
> Specifiek gezag (werknemers legt iets op tijdens
werktijd, niet daarbuiten + onttrekken door ontslag)
Interacties worden vaak door meerdere ordes tegelijk beïnvloed
ORDE:
> Sociale constructie
> Veranderlijk
> Belang kan verschillen naar tijd en plaats
> Pso > lange tijd sterk coördinerend (gemeenschappen, met langdurige, multifunctionele
netwerken en wederkerige relaties)
> Spontane orde > overgegaan in geconstrueerde orde > veel taken overgenomen door grote
organisaties (bureaucratisch georganiseerd)
STEEDS MEER:
> Geconstrueerde sociale omgeving = new social order
> Purposive corporate actors worden dominant
> Sociaal kapitaal in de samenleving neemt af
1.1.2 Onderwijs als ‘ordevraagstuk’
SOCIALE ORDES BIEDEN BRIL OM NAAR ONDERWIJS TE KIJKEN
> Binnen scholen > verschillende ordes naast elkaar werkzaam
> Voorbeeld
1. Tegenwoordig: professionele leergemeenschappen > kwaliteit onderwijs verhogen
Functioneert volgens pso
, 2. Maar ook: organisatie met interactie op basis van specifiek gezag
SOCIALE ORDES GELIJKTIJDIG WERKZAAM OP HET NIVEAU VAN DE SAMENLEVING > specifieke
verhouding t.o.v. elkaar
> Belang sociale orde = afhankelijk van maatschappelijke omstandigheden
> Overdragen van kennis en vaardigheden binnen een pso > geschikt voor beroepen die weinig
veranderen!! (vb. vioolbouwers)
> INDUSTRIALISATIE
> Veranderingen binnen samenleving > Start permanente innovatie
> Grenzen tussen levenssferen vervaagden > mensen uit verschillende disciplines moeten
elkaar begrijpen
> Overdragen van kennis binnen eigen discipline voldoet niet langer om in
onderwijsbehoeften te voorzien
> Jongeren: nood aan nieuwe kennis en vaardigheden
NOOD AAN VOLLEDIG GELETTERDE EN GECIJFERDE SAMENLEVING > noodzaak tot
standaardisatie van het curriculum
Door overheid!!! (legitimiteit en middelen om deze uniformering en
standaardisering door te voeren)
Jaren ’80 en ’90 van 20e eeuw
> Legitimiteit overheid nam af
> Meer verwachtingen van sociale orde van de markt
> Vanaf dat moment:
Overheid Markt
> Uniformering > Omgang met verscheidenheid
> Standaardisering > Tegemoetkomen aan
verschillende en wisselende
wensen van consumenten
> GEVOLG MARKTWERKING: aantal aanbieders en aantal keuzemogelijkheden in bijna alle
sectoren toegenomen
> Eigen keuzes kunnen maken!!!
> Ontwikkeling van individualisering
DE 4 ORDES KUNNEN DE KERNVRAGEN VAN DE SOCIALE ORGANISATIE VAN LEREN BEANTWOORDEN
> In de praktijk: combinatie van sociale ordes
> Elke orde > specifieke sterkte en zwakte
+ -
PSO Stabiliteit Aanpassingsvermogen
Continuïteit
Overheid Grote veranderingen inzetten + Minder geschikt als mensen en hun
eventueel afdwingen wensen verschillen van elkaar
Markt Verscheidenheid! /
Hoog aanpassingsvermogen
ORDE HANGT AF VAN OMSTANDIGHEDEN EN ADEQUAATHEID VAN DE COMBINATIE
> Verhouding tussen sociale orde van overheid en markt = belangrijk
1.2 Overheid en markt
Na WOII
> Belang sociale orde van de overheid nam toe
> Opbouw verzorgingsstaat
Jaren ’80
,1 Onderwijs als ordevraagstuk
1.1 Inleiding
Samenleving > kent verschillende manieren om toekomstige generaties hun weg te leren vinden in die
samenleving en kennis en vaardigheden op te doen
> BEKEND FENOMEEN: School > met opleidingen, vakken, diploma’s, …
> MAAR ER IS MEER: meester-gezel-leerlingstelsel, thuisonderwijs, leren door te werken
Sociale organisatie van leren (verschillende vormen van leren)
SOCIALE ORGANISATIE VAN LEREN
> Verandert in de loop van tijd van vorm
> Agrarische periode > van vader op zoon
> Pré-industriële periode > leren verweven met productie van goederen
Ambachten in gilden met meesters, gezellen en leerlingen!
> Manier om samenleving te ordenen in hechte sociale groepen + manier om vaklieden op
te leiden
> Industriële revolutie > school: alle burgers moesten beschikken over basisvaardigheden
> Verbod op kinderarbeid
> Leerplicht
> Massaonderwijs bereidt grote groep voor op veranderende samenleving
> Organiseren van scholen: manier van nationale overheid om greep te houden
> Sociale organisatie van leren > staat niet vast, wordt mede bepaald door maatschappelijke
omstandigheden
Manier waarop samenleving leren organiseert, vertoont gelijkenis met dominante economische modus
van productie
> Onderliggende organiserende principes bij het produceren van goederen en diensten
Vb. Oude organisatieprincipes van massaproductie die stilaan plaatsmaken voor nieuwe principes van
diensten met specifieke wensen van individuele klanten
TEGENWOORDIG
Samenleving ontwikkelt zich in de richting van een kennissamenleving! > sociale organisatie van
leren verandert mee
> Fabrieken en scholen zijn georganiseerd op een aantal vergelijkbare principes
> Maken deel uit van dezelfde samenleving
> Worden beïnvloed door eenzelfde bredere culturele context
> Ontwikkelen vergelijkbare oplossingen (vergelijken op dieper, cultureel niveau)
Vb. werken in termen van input, proces, product
1.1.1 Sociale ordes
3 VRAGEN BIJ SOCIALE ORGANISATIE VAN LEREN
1. Wat moet er worden onderwezen? (curriculum)
2. Hoe moet dat worden gedaan? (inrichting onderwijsproces)
3. Voor wie is welke vorm van leren? (selectie en verdeling van onderwijskansen)
Vragen gelden voor alle tijden en plaatsen, inhoud van het antwoord verschilt
> Wie beantwoordt die vragen? (governance)
Antwoorden komen niet zomaar tot stand > coördinatiemechanismen in samenleving!
> Soms volgens model (voor maatschappelijke thema’s) vb. OMOP-model (Groningen)
> 4 fundamentele sociale ordes
, Geconstrueerd Spontaan
Overheid Markt
Algemeen gezag Onpersoonlijk obv ruil
Organisatie Primaire sociale orde (pso)
Specifiek gezag Persoonlijk
SOCIALE ORDE
Biedt mogelijkheid om bepaalde doelen (op een bepaalde manier) te realiseren, MAAR stelt ook
beperkingen
> Binnen ordes gedragen mensen zich anders t.o.v. elkaar
> Ordes onderscheiden zich van elkaar door de aard van de onderlinge relaties
Spontane ordes Primaire Interactie gekenmerkt door persoonlijke onderlinge relaties >
= ontstaan sociale orde vaak met affectieve component
ongepland
Bv. binnen gezin of team collega’s
Optelsom aan
onderlinge Sociale orde Onpersoonlijke interacties op basis van ruil
interacties tussen van de markt
mensen
Geconstrueerde Overheid Interacties op basis van alomvattend gezag (tussen overheid en
ordes = in het burgers) > overheid stelt regels, burgers houden zich hieraan
leven geroepen om
bepaalde doelen te Organisatie Alle soorten en vormen van verbanden die met een specifiek
verwezenlijken doel gevormd zijn > mensen verbinden zich hier ten delen mee
Vb. bedrijven, instellingen, vrijwilligersorganisaties, criminele
bendes
> Specifiek gezag (werknemers legt iets op tijdens
werktijd, niet daarbuiten + onttrekken door ontslag)
Interacties worden vaak door meerdere ordes tegelijk beïnvloed
ORDE:
> Sociale constructie
> Veranderlijk
> Belang kan verschillen naar tijd en plaats
> Pso > lange tijd sterk coördinerend (gemeenschappen, met langdurige, multifunctionele
netwerken en wederkerige relaties)
> Spontane orde > overgegaan in geconstrueerde orde > veel taken overgenomen door grote
organisaties (bureaucratisch georganiseerd)
STEEDS MEER:
> Geconstrueerde sociale omgeving = new social order
> Purposive corporate actors worden dominant
> Sociaal kapitaal in de samenleving neemt af
1.1.2 Onderwijs als ‘ordevraagstuk’
SOCIALE ORDES BIEDEN BRIL OM NAAR ONDERWIJS TE KIJKEN
> Binnen scholen > verschillende ordes naast elkaar werkzaam
> Voorbeeld
1. Tegenwoordig: professionele leergemeenschappen > kwaliteit onderwijs verhogen
Functioneert volgens pso
, 2. Maar ook: organisatie met interactie op basis van specifiek gezag
SOCIALE ORDES GELIJKTIJDIG WERKZAAM OP HET NIVEAU VAN DE SAMENLEVING > specifieke
verhouding t.o.v. elkaar
> Belang sociale orde = afhankelijk van maatschappelijke omstandigheden
> Overdragen van kennis en vaardigheden binnen een pso > geschikt voor beroepen die weinig
veranderen!! (vb. vioolbouwers)
> INDUSTRIALISATIE
> Veranderingen binnen samenleving > Start permanente innovatie
> Grenzen tussen levenssferen vervaagden > mensen uit verschillende disciplines moeten
elkaar begrijpen
> Overdragen van kennis binnen eigen discipline voldoet niet langer om in
onderwijsbehoeften te voorzien
> Jongeren: nood aan nieuwe kennis en vaardigheden
NOOD AAN VOLLEDIG GELETTERDE EN GECIJFERDE SAMENLEVING > noodzaak tot
standaardisatie van het curriculum
Door overheid!!! (legitimiteit en middelen om deze uniformering en
standaardisering door te voeren)
Jaren ’80 en ’90 van 20e eeuw
> Legitimiteit overheid nam af
> Meer verwachtingen van sociale orde van de markt
> Vanaf dat moment:
Overheid Markt
> Uniformering > Omgang met verscheidenheid
> Standaardisering > Tegemoetkomen aan
verschillende en wisselende
wensen van consumenten
> GEVOLG MARKTWERKING: aantal aanbieders en aantal keuzemogelijkheden in bijna alle
sectoren toegenomen
> Eigen keuzes kunnen maken!!!
> Ontwikkeling van individualisering
DE 4 ORDES KUNNEN DE KERNVRAGEN VAN DE SOCIALE ORGANISATIE VAN LEREN BEANTWOORDEN
> In de praktijk: combinatie van sociale ordes
> Elke orde > specifieke sterkte en zwakte
+ -
PSO Stabiliteit Aanpassingsvermogen
Continuïteit
Overheid Grote veranderingen inzetten + Minder geschikt als mensen en hun
eventueel afdwingen wensen verschillen van elkaar
Markt Verscheidenheid! /
Hoog aanpassingsvermogen
ORDE HANGT AF VAN OMSTANDIGHEDEN EN ADEQUAATHEID VAN DE COMBINATIE
> Verhouding tussen sociale orde van overheid en markt = belangrijk
1.2 Overheid en markt
Na WOII
> Belang sociale orde van de overheid nam toe
> Opbouw verzorgingsstaat
Jaren ’80
