1.1. Welke stellingen verdedigde Robert Matlhus in Essay on the Principals of Population? Waar
vind men vandaag de dag gelijksoortige stellingen terug?
Malthus verdedigt de stelling dat net als dieren mensen zich ongebreideld voortplanten en wel in de
mate dat er altijd te veel mensen zijn gegeven het beschikbare voedsel. Mensen planten zich voort
volgens een goniometrische reeks, met een verdubbeling elk 25 jaar. Dit leidt volgens Malthus tot
tekorten en uitputting van de landbouwgrond en uiteindelijk tot hongersnood en
bevolkingsverdunning. Zijn stelling hield echter geen rekening met twee ontwikkelingen. Ten eerste,
de grote toename van productiviteit van de voedselproductie. Ten tweede; de verspreiding van
geboortebeperking zonder morele aftakeling. (Malthus dacht dat geboortebeperking een
desastreuze invloed ging hebben op het moraal – vooral van vrouwen.) Ook vandaag worden er
stellingen gemaakt vanuit verklaringen die als ‘even dwingend als natuurwetten’ worden gezien,
zoals The Limits to Growth van de Club van Rome. Een rapport dat stelt dat economische groei
geremd moet worden, omdat het hoe dan ook gepaard gaat met een aftakeling van het milieu en
hoge sociale kosten. Hoe logisch dit ook klinkt, dergelijke voorspellingen gaan vaak voorbij aan de
vindingrijkheid van de mensen. Zo klonk Malthus in zijn tijd zeer logisch en werd zijn theorie zelfs
vaak aangehaald als een argumentatie tegen sociale zekerheid.
1.2. De maatschappij en de interactiekaders waarin we leven, hebben zich de laatste 400 jaar
fundamenteel gewijzigd. Dit veranderingsproces noemen sociologen ‘modernisering’. Welke
dynamieken maken deel uit van de aanloop naar de grote transformatie?
Er zijn vier veranderingen die de modernisering in de hand hebben gewerkt: de moderne
staatsvorming, de dynamiek van het kapitalisme, de groei van een wetenschappelijk-technologische
complex en de rationalisering van cultuur.
De eerste dynamiek, die van de moderne staatsvorming, is een evolutie van een absolutie naar
penetrerende macht. Twee ontwikkelingen lagen aan de basis van deze evolutie. Ten eerste,
streefden koningen in de 17de en 18de eeuw naar een absolute macht boven die van de adel door een
centraliserende politiek te voeren. Ten tweede, koppelde de revoluties tegen koningen, die daarop
volgde, dat proces van staatsvorming los van een persoonlijke heerser. Dit leidde tot de moderne
natiestaat van vandaag waarin de verzorgende en verbiedende maatregelen doordringen tot in het
dagelijks leven van de burger.
De tweede dynamiek is die van het kapitalisme, waarin de bovenverdieping van Braudel’s
economisch huis steeds belangrijk gaat worden. Op deze verdieping vinden we de ruil van
luxegoederen en de activiteiten van handelaars die over grote afstanden opereren. Deze soort
handelaars zullen dieper in het maatschappelijk leven doordringen en ook betrekking krijgen op de
dagelijkse consumptiegoederen. Deze evolutie gaat ook gepaard met een verandering van een
centrum van de wereldhandel van Venetië naar London.
De derde dynamiek is de wetenschap en technologie die een groeiende zorg wordt van de
overheden. Deze wordt goed weergegeven door de verschillende prijzen die door de staten vanaf de
16de tot de 18de eeuw werden beloofd voor de uitvinding van een machine die de lengtegraad op zee
kan berekenen.
vind men vandaag de dag gelijksoortige stellingen terug?
Malthus verdedigt de stelling dat net als dieren mensen zich ongebreideld voortplanten en wel in de
mate dat er altijd te veel mensen zijn gegeven het beschikbare voedsel. Mensen planten zich voort
volgens een goniometrische reeks, met een verdubbeling elk 25 jaar. Dit leidt volgens Malthus tot
tekorten en uitputting van de landbouwgrond en uiteindelijk tot hongersnood en
bevolkingsverdunning. Zijn stelling hield echter geen rekening met twee ontwikkelingen. Ten eerste,
de grote toename van productiviteit van de voedselproductie. Ten tweede; de verspreiding van
geboortebeperking zonder morele aftakeling. (Malthus dacht dat geboortebeperking een
desastreuze invloed ging hebben op het moraal – vooral van vrouwen.) Ook vandaag worden er
stellingen gemaakt vanuit verklaringen die als ‘even dwingend als natuurwetten’ worden gezien,
zoals The Limits to Growth van de Club van Rome. Een rapport dat stelt dat economische groei
geremd moet worden, omdat het hoe dan ook gepaard gaat met een aftakeling van het milieu en
hoge sociale kosten. Hoe logisch dit ook klinkt, dergelijke voorspellingen gaan vaak voorbij aan de
vindingrijkheid van de mensen. Zo klonk Malthus in zijn tijd zeer logisch en werd zijn theorie zelfs
vaak aangehaald als een argumentatie tegen sociale zekerheid.
1.2. De maatschappij en de interactiekaders waarin we leven, hebben zich de laatste 400 jaar
fundamenteel gewijzigd. Dit veranderingsproces noemen sociologen ‘modernisering’. Welke
dynamieken maken deel uit van de aanloop naar de grote transformatie?
Er zijn vier veranderingen die de modernisering in de hand hebben gewerkt: de moderne
staatsvorming, de dynamiek van het kapitalisme, de groei van een wetenschappelijk-technologische
complex en de rationalisering van cultuur.
De eerste dynamiek, die van de moderne staatsvorming, is een evolutie van een absolutie naar
penetrerende macht. Twee ontwikkelingen lagen aan de basis van deze evolutie. Ten eerste,
streefden koningen in de 17de en 18de eeuw naar een absolute macht boven die van de adel door een
centraliserende politiek te voeren. Ten tweede, koppelde de revoluties tegen koningen, die daarop
volgde, dat proces van staatsvorming los van een persoonlijke heerser. Dit leidde tot de moderne
natiestaat van vandaag waarin de verzorgende en verbiedende maatregelen doordringen tot in het
dagelijks leven van de burger.
De tweede dynamiek is die van het kapitalisme, waarin de bovenverdieping van Braudel’s
economisch huis steeds belangrijk gaat worden. Op deze verdieping vinden we de ruil van
luxegoederen en de activiteiten van handelaars die over grote afstanden opereren. Deze soort
handelaars zullen dieper in het maatschappelijk leven doordringen en ook betrekking krijgen op de
dagelijkse consumptiegoederen. Deze evolutie gaat ook gepaard met een verandering van een
centrum van de wereldhandel van Venetië naar London.
De derde dynamiek is de wetenschap en technologie die een groeiende zorg wordt van de
overheden. Deze wordt goed weergegeven door de verschillende prijzen die door de staten vanaf de
16de tot de 18de eeuw werden beloofd voor de uitvinding van een machine die de lengtegraad op zee
kan berekenen.
