Administratief recht
Deel 1: Fundamentele elementen van het
administratief recht
Hoofdstuk 1: Afbakening van het administratief recht
1. Situering van het administratief recht en begripsomschrijving
1.1. Situering van het administratief recht
Dwingend recht door publiek karakter. Belangrijkste vindplaats is het Burgerlijk Wetboek.
1.1.1. Nationaal of internationaal recht?
Nationaal recht = Elk staat maakt zijn eigen nationaal recht dat binnen de landsgrenzen geldt. Soms
ook voor eigen burgers in het buitenland.
Internationaal recht = geldt over de landsgrenzen heen.
Ontstaat uit de samenwerking tussen staten of uit internationale en supranationale instelling
die door deze staten zijn opgericht.
Verdragsrecht: rechtsregels die in verdragen zijn vastgelegd die door de Belgische wetgever zijn
goedgekeurd.
Vb. EVRM (Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de
fundamentele vrijheden) gesloten door lidstaten van de Raad van Europa.
VWEU (Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie)
Supranationaal recht: rechtsregels die uitgaan van supranationale instellingen waaraan staten een
deel van hun wetgevende bevoegdheid hebben overgedragen.
Vb. richtlijnen, verordeningen en besluiten van de EU.
! Administratief recht (bestuursrecht): recht voor de administratieve of bestuurlijke overheden en
diensten in ons land. Betreft nationaal recht maar wordt vooral bepaald door het internationaal
recht.
1.1.2. Privaat- of publiekrecht?
Privaatrecht: verhoudingen tussen private personen (natuurlijke personen en rechtspersonen zoals
een vzw of nv). Mag worden afgeweken van deze regels, tenzij ze dwingend zijn.
Publiekrecht: organisatie en werking van overheden alsook verhoudingen tussen overheden, of
overheden en private (rechts)personen. Hiervan kan niet afgeweken worden want is van dwingend
recht.
Hoewel grens tussen publiek- en privaatrecht soms vaag is wordt algemeen aangenomen dat
rechtstakken als het grondwettelijk recht en het administratief recht (samen het staatsrecht) de kern
van het publiekrecht vormen.
1
, De basisregels van de Belgische staatsinrichting vinden we terug in het grondwettelijk recht
(vb. de Grondwet). Deze basisregels worden verder uitgewerkt (door
uitvoerende macht) in het administratief recht of bestuursrecht.
Vb. zo bepaalt het administratief recht hoe je medewerker wordt van het openbaar
bestuur en welke de rechten en plichten zijn van de ambtenaar + onderwerpt de
ambtenaar aan een tuchtgezag.
1.2. Begrip administratief recht
Administratief recht:
Organiseert het openbaar bestuur: omvat de bestuurlijke overheden die in de
Grondwet zijn ingericht (de koning, de federale regering) en de regionale
uitvoerende macht (gemeenschaps- en gewestregeringen), de provincies en
gemeenten. + bijkomende bestuurlijke diensten opgericht/erkend door deze
overheden die functioneren onder het toezicht van de in de Grondwet ingerichte
bestuurlijke overheden die derden kunnen verbinden door het nemen van
eenzijdige beslissingen. (vb. OCMW, NMBS, FOD Justitie e.d.)
Regelt diens taakvervulling binnen de krijtlijnen van het grondwettelijk recht:
het algemeen welzijn of algemeen belang: dit wordt bepaald door de
veranderende beleidsopvattingen van de overheden en van de veranderende
verwachtingen van de bevolking. De overheidstaak wordt breed opgevat in de
actuele verzorgingsstaat
Om het algemeen belang te realiseren in de gewenste beleidsdomeinen
treden de bestuursorganen op verschillende wijzen op:
o Bestuurlijke beslissingen: wetten uitvoeren
dmv het nemen van individuele
toepassingsbeslissingen in concrete dossiers
vb. het verlenen van een stedenbouwkundige
vergunning, een benoeming, een
onteigeningsbesluit (individueel)
o Beslissing van wetgevende aard: wet dat
vooraf een concreet en gedetailleerd
uitwerking nodig heeft vooraleer kan worden
toegepast
Vb. een gemeentelijke politieverordening,
een gewestelijke stedenbouwkundige
verordening (reglementair)
o Jurisdictionele beslissingen: geschillen ook
beslecht door rechtbanken van de
uitvoerende macht/ beslissing van een
rechtscollege
Vb. beslissingen in tuchtzaken of inzake
erelonen mbt een erkend boekhouder,
uitgesproken door de Uitvoerende Kamers en
Kamers van Beroep vh Beroepsinstituut van
erkende Boekhouders en Fiscalisten (BIBF)
Vb. algemeen belang: subsidies, kinderbijslag afnemen, rookverbod, met belasting gelden omgaan
algemeen belang evolueert
Algemeen belang/welzijn ligt aan de basis
2
,In de privésfeer kun je een derde niet eenzijdig verbinden. Of eenzijdige wijzigingen
Bv trein. Ze passen eenzijdig de tijden aan en de tarieven aan. Dus de overheid kan wel eenzijdig
wijzigen.
RvS speelt een hoofdrol bij de uitvoerende macht. Ze kunnen eenzijdig genomen administratieve
bestuurshandelingen vernietigen als zij ingaan tegen de wet.
RvS speelt hoofdrol bij bescherming van de burger
2. Administratief recht is uitzonderingsrecht
2.1. Rechtvaardiging
Het bestuur is verantwoordelijk voor het algemeen welzijn en moet soms het daartoe nodige
beslissingen, desnoods eenzijdig (gezagshalve), kunnen nemen. Iedereen is aan het gemeenrecht
onderworpen, ook het bestuur. Maar omdat deze privaatrechtelijke technieken hanteert, is dat niet
efficiënt wanneer men opdrachten voor het algemeen belang wil vervullen. Dus zijn er ook
bijkomende publiekrechtelijke eigen rechtsregels aangepast aan zijn specifieke taak van algemeen
belang.
Vb. een belastingreglement en belastingaanslagen, een onteigening en een betogingsverbod.
2.2. Eigen rechtsregels
Om zijn taak van algemeen belang te kunnen realiseren heeft het bestuur meer rechten dan een
privépersoon: het beschikt namelijk over eigen publiekrechtelijke middelen. Hierdoor kan het
bestuur gezagshalve, ervoor zorgen dat de regels (in het algemeen belang) worden nageleefd door
burgers. Dit kunnen algemeen geldende regels (reglementaire beslissingen) zijn, maar het kan ook
een individu eenzijdig verbinden (individuele beslissingen en uitvoerbare beslissingen). Bij een
inbreuk op deze reglementaire voorschriften bestaan er administratieve sancties.
Vb. het verkeersreglement beperkt de snelheid van de weggebruikers. Inbreuken worden strafbaar
gesteld met strafsancties. Belastingen heffen, onteigenen, opeising in oorlogstijd (zonder
vergoeding), erfdienstbaarheden, erfdienstbaarheid non aedificandie (niets bouwen op een bepaald
stuk grond dat van u is)….
Reglementaire : voor iedereen van toepassing bv tarieven van de NMBS, belastingreglement van de
provincie, personenbelasting. Moet gepubliceerd worden in BS
Individueel : voor beperkte groep personen of voor 1 persoon. BV benoeming van een ambtenaar.
Soms helemaal niets gepubliceerd, want worden ter post aan die betrokken persoon gestuurd. Het
verlenen van een bouwvergunning, jachtvergunning
Meer rechten voor het bestuur = zwaardere verplichtingen. Zo is het bestuur:
- gebonden door wettelijke procedures en regels ter vrijwaring van het algemeen belang
- verplicht om uitdrukkelijk in zijn individuele beslissingen de onderliggende motieven op te
nemen
- zijn dienstverlening zonder onderbreking verzekeren en deze voor iedereen op gelijke wijze
open stellen
o Ook heeft het administratief recht zijn eigen terminologie waarvan de betekenissen
van gebruikte begrippen vaak afwijkt van de privaatrechtelijke. Vb.
erfdienstbaarheden worden opgelegd door de overheid. Vb: publiekrechtelijke
voogdij (administratief toezicht) vs. Privaatrechtelijke voogdij. Ontvoogding : hier =
delen van staatsstructuur worden weggehaald van anderen
3
, 4
Deel 1: Fundamentele elementen van het
administratief recht
Hoofdstuk 1: Afbakening van het administratief recht
1. Situering van het administratief recht en begripsomschrijving
1.1. Situering van het administratief recht
Dwingend recht door publiek karakter. Belangrijkste vindplaats is het Burgerlijk Wetboek.
1.1.1. Nationaal of internationaal recht?
Nationaal recht = Elk staat maakt zijn eigen nationaal recht dat binnen de landsgrenzen geldt. Soms
ook voor eigen burgers in het buitenland.
Internationaal recht = geldt over de landsgrenzen heen.
Ontstaat uit de samenwerking tussen staten of uit internationale en supranationale instelling
die door deze staten zijn opgericht.
Verdragsrecht: rechtsregels die in verdragen zijn vastgelegd die door de Belgische wetgever zijn
goedgekeurd.
Vb. EVRM (Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de
fundamentele vrijheden) gesloten door lidstaten van de Raad van Europa.
VWEU (Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie)
Supranationaal recht: rechtsregels die uitgaan van supranationale instellingen waaraan staten een
deel van hun wetgevende bevoegdheid hebben overgedragen.
Vb. richtlijnen, verordeningen en besluiten van de EU.
! Administratief recht (bestuursrecht): recht voor de administratieve of bestuurlijke overheden en
diensten in ons land. Betreft nationaal recht maar wordt vooral bepaald door het internationaal
recht.
1.1.2. Privaat- of publiekrecht?
Privaatrecht: verhoudingen tussen private personen (natuurlijke personen en rechtspersonen zoals
een vzw of nv). Mag worden afgeweken van deze regels, tenzij ze dwingend zijn.
Publiekrecht: organisatie en werking van overheden alsook verhoudingen tussen overheden, of
overheden en private (rechts)personen. Hiervan kan niet afgeweken worden want is van dwingend
recht.
Hoewel grens tussen publiek- en privaatrecht soms vaag is wordt algemeen aangenomen dat
rechtstakken als het grondwettelijk recht en het administratief recht (samen het staatsrecht) de kern
van het publiekrecht vormen.
1
, De basisregels van de Belgische staatsinrichting vinden we terug in het grondwettelijk recht
(vb. de Grondwet). Deze basisregels worden verder uitgewerkt (door
uitvoerende macht) in het administratief recht of bestuursrecht.
Vb. zo bepaalt het administratief recht hoe je medewerker wordt van het openbaar
bestuur en welke de rechten en plichten zijn van de ambtenaar + onderwerpt de
ambtenaar aan een tuchtgezag.
1.2. Begrip administratief recht
Administratief recht:
Organiseert het openbaar bestuur: omvat de bestuurlijke overheden die in de
Grondwet zijn ingericht (de koning, de federale regering) en de regionale
uitvoerende macht (gemeenschaps- en gewestregeringen), de provincies en
gemeenten. + bijkomende bestuurlijke diensten opgericht/erkend door deze
overheden die functioneren onder het toezicht van de in de Grondwet ingerichte
bestuurlijke overheden die derden kunnen verbinden door het nemen van
eenzijdige beslissingen. (vb. OCMW, NMBS, FOD Justitie e.d.)
Regelt diens taakvervulling binnen de krijtlijnen van het grondwettelijk recht:
het algemeen welzijn of algemeen belang: dit wordt bepaald door de
veranderende beleidsopvattingen van de overheden en van de veranderende
verwachtingen van de bevolking. De overheidstaak wordt breed opgevat in de
actuele verzorgingsstaat
Om het algemeen belang te realiseren in de gewenste beleidsdomeinen
treden de bestuursorganen op verschillende wijzen op:
o Bestuurlijke beslissingen: wetten uitvoeren
dmv het nemen van individuele
toepassingsbeslissingen in concrete dossiers
vb. het verlenen van een stedenbouwkundige
vergunning, een benoeming, een
onteigeningsbesluit (individueel)
o Beslissing van wetgevende aard: wet dat
vooraf een concreet en gedetailleerd
uitwerking nodig heeft vooraleer kan worden
toegepast
Vb. een gemeentelijke politieverordening,
een gewestelijke stedenbouwkundige
verordening (reglementair)
o Jurisdictionele beslissingen: geschillen ook
beslecht door rechtbanken van de
uitvoerende macht/ beslissing van een
rechtscollege
Vb. beslissingen in tuchtzaken of inzake
erelonen mbt een erkend boekhouder,
uitgesproken door de Uitvoerende Kamers en
Kamers van Beroep vh Beroepsinstituut van
erkende Boekhouders en Fiscalisten (BIBF)
Vb. algemeen belang: subsidies, kinderbijslag afnemen, rookverbod, met belasting gelden omgaan
algemeen belang evolueert
Algemeen belang/welzijn ligt aan de basis
2
,In de privésfeer kun je een derde niet eenzijdig verbinden. Of eenzijdige wijzigingen
Bv trein. Ze passen eenzijdig de tijden aan en de tarieven aan. Dus de overheid kan wel eenzijdig
wijzigen.
RvS speelt een hoofdrol bij de uitvoerende macht. Ze kunnen eenzijdig genomen administratieve
bestuurshandelingen vernietigen als zij ingaan tegen de wet.
RvS speelt hoofdrol bij bescherming van de burger
2. Administratief recht is uitzonderingsrecht
2.1. Rechtvaardiging
Het bestuur is verantwoordelijk voor het algemeen welzijn en moet soms het daartoe nodige
beslissingen, desnoods eenzijdig (gezagshalve), kunnen nemen. Iedereen is aan het gemeenrecht
onderworpen, ook het bestuur. Maar omdat deze privaatrechtelijke technieken hanteert, is dat niet
efficiënt wanneer men opdrachten voor het algemeen belang wil vervullen. Dus zijn er ook
bijkomende publiekrechtelijke eigen rechtsregels aangepast aan zijn specifieke taak van algemeen
belang.
Vb. een belastingreglement en belastingaanslagen, een onteigening en een betogingsverbod.
2.2. Eigen rechtsregels
Om zijn taak van algemeen belang te kunnen realiseren heeft het bestuur meer rechten dan een
privépersoon: het beschikt namelijk over eigen publiekrechtelijke middelen. Hierdoor kan het
bestuur gezagshalve, ervoor zorgen dat de regels (in het algemeen belang) worden nageleefd door
burgers. Dit kunnen algemeen geldende regels (reglementaire beslissingen) zijn, maar het kan ook
een individu eenzijdig verbinden (individuele beslissingen en uitvoerbare beslissingen). Bij een
inbreuk op deze reglementaire voorschriften bestaan er administratieve sancties.
Vb. het verkeersreglement beperkt de snelheid van de weggebruikers. Inbreuken worden strafbaar
gesteld met strafsancties. Belastingen heffen, onteigenen, opeising in oorlogstijd (zonder
vergoeding), erfdienstbaarheden, erfdienstbaarheid non aedificandie (niets bouwen op een bepaald
stuk grond dat van u is)….
Reglementaire : voor iedereen van toepassing bv tarieven van de NMBS, belastingreglement van de
provincie, personenbelasting. Moet gepubliceerd worden in BS
Individueel : voor beperkte groep personen of voor 1 persoon. BV benoeming van een ambtenaar.
Soms helemaal niets gepubliceerd, want worden ter post aan die betrokken persoon gestuurd. Het
verlenen van een bouwvergunning, jachtvergunning
Meer rechten voor het bestuur = zwaardere verplichtingen. Zo is het bestuur:
- gebonden door wettelijke procedures en regels ter vrijwaring van het algemeen belang
- verplicht om uitdrukkelijk in zijn individuele beslissingen de onderliggende motieven op te
nemen
- zijn dienstverlening zonder onderbreking verzekeren en deze voor iedereen op gelijke wijze
open stellen
o Ook heeft het administratief recht zijn eigen terminologie waarvan de betekenissen
van gebruikte begrippen vaak afwijkt van de privaatrechtelijke. Vb.
erfdienstbaarheden worden opgelegd door de overheid. Vb: publiekrechtelijke
voogdij (administratief toezicht) vs. Privaatrechtelijke voogdij. Ontvoogding : hier =
delen van staatsstructuur worden weggehaald van anderen
3
, 4
