Samenvatting Histopathologie, partim Neoplasie van prof. Jo Van Dorpe

Histopathologie
NEOPLASIE
Hoofdstuk 1: Basisbegrippen en nomenclatuur
1.1 Inleiding
1e belangrijkste doodsoorzaak: cardiovasculaire pathologieën

2e belangrijkste doodsoorzaak: kanker



1.2 Definities en algemene begrippen
Neoplasie = ‘nieuwe groei’ = tumor  goedaardig of kwaadaardig

Tumor:

 Ontstaat door mutaties
o Groeivoordeel voor tumor
o Van moedercel doorgeven op dochtercellen
 Clonaal
o Mutaties wordt doorgegeven op verschillende generaties
 Autonome groei
o Geen rekening houden met andere cellen en weefsels  anarchistisch
 2 basiscomponenten:
o Clonale neoplastische cellen (= parenchym van tumor = werkzame deel van weefsel van een orgaan)
o Reactief tumorstroma (zie dia 12-13)
 Bindweefsel met fibroblasten
 Bloedvaten
 Immuunsysteemcellen: lymfocyten, macrofagen, neurofiele granulocyten

OPMERKING: HET MAKEN EN KLEUREN VAN WEEFSELCOUPES
1. Biopsie  paraffineblokje
a. Weefsel naar labo in formaldehyde
b. Weefsel in plastiek cassetje gesloten door metalen cassetje

Indien resectiestuk te groot is  verkleinen zie dia 17-20

2. Paraffineblokje  ongekleurde coupe
a. Paraffine ≈ kaarsvet
b. Paraffineblokje zeer lang houdbaar (bv 20 jaar)

3. Ongekleurde coupe  gekleurde coupe
a. Draagglaasje eerst ongekleurd
b. Kleuren met:
- Hematoxyline
- Blauw
- Base  bindt zuren
- Bindt DNA  kernen blauw
- Eosine
- Rood

4. Gekleurde coupe  microscopisch onderzoek

, Nomenclatuur

- Gebaseerd op clonale component (tumorenparenchym)
- Stromacomponent  groei en verspreiding van tumoren
o Mineure component
o Zeer belangrijke component
- Desmoplastische stromareactie = tumorcellen induceren een grote hoeveelheid stroma dat lijkt op celarm
bindweefsel dat rijk is aan collageenvezels

Basisindeling van tumoren

• Benigne tumor:
o Niet agressief: geen invasie of destructie
o Blijkt lokaal
o Therapie: chirurgie
• Maligne tumor
o Agressief: lokale invasie en destructie
o Metastasen

Kanker = maligne tumoren

 Goedaardig  kunnen wel morbiditeit veroorzaken: bv. tumor in hersenen moeilijk te verwijderen
 Kwaadaardig

1.3 Naamgeving van tumoren
2 basisprincipes:

- 1e criterium: benigne – maligne
- 2e criterium: histogenetisch criterium (weefsel van waaruit tumor ontstaat)
Epitheel vs steunweefsels (= mesenchymale weefsels)

- Lijnt huid en alle slijmvliezen af
- Epiderm: huidepitheel
- Klierstructuren: borst, prostaat, pancreas, speekselklieren
- Nieren en lever
- Bescherming tegen micro-organismen
- 1 of meer lagen  verbinding door celjuncties  rusten op basale membraan
o Meerlagig squameus epitheel (plaveisel)
 Epiderm  verhoornd
 Slijmvlies mond, keel, slokdarm, …
o Eenlagig/klierepitheel
 Maag, dunne darm, dikke darm, rectum (= terminale deel dikke darm)
 Klierepitheel

, Goedaardig Kwaadaardig
Epitheel Stam + OMA Stam + CARCIN + OMA

Eenlagig/klierepitheel: adenOMA Klierstructuren: adenoCARCINOMA
Squameus epitheel: papillOMA Squameus epitheel: plaveiselcelCARCINOMA
= squameus carcinoma

Overgangsepitheel papillOMA Overgangsepitheel: urotheelcelCARCINOMA
= transitioneel celcarcinoma
Steunweefsels Stam + OMA Stam + SARC + OMA

(bindweefsel, Vet: lipOMA lipoSARCOMA
vet, spier, kraakbeen, Kraakbeen: chrondrOMA chondroSARCOMA
bot, …) Bot: osteOMA osteoSARCOMA
Bloedvat: angiOMA angioSARCOMA
Bindweefsel: fibrOMA fibroSARCOMA
Lymfevat: lymfangiOMA angioSARCOMA
Glad spierweefsel: leiomyOMA* leiomyoSARCOMA*
Gestreept spierweefsel: rhabdomyOMA rhabdomyomaSARCOMA


* leiomyomen: vaak in baarmoeder, zeer frequent
* leiomyosarcoma: minder frequent

OPMERKING I.V.M. NAAMGEVING VAN TUMOREN
• Carcinomen = veel frequenter dan sarcomen
 epitheel wordt continu vernieuwd door veel celdeling (kans op mutaties!)

• Mesenchymale cellen (= wekedelentumoren) = tumoren die ontstaan uit steunweefsels

• Soms is niet geweten uit welk celtype een tumor is ontstaan

• Soms eigennaam:
o Burkitt-lymfoma: maligne lymfoom, oftewel een kanker van het lymfevatenstelsel
o Ewing-sarcoma: kwaadaardige (maligne) tumor in het bot die vaak voorkomt bij jongere P

• In sommige weefsels is variatie van tumoren mogelijk



1.4 Vereenvoudigde indeling van maligne tumoren in het algemeen
• Carcinoma
• Sarcoma
• Melanoma = tumor die uitgaat van melanocyten = steeds maligne!
• Mesothelioma = tumor die uitgaat van longvlies (mesotheel) = steeds maligne!
• Hematologische maligniteiten (= bloedkanker):
o Leukemie: ontstaat uit witte bloedcellen (of precursorcellen) = steeds maligne!
o Lymfoma: ontstaat uit lymfocyten en vormt steeds een vaste tumor = steeds maligne!
o Plasmocytoma: ontstaat uit plasmocyten = steeds maligne!

1.4.1 Frequente adenocarcinomen
• Prostaatadenocarcinoma
• Colonadenocarcinoma
• Longadenocarcinoma
• Borstadenocarcinoma

, 1.4.2 Plaveiselcelcarcinoma
= squameus carcinoma
• Huid
• Mond
• Farynx (keel)
• Larynx (strottenhoofd)
• Slokdarm
• Long (via proces van metaplasie)  bij roken: eenlagig epitheel omzetten naar stevig paveiselepitheel (hoesten)
• Anus
• Cervix (baarmoederhals)

1.4.3 Vereenvoudigde indeling van leukemieën
Bestaan uit precursorcellen van witte bloedcellen  snel delende cellen: lymfoblast  lymfocyt
• Acuut:
o Acute lymfoblastenleukemie (ALL): lymfoblasten (precursorcellen van lymfocyten)
o Acute myeloïde leukemie (AML): myeloblasten* (ongedifferentieerde myeloïde precursorcellen)

 bestaan uit ongedifferentieerde precursorcellen

 zeer snel overlijden indien geen snelle behandeling

• Chronisch:
o Chronische lymfocytenleukemie (CLL): mature (= kleine) lymfocyten
o Chronische myeloïde leukemie (CML): neutrofiele granulocyten

 bestaan uit gedifferentieerde cellen
*: myeloïde cellen zijn o.a. neutrofiele granulocyten, eosinofiele granulocyten, basofiele granulocyten, monocyten en hun voorlopers



1.4.4 Vereenvoudigde indeling van lymfomen
Vaste tumoren die bestaan uit lymfocyten zie dia 38

• Hodgkin-lymfomen
o Aanwezigheid van Reed-Sternbergcel
o = grootste kankercel



• Non-Hodgkin-lymfomen
o Zeer veel types
o B-cel-lymfomen
 Bv. folliculair lymfoma
 Bv. Burkitt-lymfoma
o T-cel-lymfomen