ONDERZOEKSMETHODOLOGIE
1 BASISPRINCIPES EN BASISBEGRIPPEN VAN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
1.1 DOEL WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
• Probleem oplossen
o Wetenschappelijk onderzoek begint altijd met een probleemstelling
• Verklaring vinden
• Waarnemingen veralgemenen
• Theorieën opbouwen
• Theorieën testen
• Evidence based practice
o In de praktijk moet je evidence-based te werk gaan. De handelingen zijn dus gebaseerd op
degelijk wetenschappelijk onderzoek. Je mag dus niet zomaar diagnoses vooropstellen, je
hebt wetenschappelijk bewijsmateriaal, dat up-to-date is, nodig.
1.1.1 PICO- /PECO-PRINCIPE
Formuleren van een klinische (onderzoeks)vraag:
• P = probleem, patiënt of (doel) populatie
o Bij een oudere patiënt, 2 maand na een beroerte, ...
• I/E = interventie/exposure
o Behandeling, zorgproces of (diagnostische)test
o … is een loopband training met gedeeltelijk ondersteuning van het lichaamsgewicht
effectiever dan …
• C = comparison of controle (hoe meer controle, hoe valider het onderzoek)
o … de traditionele stapstraining zonder ondersteuning
• O = outcome of resultaat
o … voor het verbeteren van de wandelsnelheid en het evenwichtsbehoud?
1.1.2 ONDERZOEKSVRAGEN UIT DE PRAKTIJK
Soorten vragen:
1. Diagnostische vragen
a. Aandoening of beperking vaststellen
2. Etiologische vragen
a. Naar oorzaak van ziekte/gevolgen van blootstelling
3. Interventie/preventie vragen
a. Naar effectiviteit van een interventie, behandeling of preventiemaatregel
4. Prognostische vragen
a. Naar voorstelling van beloop of uitkomst
,VOORBEELDEN:
• Welke therapie (I/C) is het meest effectief voor het behandelen van lage rugpijn (O)?
o Interventie vraag
• Hoelang duurt de spontane genezing (O) van een bepaald letsel (E)?
o Prognostische vraag
• Gaan bepaalde klinische problemen telkens gepaard met andere klinische problemen (P/O)
o Etiologische vraag
• Waarom werkt een bepaalde behandeling (I) bij sommige mensen wel en bij andere niet (P/O)?
o Interventie vraag
• Hoe kunnen we best vermindering in pijn of verbetering in flexibiliteit meten (E/O)?
o Diagnostische vraag
1.1.3 REVALIDITEITWETENSCHAPPEN
• Behoort tot de toegepaste wetenschappen
• Multidisciplinair vakgebied
o Biomedische wetenschappen
§ Fysiologie, anatomie, fysica, (bio)chemie, …
o Gedragwetenschappen
§ Psycho(patho)logie, deontologie, ethiek, …
• Onderzoeksmethoden uit verschillende wetenschapsdomeinen
1.1.4 BASISEIGENSCHAPPEN WETENSCHAPPER EN/OF DE BEROEPSOEFENAAR
• Kritische geest
• Niet alleen weten ‘wat’, maar ook ‘waarom’
1.1.5 ONWETENSCHAPPELIJK DENKEN/DOEN
• Vasthouden aan gewoontes
• Vertrouwen op intuïtie
• Vertrouwen op eigen ervaring
• Vertrouwen op oordeel van grote autoriteit
• Verkeerde conclusie bij redenering
1.1.6 WETENSCHAPPELIJK REDENEREN
Twee vormen:
1. Deductieve redenering (je hebt al een bestaande theorie, je komt zelf tot een hypothese of
onderzoeksvraag)
a. Top-bottom
b. Theorie/bestaande kennis als basis van hypothese
c. Conclusie afhankelijk van…
d. Geen ‘echte’ nieuwe kennis
2. Inductieve redenering (je start vanuit observatie, op basis van observaties stel je een hypothese
voorop)
a. Bottom-up
, b. Ervaring, specifieke observaties en herkenning van patronen
c. Veralgemening naar populatie
d. Ontwikkeling van nieuwe kennis
è Beide vormen van redeneren kunnen ook binnen eenzelfde onderzoek worden toegepast:
• Deductief redeneren
o Om de onderzoeksvraag te formuleren, op basis van bestaande theorieën of bestaande
kennis
o Testen van een theorie
• Inductief redeneren
o Bij het besluiten trekken uit de resultaten van de studie
o Opbouwen van een theorie
1.1.7 EIGENSCHAPPEN VAN DEGELIJK WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
• Systematisch
o Altijd dezelfde 10 stappen worden doorlopen en respecteren
• Repliceerbaar
o Alle stappen en methoden worden zeer goed bijgehouden zodat het herhaalbaar is in verder
eigen/ander onderzoek
• Gecontroleerd
o Externe factoren worden gecontroleerd om interactie met bestudeerde variabelen uit te
sluiten
• Reductief
o Resultaten van talrijke data worden gereduceerd tot een algemeen gegeven, conclusie of
bevinding
• Logisch
o Besluiten worden getrokken op basis van een deductieve en/of inductieve logische
redenering
1.1.8 STAPPEN IN HET ONDERZOEKSPROCES
Onderzoeksmethodologie: stap 1 tot 7
Statistiek: stap 8 tot 10
STAP 1: onderwerp kiezen
STAP 2: literatuuronderzoek over het gekozen onderwerp
STAP 3: probleem definiëren en afbakenen (= probleemstelling formuleren)
VOORBEELD: er is weinig onderzoek gedaan naar accupunctuur en we weten er eigenlijk niets over à
dan is dat een insteek om eventueel onderzoek uit te voeren. Er is dan een gap, dus je gaat een
probleemstelling daaruit halen.
STAP 4: onderzoeksvraag (basis van u onderzoek) en hypothese formuleren
• Onderzoeksvraag = ‘is het effectief’
• Hypothese = gaat al een bepaalde richting uit, als onderzoeker kan je al een verwachting hebben
, STAP 5: onderzoeksdesign kiezen
STAP 6: proefgroep of steekproef bepalen
STAP 7: meetmethoden bepalen
STAP 8: data verzamelen
STAP 9: data analyseren (= statische analyse)
STAP 10: resultaten interpreteren en rapporteren (= hypothese aanvaarden en verwerpen)
è Het is belangrijk dat bij het rapporteren van je bevindingen ook suggesties voor verder onderzoek kan doen.
Geen enkel onderzoek is perfect. Suggesties voor verder onderzoek kan de cirkel opnieuw in gang doen zetten.
10 STAPPEN à 2 FASEN VAN ONDERZOEK
• Planningsfase à stap 1-7
o = definiëren van te onderzoeken probleem, onderzoeksvraag, onderzoekshypothese, en
ontwikkelen van onderzoeksopzet (wat & hoe)
• Uitvoeringsfase à stap 8-10
o = implementeren van onderzoeksopzet en toetsen van onderzoekshypothese
STAP 2: LITERATUURONDERZOEK
• Achtergrond en kennis binnen bepaald onderwerp
• Overzicht van resultaten van vorige onderzoek
• Inzicht in het theoretisch kader van vorig onderzoek
• Bepalen van ‘gaps in current knowledge’!!! (weten waar de tekorten zich situeren)
o Nodig om probleemstelling te kunnen formuleren
o Nodig om tot vernieuwde onderzoeksvragen te komen
• Hulp bij latere fases in het onderzoeksproces
o Stap 5-7: inzicht in de gebruikte onderzoeksmethoden van vorig onderzoek
o Stap 10: hulp bij verklaren eigen onderzoeksresultaten
STAP 3: PROBLEEMSTELLING FORMULEREN
• Te onderzoeken probleem definiëren en afbakenen
• Op basis van ‘gaps in current knowledge’:
o Probleem is nog niet onderzocht = vernieuwend
o Tegenstrijdigheden tussen bevindingen vorig onderzoek
VOORBEELD: stretching, we weten nog altijd niet of stretchen effectief is
o Methodologische tekortkoming vorige onderzoeken:
§ Qua meettechnieken
§ Qua steekproefgrootte
§ Qua onderzoeksdesign
• Replicatie bevindingen in andere populatie of setting
VOORBEELD: als de fitheid meet bij kine studenten, wilt dat niet zeggen dat ook zo hoog gaat hebben
bij psychologie studenten (je mag niet zomaar gaan generaliseren)
1 BASISPRINCIPES EN BASISBEGRIPPEN VAN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
1.1 DOEL WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
• Probleem oplossen
o Wetenschappelijk onderzoek begint altijd met een probleemstelling
• Verklaring vinden
• Waarnemingen veralgemenen
• Theorieën opbouwen
• Theorieën testen
• Evidence based practice
o In de praktijk moet je evidence-based te werk gaan. De handelingen zijn dus gebaseerd op
degelijk wetenschappelijk onderzoek. Je mag dus niet zomaar diagnoses vooropstellen, je
hebt wetenschappelijk bewijsmateriaal, dat up-to-date is, nodig.
1.1.1 PICO- /PECO-PRINCIPE
Formuleren van een klinische (onderzoeks)vraag:
• P = probleem, patiënt of (doel) populatie
o Bij een oudere patiënt, 2 maand na een beroerte, ...
• I/E = interventie/exposure
o Behandeling, zorgproces of (diagnostische)test
o … is een loopband training met gedeeltelijk ondersteuning van het lichaamsgewicht
effectiever dan …
• C = comparison of controle (hoe meer controle, hoe valider het onderzoek)
o … de traditionele stapstraining zonder ondersteuning
• O = outcome of resultaat
o … voor het verbeteren van de wandelsnelheid en het evenwichtsbehoud?
1.1.2 ONDERZOEKSVRAGEN UIT DE PRAKTIJK
Soorten vragen:
1. Diagnostische vragen
a. Aandoening of beperking vaststellen
2. Etiologische vragen
a. Naar oorzaak van ziekte/gevolgen van blootstelling
3. Interventie/preventie vragen
a. Naar effectiviteit van een interventie, behandeling of preventiemaatregel
4. Prognostische vragen
a. Naar voorstelling van beloop of uitkomst
,VOORBEELDEN:
• Welke therapie (I/C) is het meest effectief voor het behandelen van lage rugpijn (O)?
o Interventie vraag
• Hoelang duurt de spontane genezing (O) van een bepaald letsel (E)?
o Prognostische vraag
• Gaan bepaalde klinische problemen telkens gepaard met andere klinische problemen (P/O)
o Etiologische vraag
• Waarom werkt een bepaalde behandeling (I) bij sommige mensen wel en bij andere niet (P/O)?
o Interventie vraag
• Hoe kunnen we best vermindering in pijn of verbetering in flexibiliteit meten (E/O)?
o Diagnostische vraag
1.1.3 REVALIDITEITWETENSCHAPPEN
• Behoort tot de toegepaste wetenschappen
• Multidisciplinair vakgebied
o Biomedische wetenschappen
§ Fysiologie, anatomie, fysica, (bio)chemie, …
o Gedragwetenschappen
§ Psycho(patho)logie, deontologie, ethiek, …
• Onderzoeksmethoden uit verschillende wetenschapsdomeinen
1.1.4 BASISEIGENSCHAPPEN WETENSCHAPPER EN/OF DE BEROEPSOEFENAAR
• Kritische geest
• Niet alleen weten ‘wat’, maar ook ‘waarom’
1.1.5 ONWETENSCHAPPELIJK DENKEN/DOEN
• Vasthouden aan gewoontes
• Vertrouwen op intuïtie
• Vertrouwen op eigen ervaring
• Vertrouwen op oordeel van grote autoriteit
• Verkeerde conclusie bij redenering
1.1.6 WETENSCHAPPELIJK REDENEREN
Twee vormen:
1. Deductieve redenering (je hebt al een bestaande theorie, je komt zelf tot een hypothese of
onderzoeksvraag)
a. Top-bottom
b. Theorie/bestaande kennis als basis van hypothese
c. Conclusie afhankelijk van…
d. Geen ‘echte’ nieuwe kennis
2. Inductieve redenering (je start vanuit observatie, op basis van observaties stel je een hypothese
voorop)
a. Bottom-up
, b. Ervaring, specifieke observaties en herkenning van patronen
c. Veralgemening naar populatie
d. Ontwikkeling van nieuwe kennis
è Beide vormen van redeneren kunnen ook binnen eenzelfde onderzoek worden toegepast:
• Deductief redeneren
o Om de onderzoeksvraag te formuleren, op basis van bestaande theorieën of bestaande
kennis
o Testen van een theorie
• Inductief redeneren
o Bij het besluiten trekken uit de resultaten van de studie
o Opbouwen van een theorie
1.1.7 EIGENSCHAPPEN VAN DEGELIJK WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
• Systematisch
o Altijd dezelfde 10 stappen worden doorlopen en respecteren
• Repliceerbaar
o Alle stappen en methoden worden zeer goed bijgehouden zodat het herhaalbaar is in verder
eigen/ander onderzoek
• Gecontroleerd
o Externe factoren worden gecontroleerd om interactie met bestudeerde variabelen uit te
sluiten
• Reductief
o Resultaten van talrijke data worden gereduceerd tot een algemeen gegeven, conclusie of
bevinding
• Logisch
o Besluiten worden getrokken op basis van een deductieve en/of inductieve logische
redenering
1.1.8 STAPPEN IN HET ONDERZOEKSPROCES
Onderzoeksmethodologie: stap 1 tot 7
Statistiek: stap 8 tot 10
STAP 1: onderwerp kiezen
STAP 2: literatuuronderzoek over het gekozen onderwerp
STAP 3: probleem definiëren en afbakenen (= probleemstelling formuleren)
VOORBEELD: er is weinig onderzoek gedaan naar accupunctuur en we weten er eigenlijk niets over à
dan is dat een insteek om eventueel onderzoek uit te voeren. Er is dan een gap, dus je gaat een
probleemstelling daaruit halen.
STAP 4: onderzoeksvraag (basis van u onderzoek) en hypothese formuleren
• Onderzoeksvraag = ‘is het effectief’
• Hypothese = gaat al een bepaalde richting uit, als onderzoeker kan je al een verwachting hebben
, STAP 5: onderzoeksdesign kiezen
STAP 6: proefgroep of steekproef bepalen
STAP 7: meetmethoden bepalen
STAP 8: data verzamelen
STAP 9: data analyseren (= statische analyse)
STAP 10: resultaten interpreteren en rapporteren (= hypothese aanvaarden en verwerpen)
è Het is belangrijk dat bij het rapporteren van je bevindingen ook suggesties voor verder onderzoek kan doen.
Geen enkel onderzoek is perfect. Suggesties voor verder onderzoek kan de cirkel opnieuw in gang doen zetten.
10 STAPPEN à 2 FASEN VAN ONDERZOEK
• Planningsfase à stap 1-7
o = definiëren van te onderzoeken probleem, onderzoeksvraag, onderzoekshypothese, en
ontwikkelen van onderzoeksopzet (wat & hoe)
• Uitvoeringsfase à stap 8-10
o = implementeren van onderzoeksopzet en toetsen van onderzoekshypothese
STAP 2: LITERATUURONDERZOEK
• Achtergrond en kennis binnen bepaald onderwerp
• Overzicht van resultaten van vorige onderzoek
• Inzicht in het theoretisch kader van vorig onderzoek
• Bepalen van ‘gaps in current knowledge’!!! (weten waar de tekorten zich situeren)
o Nodig om probleemstelling te kunnen formuleren
o Nodig om tot vernieuwde onderzoeksvragen te komen
• Hulp bij latere fases in het onderzoeksproces
o Stap 5-7: inzicht in de gebruikte onderzoeksmethoden van vorig onderzoek
o Stap 10: hulp bij verklaren eigen onderzoeksresultaten
STAP 3: PROBLEEMSTELLING FORMULEREN
• Te onderzoeken probleem definiëren en afbakenen
• Op basis van ‘gaps in current knowledge’:
o Probleem is nog niet onderzocht = vernieuwend
o Tegenstrijdigheden tussen bevindingen vorig onderzoek
VOORBEELD: stretching, we weten nog altijd niet of stretchen effectief is
o Methodologische tekortkoming vorige onderzoeken:
§ Qua meettechnieken
§ Qua steekproefgrootte
§ Qua onderzoeksdesign
• Replicatie bevindingen in andere populatie of setting
VOORBEELD: als de fitheid meet bij kine studenten, wilt dat niet zeggen dat ook zo hoog gaat hebben
bij psychologie studenten (je mag niet zomaar gaan generaliseren)
