Duitsland in Europa 1918-1991
(Voornamelijk tijdvak 9 en 10)
1. Zwakke plekken van de Republiek van Weimar
- Laatste dagen van de 1e wereldoorlog (1918) is de Weimar Republiek uitgeroepen
door een sociaaldemocratische regering (SPD).
- Friedrech Ebert wordt de eerste Rijkskanselier.
De democratie in de republiek van Weimar was vanaf het begin wankel:
Wat waren de gevolgen van de democratie in de Republiek Weimar?
- Tekenen van de wapenstilstand die door het keizerrijk was begonnen en verloren.
- Groot deel van de bevolking had weinig vertrouwen in de leiders van de Republiek
- De economie van Duitsland stond zeer slecht voor als gevolg van de oorlog en kreeg
sterk te lijden van de hoge herstelbetalingen en het verlies van grondstofrijke
gebieden.
Tegenstand kwam tegen de Republiek van Weimar (weinig vertrouwen):
De communisten (KPD) deden alleen mee om propaganda te maken voor het eigen
ideaal, wilden zelf alle macht
KPD- een van de sterkste communistische partijen van West-Europa. Zij hoopte op
een revolutie. Zij bleven de parlementaire vijand gezind. Parlement zagen zij als een
goed middel om propaganda te maken voor de eigen zaak. Ze wilden alle macht in
handen hebben.
Nationalisten en conservatieven wilden het keizerrijk terug met minder macht voor de
politieke partijen en meer voor henzelf
In een keizerrijk verwachtten nationalisten en conservatieven (iets wat je wilt
behouden, bijv. keizerrijk wat in Duitsland bestond vóór de WO1) meer invloed te
behouden dan in de democratie van de Republiek van Weimar.
Ook vonden zij dat de oorlog was verloren, doordat de socialisten het
keizerrijk ten val hadden gebracht en een zeer nadelige vrede hadden
gesloten, terwijl het leger nog in staat was verder te strijden (de
Dolkstootlegende).
Bovendien hadden de nationalisten en conservatieven een grote afkeer van
angst voor het communisme. Dat werd volgens hen niet goed bestreden door
de regering van de Republiek van Weimar.
Veel teleurgestelde ex-soldaten sloten zich aan bij communistische, conservatieve of
fascistische groepen
Na de 1ste WO keerden miljoenen soldaten terug naar huis. Zij gaven de
parlementaire democratie de schuld van alles wat naar hun mening verkeerd was.
Sommigen sloten bij groepen aan, of begonnen een nieuwe partij met als leer het
fascisme.
Al die groepen waren de parlementaire democratie vijandig gezind
De regering de schuld van alles: de nederlaag, de Vrede van Versailles en de slechte
economische toestand
,Voor wat hielden de tegenstanders de sociaaldemocratische regering (SDP) verantwoordelijk
voor?
- De nederlaag in de 1ste WO (ook wel Alleinschuld genoemd)
- Het opgelegde verdrag van Versailles uit 1919
- En van hieruit voortvloeiende slechte economische toestand.
Deze Dolkstootlegende werd in de wereld gebracht door de generaals Ludendorff en Von
Hindenburg. Het Duitse leger zou niet door de vijand verslagen zijn maar door een ‘dolkstoot
in de rug’: het optreden van socialisten en communisten in november 1918.
Dat was een verdraaiing van feiten: het waren de generaals geweest die vrede
hadden aangedrongen bij de keizer.
De Dolkstootlegende beïnvloedde wsl de staatsgreep van een legereenheid in 1920, de
Kapp-Putsch. De opstandige militairen vroegen Wolfgang Kapp, oprichter van een radicaal-
conservatieve partij, als hun regeringsleider.
Het idee van de dolkstootlegende was dat Duitsland de oorlog had verloren door
verraad van interne vijanden. Dit waren volgens deze theorie vooral
de sociaaldemocraten, maar ook de Joden, de links-revolutionaire bewegingen en
zelfs de ‘massa’, de burgerbevolking. Het leger had namelijk volgens de aanhangers
van de legende gewoon door kunnen vechten in de Eerste Wereldoorlog en had de
nederlaag dus helemaal niet hoeven te accepteren. Duitsland had de oorlog niet
verloren omdat er buitenlandse, vijandige legers op haar grondgebied stonden en
gebieden hadden bezet. Hindenburg, Ludendorff en andere militairen hamerden
erop dat het Duitse leger tot aan november 1918 ongeslagen en onverslaanbaar was,
maar dat verraad aan het thuisfront de situatie verpest had. De linkse
revolutionairen hadden de soldaten zogenaamd een ‘dolk in de rug gezet ’. De
straatterreur van de arbeiders had ervoor gezorgd dat de keizer aftrad en dat de
nieuwe regering de oorlog beëindigde. Duitsland was dus niet militair verslagen,
maar had door verraad en lafheid van bepaalde groepen de oorlog opgegeven. Zo
kon de schuld van het verlies van de Eerste Wereldoorlog afgewenteld worden op
de democraten. doordat de linkse revolutionairen het land met
hun Novemberrevolutie hadden ondermijnd en vervolgens een (linkse) burgerlijke
regering aan de macht hadden gebracht die het bevel aan de legerleiding gaf om de strijd
te staken.
De leiders van de heersende partijen in Republiek van Weimar probeerden door vreedzame
(=zonder ruzie) politiek weer aandacht te krijgen in Europa, en ook de steun te winnen van
de meerderheid van de bevolking.
Vrede van Versailles maakte dat moeilijk. Duitsland had als verliezer niet mee
mogen onderhandelen.
Het kreeg een zeer nadelige vrede opgelegd:
, - Duitsland kreeg schuld van de oorlog en kreeg enorme herstelbetalingen door de
geallieerden opgelegd.
- Duitsland moest grondgebied afstaan:
Een klein gebied aan België en groot gebied aan Polen, waardoor Oost-
Pruisen los kwam te liggen van de rest van Duitsland;
Frankrijk kreeg Elzas-Lotharingen terug, dat in 1871 door Duitsland was
geannexeerd (overgenomen)
De Duitse koloniën werden verdeeld onder de geallieerden
- Duitsland moest ontwapenen: het mocht alleen kleine oorlogsschepen en een klein
beroepsleger hebben
Hoe ontstond in de eerste jaren na de oorlog een slechte economische toestand?
De Duitse economie had sterk te lijden onder de hoge herstelbetalingen en het verlies van
grondstofrijke gebieden zoals Elzas-Lotharingen en een aan Silezië.
Hoe ontstond er in 1923 een grote economische crisis?
Door achterstand in betalingen bezetten Fransen en Belgische troepen in 1923 het
Ruhrgebied. Republiek van Weimar kon deze betalingen niet betalen. Daarop gingen de
arbeiders in staking, maar de Duitse arbeiders betaalden hun lonen door. Om lonen door te
kunnen betalen, werden er bankbiljetten bijgemaakt, wat leidde tot enorme (hyper)inflatie.
De mark werd vrijwel waardeloos.
Hoe bloeide in de jaren ’20 de Duitse economie weer enigszins op?
Door:
- Een verzoeningspolitiek (vermijden van oorlog door concessies te doen aan een
andere macht) met Frankrijk
Artistide Briand werd in 1925 in Frankrijk minister van Buitenlandse zaken. Samen
met de Duitse minister van Buitenlandse Zaken begon hij een politiek van de Franse-
Duitse toenadering.
- Het Dawesplan
Een geallieerde commissie voor de herstelbetalingen, geleid door Charles Dawes
(bankier uit de VS), kwam met het Dawesplan:
Tijdelijke betalingen van de herstelbetalingen
De VS gingen vanaf 1925 leningen aan Duitsland verstrekken om de Duitse economie
weer op de been te krijgen.
Dawesplan leidde tot het vertrek van de bezettingstroepen in Ruhrgebied en tot tijdelijk
economisch herstel.
Bloeiperiode Republiek van Weimar: 1924-1929
2. De Nazi’s profiteren van de economische crisis van 1929
Einde bloeiperiode: Beurskrach (1929), gevolgen voor de Republiek van Weimar
Beurskrach: de waarde van aandelen daalden op de beurs van New York (wall Street)
plotseling zeer sterk.
Economische crisis als gevolg: faillissementen van banken en bedrijven, daling
productie en handel, grote werkloosheid. De crisis sloeg over naar andere landen in
de wereld die economische banden met de VS hadden.
(Voornamelijk tijdvak 9 en 10)
1. Zwakke plekken van de Republiek van Weimar
- Laatste dagen van de 1e wereldoorlog (1918) is de Weimar Republiek uitgeroepen
door een sociaaldemocratische regering (SPD).
- Friedrech Ebert wordt de eerste Rijkskanselier.
De democratie in de republiek van Weimar was vanaf het begin wankel:
Wat waren de gevolgen van de democratie in de Republiek Weimar?
- Tekenen van de wapenstilstand die door het keizerrijk was begonnen en verloren.
- Groot deel van de bevolking had weinig vertrouwen in de leiders van de Republiek
- De economie van Duitsland stond zeer slecht voor als gevolg van de oorlog en kreeg
sterk te lijden van de hoge herstelbetalingen en het verlies van grondstofrijke
gebieden.
Tegenstand kwam tegen de Republiek van Weimar (weinig vertrouwen):
De communisten (KPD) deden alleen mee om propaganda te maken voor het eigen
ideaal, wilden zelf alle macht
KPD- een van de sterkste communistische partijen van West-Europa. Zij hoopte op
een revolutie. Zij bleven de parlementaire vijand gezind. Parlement zagen zij als een
goed middel om propaganda te maken voor de eigen zaak. Ze wilden alle macht in
handen hebben.
Nationalisten en conservatieven wilden het keizerrijk terug met minder macht voor de
politieke partijen en meer voor henzelf
In een keizerrijk verwachtten nationalisten en conservatieven (iets wat je wilt
behouden, bijv. keizerrijk wat in Duitsland bestond vóór de WO1) meer invloed te
behouden dan in de democratie van de Republiek van Weimar.
Ook vonden zij dat de oorlog was verloren, doordat de socialisten het
keizerrijk ten val hadden gebracht en een zeer nadelige vrede hadden
gesloten, terwijl het leger nog in staat was verder te strijden (de
Dolkstootlegende).
Bovendien hadden de nationalisten en conservatieven een grote afkeer van
angst voor het communisme. Dat werd volgens hen niet goed bestreden door
de regering van de Republiek van Weimar.
Veel teleurgestelde ex-soldaten sloten zich aan bij communistische, conservatieve of
fascistische groepen
Na de 1ste WO keerden miljoenen soldaten terug naar huis. Zij gaven de
parlementaire democratie de schuld van alles wat naar hun mening verkeerd was.
Sommigen sloten bij groepen aan, of begonnen een nieuwe partij met als leer het
fascisme.
Al die groepen waren de parlementaire democratie vijandig gezind
De regering de schuld van alles: de nederlaag, de Vrede van Versailles en de slechte
economische toestand
,Voor wat hielden de tegenstanders de sociaaldemocratische regering (SDP) verantwoordelijk
voor?
- De nederlaag in de 1ste WO (ook wel Alleinschuld genoemd)
- Het opgelegde verdrag van Versailles uit 1919
- En van hieruit voortvloeiende slechte economische toestand.
Deze Dolkstootlegende werd in de wereld gebracht door de generaals Ludendorff en Von
Hindenburg. Het Duitse leger zou niet door de vijand verslagen zijn maar door een ‘dolkstoot
in de rug’: het optreden van socialisten en communisten in november 1918.
Dat was een verdraaiing van feiten: het waren de generaals geweest die vrede
hadden aangedrongen bij de keizer.
De Dolkstootlegende beïnvloedde wsl de staatsgreep van een legereenheid in 1920, de
Kapp-Putsch. De opstandige militairen vroegen Wolfgang Kapp, oprichter van een radicaal-
conservatieve partij, als hun regeringsleider.
Het idee van de dolkstootlegende was dat Duitsland de oorlog had verloren door
verraad van interne vijanden. Dit waren volgens deze theorie vooral
de sociaaldemocraten, maar ook de Joden, de links-revolutionaire bewegingen en
zelfs de ‘massa’, de burgerbevolking. Het leger had namelijk volgens de aanhangers
van de legende gewoon door kunnen vechten in de Eerste Wereldoorlog en had de
nederlaag dus helemaal niet hoeven te accepteren. Duitsland had de oorlog niet
verloren omdat er buitenlandse, vijandige legers op haar grondgebied stonden en
gebieden hadden bezet. Hindenburg, Ludendorff en andere militairen hamerden
erop dat het Duitse leger tot aan november 1918 ongeslagen en onverslaanbaar was,
maar dat verraad aan het thuisfront de situatie verpest had. De linkse
revolutionairen hadden de soldaten zogenaamd een ‘dolk in de rug gezet ’. De
straatterreur van de arbeiders had ervoor gezorgd dat de keizer aftrad en dat de
nieuwe regering de oorlog beëindigde. Duitsland was dus niet militair verslagen,
maar had door verraad en lafheid van bepaalde groepen de oorlog opgegeven. Zo
kon de schuld van het verlies van de Eerste Wereldoorlog afgewenteld worden op
de democraten. doordat de linkse revolutionairen het land met
hun Novemberrevolutie hadden ondermijnd en vervolgens een (linkse) burgerlijke
regering aan de macht hadden gebracht die het bevel aan de legerleiding gaf om de strijd
te staken.
De leiders van de heersende partijen in Republiek van Weimar probeerden door vreedzame
(=zonder ruzie) politiek weer aandacht te krijgen in Europa, en ook de steun te winnen van
de meerderheid van de bevolking.
Vrede van Versailles maakte dat moeilijk. Duitsland had als verliezer niet mee
mogen onderhandelen.
Het kreeg een zeer nadelige vrede opgelegd:
, - Duitsland kreeg schuld van de oorlog en kreeg enorme herstelbetalingen door de
geallieerden opgelegd.
- Duitsland moest grondgebied afstaan:
Een klein gebied aan België en groot gebied aan Polen, waardoor Oost-
Pruisen los kwam te liggen van de rest van Duitsland;
Frankrijk kreeg Elzas-Lotharingen terug, dat in 1871 door Duitsland was
geannexeerd (overgenomen)
De Duitse koloniën werden verdeeld onder de geallieerden
- Duitsland moest ontwapenen: het mocht alleen kleine oorlogsschepen en een klein
beroepsleger hebben
Hoe ontstond in de eerste jaren na de oorlog een slechte economische toestand?
De Duitse economie had sterk te lijden onder de hoge herstelbetalingen en het verlies van
grondstofrijke gebieden zoals Elzas-Lotharingen en een aan Silezië.
Hoe ontstond er in 1923 een grote economische crisis?
Door achterstand in betalingen bezetten Fransen en Belgische troepen in 1923 het
Ruhrgebied. Republiek van Weimar kon deze betalingen niet betalen. Daarop gingen de
arbeiders in staking, maar de Duitse arbeiders betaalden hun lonen door. Om lonen door te
kunnen betalen, werden er bankbiljetten bijgemaakt, wat leidde tot enorme (hyper)inflatie.
De mark werd vrijwel waardeloos.
Hoe bloeide in de jaren ’20 de Duitse economie weer enigszins op?
Door:
- Een verzoeningspolitiek (vermijden van oorlog door concessies te doen aan een
andere macht) met Frankrijk
Artistide Briand werd in 1925 in Frankrijk minister van Buitenlandse zaken. Samen
met de Duitse minister van Buitenlandse Zaken begon hij een politiek van de Franse-
Duitse toenadering.
- Het Dawesplan
Een geallieerde commissie voor de herstelbetalingen, geleid door Charles Dawes
(bankier uit de VS), kwam met het Dawesplan:
Tijdelijke betalingen van de herstelbetalingen
De VS gingen vanaf 1925 leningen aan Duitsland verstrekken om de Duitse economie
weer op de been te krijgen.
Dawesplan leidde tot het vertrek van de bezettingstroepen in Ruhrgebied en tot tijdelijk
economisch herstel.
Bloeiperiode Republiek van Weimar: 1924-1929
2. De Nazi’s profiteren van de economische crisis van 1929
Einde bloeiperiode: Beurskrach (1929), gevolgen voor de Republiek van Weimar
Beurskrach: de waarde van aandelen daalden op de beurs van New York (wall Street)
plotseling zeer sterk.
Economische crisis als gevolg: faillissementen van banken en bedrijven, daling
productie en handel, grote werkloosheid. De crisis sloeg over naar andere landen in
de wereld die economische banden met de VS hadden.
