Samenvatting taal - portaal boek & basiskennis taalonderwijs

Samenvatting kennistoets taal 1

Taal zorgt primaire menselijke behoeften:

- Expressie en contact
- Jezelf kunnen uiten
- Jezelf verbinden met anderen
- Kennis vergaren
- Onszelf ontwikkelen
- Verbonden met persoonlijkheid en identiteit

Kernfuncties (drie begrippen, Gert Biesta)

- Kwalificatie: het eigen maken van kennis, vaardigheden en houdingen de leerlingen
kwalificeren voor het leven in onze rijke multiculturele maatschappij en het uitoefenen van
een beroeps.
o Basale kennis taal:
▪ Spreken
▪ Schrijven
▪ Lezen
▪ Luisteren
- Socialisatie: het voorbereid worden op een leven als lid van een gemeenschap met eigen
tradities, gewoonten, regels en praktijken. Het is het proces waarbij iemand bewust en
onbewust cultuurkenmerken van een groep overneemt.
- Subjectivering: de vorming van een persoon. Een filosofische aanduiding voor
persoonsvorming waarbij de mens als subject wordt gezien en niet als object waarover
andere mensen beslissen wat ze met dat 'ding' (object) willen doen.

Het onderwijs wordt ingericht op grond van aannames hoe onderwijs het best gegeven kan worden
en hoe leerlingen leren. De aannames zijn gebaseerd op verschillende leertheorieën
(wetenschappelijke theorieën):

- De behavioristische leertheorie
- Cognitieve leertheorie
- Constructivistische/sociaal-culturele leertheorieën
o Het stelt de interacte tussen de lerende en de leeromgeving centraal: leren is een
actief proces van kennisverwerving, waarbij de kennis ontstaat in interactie met
anderen.

Maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed zijn op een visie op onderwijs:

- Emancipatorische ideologie:
o Kinderen moesten hun gedachten, ideeën en meningen goed leren verwoorden.
▪ Communicatie en expressie
o Aandacht voor leefwereld en milieu van de leerlingen.

Er wordt gepleit voor zogenoemde 21e-eeuwse vaardigheden in het onderwijs:

- Creativiteit
- Kritisch denken
- Probleemoplossingsvaardigheden
- Communiceren
1

, - Samenwerken
- Digitale geletterdheid
o Een combinatie van ICT-basisvaardigheden, informatievaardigheden en
mediawijsheid.
- Sociale- en culturele vaardigheden
- Zelfregulering



Inhoud taalonderwijs op de basisschool


Vaardigheden: Spreken,
luisteren, schrijven, lezen




Het vak Nederlands Woordenschat
Taalbeschouwing




Jeugdliteratuur



Taalbeschouwing: het reflecteren op taal en taalgebruik. Taal wordt niet alleen gebruikt, maar er
wordt ook over nagedacht.

Functies van taal:

- Hoe spreek je bekenden aan? (Communicatieve functie)
- Welke synoniemen zijn er voor het woord leuk? (Conceptualiserende functie)
- Hoe kan ik de tekst spannender maken? (Expressieve functie).

Kerndoelen: doelen waarin staan dat de inhoud van deze doelen in ieder geval door de school
aangeboden moeten worden aan de leerlingen. Het zijn eisen aan leerkrachten.

Tussendoelen: vormen een concretisering van de kerndoelen voor scholen die zoeken naar
inhouden van het taalonderwijs. Kan worden gebruikt als advies.

Referentiekader: hierin staat beschreven wat leerlinge op verschillende momenten in hun
schoolloopbaan op het gebied van taal en rekenen moeten kennen en kunnen. Vier domeinen:

- Mondelinge taalvaardigheid
- Lezen
- Schrijven
- Begrippenlijst en taalverzorging


2

,Fundamenteel niveau: bepaald dat ongeveer 75% van de leerlingen dit bereikt aan het eind van het
schooltype.

Leerlijn: bevat alle lesdoelen op basis waarvan de lessen vormgegeven worden.

De visie op taalonderwijs bepaalt voor een belangrijk deel de didactiek ervan.

Twee manieren waarop leerlingen leren:

- Incidenteel: als het leren spontaan en 'onbedoeld' plaatsvindt.
- Intentioneel: als een kind er bewust voor kiest om iets te leren, op zoek gaan naar kennis via
ontdekkingen, vragen/uitleg krijgen van anderen, bestuderen van teksten, bewuste reflectie
etc.

Twee soorten leersituaties:

- Instructieve leersituaties: waarbij leerlingen via directe instructie iets wordt geleerd en ze
via oefeningen moeten inoefenen wat aan de orde kwam.
- Constructieve leersituaties: waarbij de leerkracht ingaat op de leervragen van de leerlingen
en via hen via zogenoemde ankers taalactiviteiten laat uitvoeren.
o Ankers: rijke, probleem-georiënteerde contexten die functioneren als
gemeenschappelijke kennisbron en die uitdagen om nieuwe problemen te
verkennen.
o Routines: terugkerende, vaststaande en herkenbare leersituaties die aanzetten tot
communicatie en daardoor leiden tot betekenisvolle taalactiviteiten.

Instructieve leersituatie Constructieve leersituatie


Directe instructie Anker




Leeractiviteit




Oefening Routine


De keuze voor een constructieve of instructieve is afhankelijk van:

- De visie op het taalonderwijs
- De inhoud van de leerstof

Evalueren van onderwijs = toetsen. Verschillende soorten toetsen:

- Summatieve toetsen: deze geven aan of een leerling na een bepaalde periode een bepaald
kennisdomein beheerst. De toets drukt een kwaliteitsoordeel uit voer de beheersing van een
bepaald gebied door de leerling.



3

, - Formatieve toetsen: deze geven aan in hoeverre de leerling of een groep een bepaald
onderdeel van de leerstof beheerst. Deze zijn van belang om het gegeven onderwijs te
evalueren en op grond daarvan aan te passen.



Verschillende aanpakken van taalonderwijs

cultuur- functionele
overdracht taalvaardigheden



taal als doel accent op vorm


Taalonderwijs


taal als middel accent op inhoud



aanpak in holistische
deelvaardigheden aanpak

Belangrijk voor een leerkracht is dat hij:

- Weet vanuit welke uitgangspunten de gehanteerde methode (indien gebruikt) geschreven is
- Materiaal uit verschillende methoden kan selecteren om in lessen te gebruiken
- Ook buiten de methode om lessen kan ontwikkelen
- Reflecteert op zijn eigen handelen en een onderzoekende houding aanneemt, gericht op
verbetering van de kwaliteit van zijn onderwijs
- De gemaakte keuzes kan verantwoorden aan leerlingen, ouders, collega's,
inspectie/overheid.

Negen uitgangspunten voor goed taalonderwijs:

1. Goed taalonderwijs is bedoeld voor iedereen en is kindgericht. Gericht op wat leerlingen al
wel kunnen.
2. Goed taalonderwijs sprankelt. Betrokkenheid bij het onderwerp: interessant, enthousiasme,
nodigt uit, is afwisselend en attractief.
3. Goed taalonderwijs is doel én middel. Kritisch leren denken, onderzoeken en ontdekken,
nieuwe kennis verwerven en bestaande kennis uitbouwen. Integratie met andere vakken.
4. Goed taalonderwijs heeft een balans van aandacht voor deelvaardigheden en voor het
geheel. Soms begin je bij de 'stukjes' (zoals bij het leren lezen), en soms bij 'het geheel'
(gebruikssituatie als startpunt bij mondelinge taal).
5. Goed taalonderwijs is doelgericht. Leerlingen weten aan welke doelen ze werken.
6. Goed taalonderwijs is betekenisvol en functioneel. Leerlingen uitrusten voor volledige
deelname aan onze multiculturele maatschappij, waarbij talige competenties misschien wel

4