samenvatting recht voor SW (jaar 1, sem 1) - AP hogeschool

1. Recht en sociaal werk
1.1 inleiding
het recht draagt bij tot een ordening van mens en SL  sociaal werker beweegt zich dus op het
snijvlak van burger en SL + heeft een relatie met het sociale systeem en de hulpvrager
 sociaal werker is dus een bruggenbouwer tussen de leefwereld van mensen en de
systeemwereld waartoe het recht behoort
het recht kennen is dus
- het informeren
- adviseren
- bijstaan
- ondersteunen
van mensen, met als doel mensen tot en aan hun recht te laten komen
vb) 1 aspect vd SL is de juridische structuur= een manier om het leven van mensen id SL te ordenen


Recht bestaat uit 3 perspectieven
- technische kennis= de sociaal werker kan door kennis van het juridisch systeem en de
rechten en plichten van mensen, individuen en groepen versterken zodat zij greep krijgen op
hun situatie en omgeving (empowerment).
Dit kan Productgericht: concrete toepassing van het recht
Of het kan procesgericht: cliënt versterken in zijn probleemoplossende vaardigheid
Kennis van het recht houdt in: kennis van wettelijke beginselen, mensenrechten en
grondrechten, maar ook juridische procedures en die ook kunnen hanteren en toepassen in
de juiste context
 Doing things right


- mensenrechten en sociale rechtvaardigheid= De SW’er moet het recht en zijn regels afwegen
tegenover de mensenrechten met het doel sociale rechtvaardigheid te realiseren, de wet is
een bron dat de rechten van de mensen veiligstelt
 Rights thinking


- moreel/ethisch, waarden en normen= de relatie tussen recht en sociaal werk is er een van
vele tegenstellingen. De SW’er dient zich dus bewust te zijn van de ethische en morele
dimensies bij het toepassen van het recht in de praktijk. Hij moet zijn tussenkomst ook
bekijken vanuit moreel-ethisch pp, maar ook vanuit dat perspectief reflecteren en kritisch
zijn
 Doing right things


Kennis waarden/normen rechten + sociale RV

1

, = doing things right = doing right things


1.1 wat is recht
recht= het geheel van regels, opgesteld en opgelegd door de SL, waardoor belangen van
enkelingen id gemeenschap geordend worden door middel van sociale dwang


we moeten binnen een SL rekening houden met elkaar om te kunnen samenleven  onderlinge
afspraken en regels zorgen dat een SL ordelijk verloopt, die afspraken gelden voor ieder lid vd
groep
! is iets dat al heel lang bestaat, zelfs wanneer mensen in kleinere groepen samenleven zijn er
organiserende systemen die het samenleven eenvoudiger maken
Vb) scholen, sportclubs


Ieder element vd definitie heeft een uitgebreide betekenis:
- een geheel van regels
 geschreven en ongeschreven regels
 nationaal en internationaal
 ze komen op verschillende manieren tot stand
 hebben een bepaalde hiërarchische volgorde
 kunnen verbods of gebodsregels, toelatingsregels, organieke regels zijn



2

,- opgesteld en opgelegd door SL
 regels worden gemaakt door mensen die binnen een bepaalde context
samenleven
 de context verandert voortdurend (vb: digitalisering) waardoor ook regels
soms moeten veranderen en het recht dus aangepast word
 het aanbrengen van deze aanpassingen  opdracht van specifieke
wetgevende organen ie door de grondwet hun bestaan kregen
vb) parlementen
 aanpassingen gebeuren volgens wettelijke procedures
 evolueert: het recht is dus veranderbaar
 omdat de maatschappij verandert, veranderen regels  regels zijn dus een
weerspiegeling van wat leeft id maatschappij (zijn dus cultuurgebonden,
religieus beïnvloed,…)


- maatschappij ordenen
 mensen zijn handelende wezens  je moet dus weten wat mag en niet mag
 elk lid moet weten wat zijn rechten en plichten zijn en op welke manier hij
die mag uitvoeren
 tal van conflicten  doordat we niet altijd akkoord gaan met het gedrag van
anderen
! ook bij groepen


- afdwingbaarheid vh recht
 essentieel element  de naleving van regels moet afgedwongen worden,
leden vd groep spreken af hoe dat gebeurt
 geld voor iedereen
 het afdwingen kan op verschillende manieren
vb) straffen, bevel om iets te doen, schadevergoeding,..
 zorgt voor problemen  het is niet omdat je gelijk hebt, je ook gelijk haalt,
procedures zijn vaak lang, ingewikkeld en duur
zorgt voor grote problemen bij kwetsbare groepen dus:
 we moeten enerzijds mensen wegwijs maken en ondersteunen in het
juridisch doolhof en anderzijds signaleren wanneer mensen hun rechten niet
kunnen opnemen  wat sociaal werkers moeten doen


- verschillende soorten regels
 Regels die het gedrag ordenen en mensen een bepaalde bevoegdheid geven
en deze ook middelen= subjectieve rechten
 Regels en structuren die bijdragen tot handhaving
3

,  Regels en structuren die bepalen hoe regels en structuren kunnen gewijzigd
worden, afgeschaft of in het leven geroepen worden
 Sociaal werk zoekt nabijheid op
 Sociaal werkers Hebben subjectieve rechten die hen bevoegdheden geven of
toelaten om bepaalde handelingen te stellen
 Sociaal werkers Worden geconfronteerd met regels die zichtbaar worden
wanneer cliënten zich niet ad regels houden
 Sociaal werkers zijn voortdurend onderhevig aan veranderende regels


Omwille van vele veranderingen en regels kunnen we sociaal werk op 2 manieren
bekijken
 Het sociaal werk in het recht= opdrachten die sociaal werkers
uitvoeren die het recht hen specifiek oplegt
Vb) assistenten OCMW, justitieassistenten
 Recht in het sociaal werk= het recht concreet toepassen, zowel in
relatie met het sociale systeem als met de hulpvrager op het snijvlak
van burger en SL
Vb) domeinen als familie, werk, geld,…


We noemen het recht en sociaalwerk daarom het sociaalwerkrecht= het recht in het
raam vh sociaal werk benaderd vanuit 3 perspectieven
 Kennis
 W en N
 Mensenrechten en sociale RV


1.1 enkele begrippen vh recht
1.3.1 OBJECTIEF EN SUBJECTIEF RECHT
- objectief recht= geheel van rechtsregels en normen (los van individuele personen), het zijn
algemene regels die in abstracte bewoording terug te vinden zijn in oa wetboeken
Vb) Algemene regels in wetboeken
- Subjectief recht= zodra een natuurlijk persoon of rechtspersoon een objectief recht krijgt,
wordt het een subjectief recht van die persoon.
! recht geeft je eigen bevoegdheden om te handelen
Vb) arbeidsovereenkomst


1.3.2 RECHTSSUBJECT EN OBJECT
- Rechtssubject= een persoon of groep van personen die subjectieve rechten en plichten heeft.
o Natuurlijk persoon = een mens, een levend iemand

4