Sociale psychologie: methodes van sociaalpsychologisch
onderzoek
0. Inleiding
0.1 Wat is sociale psychologie
Wetenschappelijke studie van
- Invloed van anderen op individueel gedrag (overt: waarneembaar/ covert: enkel
waarneembaar voor persoon zelf)
- Gedrag (‘normaal’ gedrag in gewone samenleving) van individuen met, tegen en
voor elkaar
De bestudeerde oorzaken en gevolgen kunnen niet-sociaal/ sociaal zijn
Wetenschappelijk: inzichten adhv methodologische spelregels, is niet
waardenvrij!
Sommige: onderscheid tussen fundamentele en toegepaste sociale psychologie:
- Fundamentele: zoeken naar algemene principes of invloeden op individueel
gedrag -> theoriegericht
- Toegepaste: maatschappelijke problemen of persoonlijke problemen begrijpen
op te lossen -> praktijkgericht
-> Kurt Lewin (1890-1947): “Geen actie zonder theorie, geen theorie
zonder actie” als illustratie van verbondenheid fundamenteel en toegepast
onderzoek
0.2 Uitgangspunten
- Sociaal gedrag wordt sterk beïnvloed door (sociale en niet-sociale)
situatie: nadruk op sociale gedragsdeterminanten
→ ≠ geen genetische factoren of geschiedenis speelt geen rol
- Experimenteel onderzoek is geschikt voor causale relaties
→ ≠ geen andere methodes
Veldexperimenten: gewone omgeving of laboratoriumexperimenten
Invloed op ecologische validiteit (cf. verder)
- Nut van dieronderzoek om menselijk gedrag te begrijpen
- Enkel onderzoek levert vrij weinig kennis op over gedrag
Meerdere rollen van onderzoeken
DUS: sociale psychologie is meer dan ‘leuke experimenten’:
rol van onderzoeken begrijpen in opbouw over sociaal gedrag, zicht krijgen op
verhouding resultaat tov resultaten ander onderzoek
0.3 Relatie met mensenkennis
Onderzoeksresultaten ∿ wat mensen met ‘gezond verstand’ wisten
Pagina 1 van 10
, = hindsight bias/i knew it all along-verschijnsel: als het gedragsprincipe
herkenbaar is in eigen leven
Onderzoeksresultaten ≁ wat mensen met ‘gezond verstand’ wisten
<- onderzoek deugde niet
Onderzoeksfraude
Extreme situaties die in het dagelijks leven zelden/ nooit gebeuren
→ vergemakkelijking storende onderzoeksresultaten
→ morele verantwoordelijkheid van onderzoeker is belangrijk
0.4 Rol en waarden in sociale psychologie
Waarden kunnen een rol spelen bij de studie van sociaal gedrag!
Waardevrij onderzoek is onmogelijk te bereiken ← waarden niet expliciet kunnen maken
Individuele waarden:
Solomon Ash (1907-1966): sociale beïnvloeding
Darley & Latané: (niet) helpen in noodsituaties
tijdsgeest en veranderingen!
Waarden -> termen om gedrag te beschrijven
divers gedrag kan verschillende conceptuele kaders krijgen
Waarden -> adviezen ze uit conclusies afleiden
Sociale psychologie: welke gevolgen levensomstandigheden hebben op meetbare
dimensies van gedragingen EN welke principes ons gedrag studeren en welke
gevolgen sociale gedragingen hebben
1.1 Methodes van dataverzameling
Observatie
Afvragen hoe bepaald gedrag in bepaalde omstandigheden optreedt
Gedrag zelf observeren of adhv fysieke of administratieve sporen
(bestaande gegevens over bepaald gedrag)
Voor- en nadelen:
⊕ Garantie van ecologische validiteit = mate waarin onderzoek gegevens
oplevert die relevant zijn voor het gewone leven
⊕ Mensen niet in onnatuurlijke situaties : geen ethische en praktische (ongeloof)
problemen
⊝ Ethisch: weten mensen die je observeert dit
⊝ Bij zeldzaam gedrag: eeuwige observatie (bv; wachten tot iemand voordringt)
⊝ Dimensies verschillen (bv; vrouw/man, uur van voordringen) → moeilijk conclusies
⊝ Enkel correlationele verbanden
Bv; noodsituaties: Syrië oorlog <-> aardbeving Haïti (nooit zeker weten welke factor
doorslaggevend is voor meer geld bij Haïti)
Pagina 2 van 10
onderzoek
0. Inleiding
0.1 Wat is sociale psychologie
Wetenschappelijke studie van
- Invloed van anderen op individueel gedrag (overt: waarneembaar/ covert: enkel
waarneembaar voor persoon zelf)
- Gedrag (‘normaal’ gedrag in gewone samenleving) van individuen met, tegen en
voor elkaar
De bestudeerde oorzaken en gevolgen kunnen niet-sociaal/ sociaal zijn
Wetenschappelijk: inzichten adhv methodologische spelregels, is niet
waardenvrij!
Sommige: onderscheid tussen fundamentele en toegepaste sociale psychologie:
- Fundamentele: zoeken naar algemene principes of invloeden op individueel
gedrag -> theoriegericht
- Toegepaste: maatschappelijke problemen of persoonlijke problemen begrijpen
op te lossen -> praktijkgericht
-> Kurt Lewin (1890-1947): “Geen actie zonder theorie, geen theorie
zonder actie” als illustratie van verbondenheid fundamenteel en toegepast
onderzoek
0.2 Uitgangspunten
- Sociaal gedrag wordt sterk beïnvloed door (sociale en niet-sociale)
situatie: nadruk op sociale gedragsdeterminanten
→ ≠ geen genetische factoren of geschiedenis speelt geen rol
- Experimenteel onderzoek is geschikt voor causale relaties
→ ≠ geen andere methodes
Veldexperimenten: gewone omgeving of laboratoriumexperimenten
Invloed op ecologische validiteit (cf. verder)
- Nut van dieronderzoek om menselijk gedrag te begrijpen
- Enkel onderzoek levert vrij weinig kennis op over gedrag
Meerdere rollen van onderzoeken
DUS: sociale psychologie is meer dan ‘leuke experimenten’:
rol van onderzoeken begrijpen in opbouw over sociaal gedrag, zicht krijgen op
verhouding resultaat tov resultaten ander onderzoek
0.3 Relatie met mensenkennis
Onderzoeksresultaten ∿ wat mensen met ‘gezond verstand’ wisten
Pagina 1 van 10
, = hindsight bias/i knew it all along-verschijnsel: als het gedragsprincipe
herkenbaar is in eigen leven
Onderzoeksresultaten ≁ wat mensen met ‘gezond verstand’ wisten
<- onderzoek deugde niet
Onderzoeksfraude
Extreme situaties die in het dagelijks leven zelden/ nooit gebeuren
→ vergemakkelijking storende onderzoeksresultaten
→ morele verantwoordelijkheid van onderzoeker is belangrijk
0.4 Rol en waarden in sociale psychologie
Waarden kunnen een rol spelen bij de studie van sociaal gedrag!
Waardevrij onderzoek is onmogelijk te bereiken ← waarden niet expliciet kunnen maken
Individuele waarden:
Solomon Ash (1907-1966): sociale beïnvloeding
Darley & Latané: (niet) helpen in noodsituaties
tijdsgeest en veranderingen!
Waarden -> termen om gedrag te beschrijven
divers gedrag kan verschillende conceptuele kaders krijgen
Waarden -> adviezen ze uit conclusies afleiden
Sociale psychologie: welke gevolgen levensomstandigheden hebben op meetbare
dimensies van gedragingen EN welke principes ons gedrag studeren en welke
gevolgen sociale gedragingen hebben
1.1 Methodes van dataverzameling
Observatie
Afvragen hoe bepaald gedrag in bepaalde omstandigheden optreedt
Gedrag zelf observeren of adhv fysieke of administratieve sporen
(bestaande gegevens over bepaald gedrag)
Voor- en nadelen:
⊕ Garantie van ecologische validiteit = mate waarin onderzoek gegevens
oplevert die relevant zijn voor het gewone leven
⊕ Mensen niet in onnatuurlijke situaties : geen ethische en praktische (ongeloof)
problemen
⊝ Ethisch: weten mensen die je observeert dit
⊝ Bij zeldzaam gedrag: eeuwige observatie (bv; wachten tot iemand voordringt)
⊝ Dimensies verschillen (bv; vrouw/man, uur van voordringen) → moeilijk conclusies
⊝ Enkel correlationele verbanden
Bv; noodsituaties: Syrië oorlog <-> aardbeving Haïti (nooit zeker weten welke factor
doorslaggevend is voor meer geld bij Haïti)
Pagina 2 van 10
