2022-2023 Keuzevak: Leerstoornissen Orthostudente
Spellen
Inhoudsopgave
Even opwarmen .............................................................................................................................................. 2
De spelling van het Nederlands ....................................................................................................................... 2
Classificatie van je fouten (opwarmoefening) ................................................................................................. 4
Spellingmodellen ............................................................................................................................................ 5
Taakanalytisch spellingmodel ......................................................................................................................... 6
Het procesmodel voor spelling ............................................................................................................................ 7
Aspecten van informatieverwerking ............................................................................................................... 9
Spelling in de leerplannen ............................................................................................................................. 10
Beginnende geletterdheid ................................................................................................................................. 10
Gevorderde geletterdheid ................................................................................................................................. 10
Diagnostiek spellen ....................................................................................................................................... 11
Niveaubepaling via dictee ................................................................................................................................. 11
Foutenclassificatie ............................................................................................................................................. 14
Verkort Utrechts Classificatie-systeem voor spelfouten (V-UCS) .................................................................. 15
Kwalitatieve analyse.......................................................................................................................................... 17
Analyse van taakspecifieke voorkennis (en de kwaliteit ervan) .................................................................... 17
Analyse van deelvaardigheden ...................................................................................................................... 17
Analyse van de niet-taakspeccifieke voorkennis ........................................................................................... 18
Taakgerichte leerhulp: spellen ...................................................................................................................... 18
Opbouwmethodiek ............................................................................................................................................ 18
Strategiemethodiek ........................................................................................................................................... 19
Inprentingsmethodiek ....................................................................................................................................... 19
1
,2022-2023 Keuzevak: Leerstoornissen Orthostudente
Even opwarmen
Tijdens de les werden deze zinnen voorgelezen waarbij je de zinnen moest noteren om vervolgens de
fouten aan te duiden om nadien die te classificeren op basis van de fout dat je hebt gemaakt.
De spelling van het Nederlands
Orthografie = systeem van regels waarmee gesproken taal in geschreven taal kan omgezet worden.
- Fonologisch/fonemisch principe
è ‘Fonos’ – geluid, klank (telefoon…) -> hoe klint het?
è Principe: 1 foneem/klank = 1 letter
è Klankzuivere woorden: been, school, helmgras…
è MAAR:
• Digrafen -> twee letters
Homogeen (twee keer dezelfde letters): aa ee oo uu
Heterogeen (twee letters die samenhoren, zowel één klank als twee klanken
maar die wel samenhangen): oe ie ui eu ch ng
• Eén grafeem gekoppeld aan meerdere fonemen
Bv.: wet/benen/de
• Abstractie van verbindingsklanken
Bv.: melk/januari/tweeën
• Invloed van klankpositie binnen een woord -> syllabe principe
Bv.: slaap vs slapen vs slappe (verenkelen en verdubbelen) -> achterste klank
syllabe sla-pen, sla-ppen
Lange klanken = gespannen vocalen (a, e, o, y…)
2
, 2022-2023 Keuzevak: Leerstoornissen Orthostudente
Medeklinkers = consonanten
- Syllabisch principe
è ‘Syllabe’ – klankgroep (niet gelijk aan lettergreep!)
è Kleuters moeten doen He-Ben -> bij lettergrepen Heb-Ben)
è Syllabe = (gesproken) klankgroep
è Principe: spelling van bepaalde fonemen is afhankelijk van de positie in het woord
• Lange klank binnen een klankgroep vs. Aan einde
Raam vs ra-men
• Korte klinker binnen een klankgroep vs. Aan einde
Slap vs sla-ppe maar ka-chel
- Morfologisch principe
è ‘Morfè’ – Vorm
è Vorm -> betekenisvol stukje in het woord (bv. Verbouwing -> bouw + ver + ing)
è Morfeem = betekenisdragend woorddeel, woord kan opgebouwd worden uit één of
meer betekenisdragende elementen.
• Vrije morfemen = betekenisdragende elementen die zelfstandig kunnen
voorkomen. Heeft een eigen betekenis
Bv. Angst (angsthaas, vliegangst)
Bv. Rijk (kleurrijk, energierijk)
• Gebonden morfemen (affix) = kunnen niet zelfstandig voorkomen. Geeft een
betekenis aan een ander woord.
Syntactisch: bv. -isch -> bijvoegelijk naamwoord
Semantisch: bv. On- -> ontkenning
è Principe: een morfeem wordt steeds op dezelfde wijze geschreven
è Prioritering: syllabisch > morfologisch > fonologisch bv. Grappig
è Niet enkel stam van het woord (bij verbouwing -> niet enkel bouw, maar ook ver en
ing)
è Spellinghandelingen gebaseerd op morfologie
• Toekennen van een grammaticaal. Kenmerk aan een woordstam
• Verbuiging (zn en bn) en vervoeging (werkwoordregels)
è Woordvorming
• Afleiding (toevoegen van een affix)
Bv. Bloem-bloemig
• Samenstelling
è Morfologisch principe omvat twee regels:
• Regel van de gelijkvormigheid
o Morfemen worden zoveel mogelijk op dezelfde wijze geschreven
Bv. Kleurrijk ipv kleurijk (want: kleur + rijk) Samenstelling
Bv. Opblijven ipv oblijven (want op + blijven)
Bv. Hond ipv hont (want honden): heb ipv hep (want hebben)
Verlengingsregel
MAAR: duif-duiven, huis-huizen…
• Regel van de analogie
o Woorden die op dezelfde wijze zijn gevormd, worden op
overeenkomstige wijze geschreven
3
Spellen
Inhoudsopgave
Even opwarmen .............................................................................................................................................. 2
De spelling van het Nederlands ....................................................................................................................... 2
Classificatie van je fouten (opwarmoefening) ................................................................................................. 4
Spellingmodellen ............................................................................................................................................ 5
Taakanalytisch spellingmodel ......................................................................................................................... 6
Het procesmodel voor spelling ............................................................................................................................ 7
Aspecten van informatieverwerking ............................................................................................................... 9
Spelling in de leerplannen ............................................................................................................................. 10
Beginnende geletterdheid ................................................................................................................................. 10
Gevorderde geletterdheid ................................................................................................................................. 10
Diagnostiek spellen ....................................................................................................................................... 11
Niveaubepaling via dictee ................................................................................................................................. 11
Foutenclassificatie ............................................................................................................................................. 14
Verkort Utrechts Classificatie-systeem voor spelfouten (V-UCS) .................................................................. 15
Kwalitatieve analyse.......................................................................................................................................... 17
Analyse van taakspecifieke voorkennis (en de kwaliteit ervan) .................................................................... 17
Analyse van deelvaardigheden ...................................................................................................................... 17
Analyse van de niet-taakspeccifieke voorkennis ........................................................................................... 18
Taakgerichte leerhulp: spellen ...................................................................................................................... 18
Opbouwmethodiek ............................................................................................................................................ 18
Strategiemethodiek ........................................................................................................................................... 19
Inprentingsmethodiek ....................................................................................................................................... 19
1
,2022-2023 Keuzevak: Leerstoornissen Orthostudente
Even opwarmen
Tijdens de les werden deze zinnen voorgelezen waarbij je de zinnen moest noteren om vervolgens de
fouten aan te duiden om nadien die te classificeren op basis van de fout dat je hebt gemaakt.
De spelling van het Nederlands
Orthografie = systeem van regels waarmee gesproken taal in geschreven taal kan omgezet worden.
- Fonologisch/fonemisch principe
è ‘Fonos’ – geluid, klank (telefoon…) -> hoe klint het?
è Principe: 1 foneem/klank = 1 letter
è Klankzuivere woorden: been, school, helmgras…
è MAAR:
• Digrafen -> twee letters
Homogeen (twee keer dezelfde letters): aa ee oo uu
Heterogeen (twee letters die samenhoren, zowel één klank als twee klanken
maar die wel samenhangen): oe ie ui eu ch ng
• Eén grafeem gekoppeld aan meerdere fonemen
Bv.: wet/benen/de
• Abstractie van verbindingsklanken
Bv.: melk/januari/tweeën
• Invloed van klankpositie binnen een woord -> syllabe principe
Bv.: slaap vs slapen vs slappe (verenkelen en verdubbelen) -> achterste klank
syllabe sla-pen, sla-ppen
Lange klanken = gespannen vocalen (a, e, o, y…)
2
, 2022-2023 Keuzevak: Leerstoornissen Orthostudente
Medeklinkers = consonanten
- Syllabisch principe
è ‘Syllabe’ – klankgroep (niet gelijk aan lettergreep!)
è Kleuters moeten doen He-Ben -> bij lettergrepen Heb-Ben)
è Syllabe = (gesproken) klankgroep
è Principe: spelling van bepaalde fonemen is afhankelijk van de positie in het woord
• Lange klank binnen een klankgroep vs. Aan einde
Raam vs ra-men
• Korte klinker binnen een klankgroep vs. Aan einde
Slap vs sla-ppe maar ka-chel
- Morfologisch principe
è ‘Morfè’ – Vorm
è Vorm -> betekenisvol stukje in het woord (bv. Verbouwing -> bouw + ver + ing)
è Morfeem = betekenisdragend woorddeel, woord kan opgebouwd worden uit één of
meer betekenisdragende elementen.
• Vrije morfemen = betekenisdragende elementen die zelfstandig kunnen
voorkomen. Heeft een eigen betekenis
Bv. Angst (angsthaas, vliegangst)
Bv. Rijk (kleurrijk, energierijk)
• Gebonden morfemen (affix) = kunnen niet zelfstandig voorkomen. Geeft een
betekenis aan een ander woord.
Syntactisch: bv. -isch -> bijvoegelijk naamwoord
Semantisch: bv. On- -> ontkenning
è Principe: een morfeem wordt steeds op dezelfde wijze geschreven
è Prioritering: syllabisch > morfologisch > fonologisch bv. Grappig
è Niet enkel stam van het woord (bij verbouwing -> niet enkel bouw, maar ook ver en
ing)
è Spellinghandelingen gebaseerd op morfologie
• Toekennen van een grammaticaal. Kenmerk aan een woordstam
• Verbuiging (zn en bn) en vervoeging (werkwoordregels)
è Woordvorming
• Afleiding (toevoegen van een affix)
Bv. Bloem-bloemig
• Samenstelling
è Morfologisch principe omvat twee regels:
• Regel van de gelijkvormigheid
o Morfemen worden zoveel mogelijk op dezelfde wijze geschreven
Bv. Kleurrijk ipv kleurijk (want: kleur + rijk) Samenstelling
Bv. Opblijven ipv oblijven (want op + blijven)
Bv. Hond ipv hont (want honden): heb ipv hep (want hebben)
Verlengingsregel
MAAR: duif-duiven, huis-huizen…
• Regel van de analogie
o Woorden die op dezelfde wijze zijn gevormd, worden op
overeenkomstige wijze geschreven
3
