Deel 1: Asepsie, Chirurgisch instrumentarium, chirurgische
technieken
Inleiding
Hygiëne: alle handelingen en handelswijzen die ervoor zorgen dat mensen en dieren
gezond blijven door ziekteverwekkers uit de buurt te houden.
Hygiëne omvat niet enkel handhygiëne, maar ook het dragen van propere aangepaste kledij,
comfortabele propere schoenen of laarzen, verzorgd haar, geen sieraden en korte nagels
zonder vuil.
Bij het uitvoeren van chirurgische ingrepen is hygiëne echter niet voldoende om infecties te
vermijden en moeten de principes van asepsie worden toegepast.
Asepsie: het nastreven van een toestand van kiemvrijheid op het lichaam met tot doel
infecties te vermijden. Dit is niet hetzelfde als steriliteit.
Steriliteit: een toestand van volledige afwezigheid van micro-organismen.
Tijdens een ingreep kan meestal geen absolute steriliteit bekomen worden, o.a. omdat de
omgeving waarin men werkt niet absoluut kiemvrij is of omdat de diepere lagen van de
patiënt (zweetklieren) niet volledig kiemvrij gemaakt kunnen worden.
Instrumenten en materialen kunnen wel gesteriliseerd worden, maar het lichaam wordt
ontsmet met antiseptica: Antimicrobiële middelen die voldoende vrij zijn van toxische
effecten om op lichaamsoppervlakten gebruikt te worden. Desinfectantia daarentegen
worden gebruikt om kiemen te doden op inerte oppervlakken (werkblad, etc.).
Sommige antimicrobiële middelen, zoals alcohol, kunnen zowel als desinfectans als
antisepticum gebruikt worden.
Asepsie moet nagestreefd worden bij chirurgische ingrepen omdat een chirurgische infectie
absoluut moet vermeden worden. Dit is namelijk een van de meest ernstige complicaties
verbonden aan chirurgische ingrepen, die zelfs tot de dood kan leiden.
Een ‘infectie na operatie’ (Surgical Site Infection, SIS) is meer dan ‘infectie van de
zichtbare operatiewonde alleen en kan ook aanwezig zijn in de diepere lagen of
lichaamsholten die tijdens de chirurgische ingreep werden benaderd. Een infectie hoft ook
niet onmiddellijk na de operatie op te treden. Infecties die tot 30 dagen na een chirurgische
ingreep optreden worden als ‘chirurgische infectie’ geklasseerd.
1. Antiseptica
1.1 Alcohol
Alcohol kan zowel als antisepticum als desinfectans gebruikt worden. Het heeft een zeer
snelle bactericide werking die berust op de denaturatie van eiwitten. Alcohol is verdund in
een concentratie van 60 a 70% het meest effectief. Zuivere alcohol is ineffectief en ook
concentraties lager dan 50% zijn onvoldoende effectief.
De efficaciteit van alcohol vermindert in aanwezigheid van organisch materiaal.
Alcohol is zeer actief tegenover bacteriën, virussen met enveloppe en schimmels.
Het is niet actief tegenover virussen zonder enveloppe en sporen.
Ethylalcohol (ethanol) en isopropylalcohol (isopropanol) zijn het meest gebruikt.
technieken
Inleiding
Hygiëne: alle handelingen en handelswijzen die ervoor zorgen dat mensen en dieren
gezond blijven door ziekteverwekkers uit de buurt te houden.
Hygiëne omvat niet enkel handhygiëne, maar ook het dragen van propere aangepaste kledij,
comfortabele propere schoenen of laarzen, verzorgd haar, geen sieraden en korte nagels
zonder vuil.
Bij het uitvoeren van chirurgische ingrepen is hygiëne echter niet voldoende om infecties te
vermijden en moeten de principes van asepsie worden toegepast.
Asepsie: het nastreven van een toestand van kiemvrijheid op het lichaam met tot doel
infecties te vermijden. Dit is niet hetzelfde als steriliteit.
Steriliteit: een toestand van volledige afwezigheid van micro-organismen.
Tijdens een ingreep kan meestal geen absolute steriliteit bekomen worden, o.a. omdat de
omgeving waarin men werkt niet absoluut kiemvrij is of omdat de diepere lagen van de
patiënt (zweetklieren) niet volledig kiemvrij gemaakt kunnen worden.
Instrumenten en materialen kunnen wel gesteriliseerd worden, maar het lichaam wordt
ontsmet met antiseptica: Antimicrobiële middelen die voldoende vrij zijn van toxische
effecten om op lichaamsoppervlakten gebruikt te worden. Desinfectantia daarentegen
worden gebruikt om kiemen te doden op inerte oppervlakken (werkblad, etc.).
Sommige antimicrobiële middelen, zoals alcohol, kunnen zowel als desinfectans als
antisepticum gebruikt worden.
Asepsie moet nagestreefd worden bij chirurgische ingrepen omdat een chirurgische infectie
absoluut moet vermeden worden. Dit is namelijk een van de meest ernstige complicaties
verbonden aan chirurgische ingrepen, die zelfs tot de dood kan leiden.
Een ‘infectie na operatie’ (Surgical Site Infection, SIS) is meer dan ‘infectie van de
zichtbare operatiewonde alleen en kan ook aanwezig zijn in de diepere lagen of
lichaamsholten die tijdens de chirurgische ingreep werden benaderd. Een infectie hoft ook
niet onmiddellijk na de operatie op te treden. Infecties die tot 30 dagen na een chirurgische
ingreep optreden worden als ‘chirurgische infectie’ geklasseerd.
1. Antiseptica
1.1 Alcohol
Alcohol kan zowel als antisepticum als desinfectans gebruikt worden. Het heeft een zeer
snelle bactericide werking die berust op de denaturatie van eiwitten. Alcohol is verdund in
een concentratie van 60 a 70% het meest effectief. Zuivere alcohol is ineffectief en ook
concentraties lager dan 50% zijn onvoldoende effectief.
De efficaciteit van alcohol vermindert in aanwezigheid van organisch materiaal.
Alcohol is zeer actief tegenover bacteriën, virussen met enveloppe en schimmels.
Het is niet actief tegenover virussen zonder enveloppe en sporen.
Ethylalcohol (ethanol) en isopropylalcohol (isopropanol) zijn het meest gebruikt.
