Toepassingsvoorwaarden
goederenrecht en bijzondere
overeenkomsten
Zakelijke subrogatie
1. Enkel de titularis van het ZR wordt beschermd door de zakelijke subrogatie.
2. Het oorspronkelijke object van het ZR gaat teloor, waardoor het ZR niet voortgezet kan worden op die
zaak.
3. Het oorspronkelijke object van het zakelijk recht moet vervangen zijn door een andere zaak, die de
waarde van het oorspronkelijke object vertegenwoordigt.
4. Zakelijke subrogatie is een subsidiare rechtsfiguur
5. Het oorspronkelijke onderpand voor de vervanging en het in de plaats tredende
vermogensbestanddeel nadien moeten op elk ogenblik in de vervangingsketen individualiseerbaar
geweest zijn (gevolg van het specialiteitsbeginsel).
Onroerend door bestemming (art. 3.9 BW)
1. Aan dezelfde persoon toebehoren.
2. Nuttig voor de uitbating of door uitwendige tekens blijft het verbonden aan het goed.
Objectief: Het volstaat niet dat het roerend goed nuttig is voor de persoonlijke doeleinden van
de eigenaar van het onroerend goed, maar het is vereist dat dit ook een band vertoont met de
exploitatie.
Duurzaam
Uizonderingen op buiten de handel zijn van openbare domeingoederen
1. De bezwaring met een erfdienstbaarheid
2. ZR die worden toegestaan op grond van een uitdrukkelijke wetsbepaling
3. De bezwaring met accessoire of zelfstandige opstalrechten
Openbare domeingoederen
1. Onbeschikbaar: het openbaar domein kan aldus niet worden vervreemd zonder vooraf te zijn
gedesaffecteerd.
Geen zakelijke rechten zijn dus toegestaan met uitzondering van erfdienstbaarheden
2. Onverjaarbaar: particulieren kunnen geen rechten krijgen door verkrijgende verjaring
Toestaan van administratiefrechtelijke gebruiksrechten op openbare
domeingoederen
1. De gebruiksrechten die op het openbaar domein worden verleend moeten verenigbaar zijn met de
bestemming van het openbaar domein of met de bijdrage die het domein levert tot het vervullen
van taken van openbare dienst.
1
, 2. Het toekennen van gebruiksrechten op het openbaar domein moet verenigbaar zijn met de
Eigendom
zogenaamde wetten van de openbare dienst.
Kenmerken van het eigendomsrecht
1. Eeuwigdurend karakter van het eigendomsrecht
a. Het eigendomsrecht duurt zolang als het goed waarop het betrekking heeft (geen
maximumtermijn)
b. Het eigendomsrecht kan niet tenietgaan door bevrijdende verjaring
2. Exclusief recht
a. Externe dimensie: de exlusiviteit houdt in dat anderen kunnen worden uitgesloten
b. Interne dimensie: de volheid van bevoegdheid blijft in handen van één persoon (cfr. Elasticiteit
van het eigendomsrecht1)
3. Eigendom verleent een volmaakt recht (geen absoluut recht)/ Het omvattend karakter van het
eigendomsrecht
Daad van beheer
Daad van genot
Daad van beschikking
Evoluties binnen het eigendomsrecht
1. Socialisering
a. Privaatrechtelijke beperkingen van het eigendomsrecht
i. De toenemende rol van het rechtsmisbruik in het eigendomsrecht (zie infra)
ii. De leer van de burenhinder (zie infra)
b. Publiekrechtelijke beperkingen van het eigendomsrecht
i. Erfdienstbaarheden van openbaar nut
2. Dematerialisering
a. Lichamelijke goederen als onlichamelijke goederen
3. Individualisering
Rechtsmisbruik – Art. 1382 BW
1. Keuze tussen twee alternatieven en kiezen voor het meest schadelijke.
2. Disproportionaliteit: nadeel weegt niet op tegen het voordeel dat jij eruit haalt. (voorbeeld is
rechtsmisbruik ingeval van grensoverschrijding cfr. art. 3.62 BW)
3. Geen enkel voordeel halen, enkel met de bedoeling om te schaden. (animus nocendi)
Verschil tussen foutloze aansprakelijkheid art. 3.101 BW en
foutaansprakelijkheid art. 1382 BW
1. Toerekenbaarheid <-> Fout
2. Passende compensatie <-> Integrale schadevergoeding
1
Elasticiteit van het eigendomsrecht= Eigendom wordt vanzelf weer volledig als de eenmaal gevestigde
beperkte rechten om wat voor reden dan ook tenietgaan.
2
,Evenwichtsleer / theorie van de bovenmatige burenhinder (art. 3.101, §1
BW)
= De hinder is bovenmatig wanneer ze de normale ongemakken die voortvloeien uit het nabuurschap te
buiten gaan. (cfr. Kanaal- en Schoorsteenarrest)
= Evenwichtsleer stelt dat men een regelmatige en passende compensatie is verschuldigd wanneer men
burenhinder veroorzaakt zodat het evenwicht terug hersteld wordt.
1. Het moet gaan om buren
= elkeen die een attribuut van het eigendomsrecht uitoefent (art. 544 BW, 3.50 Nieuw BW en 3.101 en
3.102 Nieuw BW)
= ieder die niet vreemd is aan de banden van nabuurschap kan als nabuur worden beschouwd
2. De hinder moet bovenmatig zijn
men houdt rekening met:
- Frequentie
- Tijdstip vd hinder (’s nachts vs overdag)
- Plaatsgesteldheid (stad vs platteland)
- Individuele 1e ingebruikneming
3. Toerekenbaarheid (art. 3.101, §1 BW)
dus geen puur objectieve asprh.
mag geen fout inhouden, wel een rechtmatig (niet) handelen
Bovenmatige burenhinder/evenwichtsleer in hoofde van de overheid
1. Grens: rekening houden met de lasten die een particulier persoon in het algemeen belang moet dulden
2. Gelijkheidsbeginsel: de vraag of andere particulieren in vergelijkbare omstandigheden een zelfde mate
van hinder moeten dragen.
Beperkingen op de beschikkingsbevoegdheid Rechtspraak neemt
soepelere houding tgo conventionele clausules van onbeschikbaarheid
(wettelijk verankerd; Art. 3.53 BW)
1. Beantwoorden aan een rechtmatig belang
2. Moet van korte duur zijn
Stand still clausules, wettelijke toepassing van beperking op
beschikkingsbevoegdheid (art. 7:78, §1 WVV)
1. Moet in tijd beperkt zijn (ruimer gemeen recht)
2. Moet in belang van de vennootschap zijn (beperkter dan gemeen recht)
Arrest Pressos Compania Navierra
3
, 1. Enkel actuele eigendom wordt beschermd
2. Enkel privaatrechtelijke eigendom wordt beschermd
3. Het gaat om een grondrecht dat een louter negatieve verbintenis bezit (onthoudingsplicht)
Papamichalopoulos t. Griekenland
= draagwijdte van norm 2 (onteigening), is van belang dat niet enkel een formele onteigening is, maar ook een
materiële onteigening.
= Eigendomsberoving indien de eigendomstitel overgaat
Sporrong en Lönroth (drie zelfstandige normen 1EP)
1. Eerbiediging (algemene norm die van toepassing is als norm 2, noch norm 3 van toepassing zijn)
2. Onteigening (wanneer eigendom ontnomen wordt)
3. Eigendomsbeperking
Voor alle drie de normen moet aan drie voorwaarden voldaan zijn opdat
de aantasting van het eigendomsrecht geoorloofd is.
1. Legaliteitsbeginsel: de eigendomsinmenging moet een wettelijke grondslag hebben
2. Finaliteitsbeginsel: de eigendomsinmenging moet bovendien het algemeen belang op het oog hebben
3. Proportionaliteitsbeginsel: De eigendomsinmenging moet evenredig zijn, d.w.z. dat er een billijk
evenwicht moet bestaan tussen de inbreuk op het grondrecht en de doelstelling van algemeen belang
die daarmee beoogd wordt.
a. Maatregel moet adequaat zijn om het doel te bereiken
b. Maatregel moet noodzakelijk zijn in het licht van dat doel
c. Maatregel mag geen bijzondere en buitensporige last opleggen in verhouding tot de
doelstelling van algemeen belang
Mede-eigendom
Meervoudige eigendom
1. Collectieve-eigendom
2. Multi-eigendom
3. Mede-eigendom
a. Toevallige mede-eigendom (het gemeenrechtelijke)
b. Vrijwillig mede-eigendom
c. Gedwongen mede-eigendom
i. Gedwongen mede-eigendom ten titel van hoofdzaak
ii. Gedwongen mede-eigendom ten titel van bijzaak
Toevallige mede-eigendom gevolgen
1. Tijdelijke aard van het mede-eigendom
2. De ongeorganiseerde aard van deze onverdeeldheden
4
goederenrecht en bijzondere
overeenkomsten
Zakelijke subrogatie
1. Enkel de titularis van het ZR wordt beschermd door de zakelijke subrogatie.
2. Het oorspronkelijke object van het ZR gaat teloor, waardoor het ZR niet voortgezet kan worden op die
zaak.
3. Het oorspronkelijke object van het zakelijk recht moet vervangen zijn door een andere zaak, die de
waarde van het oorspronkelijke object vertegenwoordigt.
4. Zakelijke subrogatie is een subsidiare rechtsfiguur
5. Het oorspronkelijke onderpand voor de vervanging en het in de plaats tredende
vermogensbestanddeel nadien moeten op elk ogenblik in de vervangingsketen individualiseerbaar
geweest zijn (gevolg van het specialiteitsbeginsel).
Onroerend door bestemming (art. 3.9 BW)
1. Aan dezelfde persoon toebehoren.
2. Nuttig voor de uitbating of door uitwendige tekens blijft het verbonden aan het goed.
Objectief: Het volstaat niet dat het roerend goed nuttig is voor de persoonlijke doeleinden van
de eigenaar van het onroerend goed, maar het is vereist dat dit ook een band vertoont met de
exploitatie.
Duurzaam
Uizonderingen op buiten de handel zijn van openbare domeingoederen
1. De bezwaring met een erfdienstbaarheid
2. ZR die worden toegestaan op grond van een uitdrukkelijke wetsbepaling
3. De bezwaring met accessoire of zelfstandige opstalrechten
Openbare domeingoederen
1. Onbeschikbaar: het openbaar domein kan aldus niet worden vervreemd zonder vooraf te zijn
gedesaffecteerd.
Geen zakelijke rechten zijn dus toegestaan met uitzondering van erfdienstbaarheden
2. Onverjaarbaar: particulieren kunnen geen rechten krijgen door verkrijgende verjaring
Toestaan van administratiefrechtelijke gebruiksrechten op openbare
domeingoederen
1. De gebruiksrechten die op het openbaar domein worden verleend moeten verenigbaar zijn met de
bestemming van het openbaar domein of met de bijdrage die het domein levert tot het vervullen
van taken van openbare dienst.
1
, 2. Het toekennen van gebruiksrechten op het openbaar domein moet verenigbaar zijn met de
Eigendom
zogenaamde wetten van de openbare dienst.
Kenmerken van het eigendomsrecht
1. Eeuwigdurend karakter van het eigendomsrecht
a. Het eigendomsrecht duurt zolang als het goed waarop het betrekking heeft (geen
maximumtermijn)
b. Het eigendomsrecht kan niet tenietgaan door bevrijdende verjaring
2. Exclusief recht
a. Externe dimensie: de exlusiviteit houdt in dat anderen kunnen worden uitgesloten
b. Interne dimensie: de volheid van bevoegdheid blijft in handen van één persoon (cfr. Elasticiteit
van het eigendomsrecht1)
3. Eigendom verleent een volmaakt recht (geen absoluut recht)/ Het omvattend karakter van het
eigendomsrecht
Daad van beheer
Daad van genot
Daad van beschikking
Evoluties binnen het eigendomsrecht
1. Socialisering
a. Privaatrechtelijke beperkingen van het eigendomsrecht
i. De toenemende rol van het rechtsmisbruik in het eigendomsrecht (zie infra)
ii. De leer van de burenhinder (zie infra)
b. Publiekrechtelijke beperkingen van het eigendomsrecht
i. Erfdienstbaarheden van openbaar nut
2. Dematerialisering
a. Lichamelijke goederen als onlichamelijke goederen
3. Individualisering
Rechtsmisbruik – Art. 1382 BW
1. Keuze tussen twee alternatieven en kiezen voor het meest schadelijke.
2. Disproportionaliteit: nadeel weegt niet op tegen het voordeel dat jij eruit haalt. (voorbeeld is
rechtsmisbruik ingeval van grensoverschrijding cfr. art. 3.62 BW)
3. Geen enkel voordeel halen, enkel met de bedoeling om te schaden. (animus nocendi)
Verschil tussen foutloze aansprakelijkheid art. 3.101 BW en
foutaansprakelijkheid art. 1382 BW
1. Toerekenbaarheid <-> Fout
2. Passende compensatie <-> Integrale schadevergoeding
1
Elasticiteit van het eigendomsrecht= Eigendom wordt vanzelf weer volledig als de eenmaal gevestigde
beperkte rechten om wat voor reden dan ook tenietgaan.
2
,Evenwichtsleer / theorie van de bovenmatige burenhinder (art. 3.101, §1
BW)
= De hinder is bovenmatig wanneer ze de normale ongemakken die voortvloeien uit het nabuurschap te
buiten gaan. (cfr. Kanaal- en Schoorsteenarrest)
= Evenwichtsleer stelt dat men een regelmatige en passende compensatie is verschuldigd wanneer men
burenhinder veroorzaakt zodat het evenwicht terug hersteld wordt.
1. Het moet gaan om buren
= elkeen die een attribuut van het eigendomsrecht uitoefent (art. 544 BW, 3.50 Nieuw BW en 3.101 en
3.102 Nieuw BW)
= ieder die niet vreemd is aan de banden van nabuurschap kan als nabuur worden beschouwd
2. De hinder moet bovenmatig zijn
men houdt rekening met:
- Frequentie
- Tijdstip vd hinder (’s nachts vs overdag)
- Plaatsgesteldheid (stad vs platteland)
- Individuele 1e ingebruikneming
3. Toerekenbaarheid (art. 3.101, §1 BW)
dus geen puur objectieve asprh.
mag geen fout inhouden, wel een rechtmatig (niet) handelen
Bovenmatige burenhinder/evenwichtsleer in hoofde van de overheid
1. Grens: rekening houden met de lasten die een particulier persoon in het algemeen belang moet dulden
2. Gelijkheidsbeginsel: de vraag of andere particulieren in vergelijkbare omstandigheden een zelfde mate
van hinder moeten dragen.
Beperkingen op de beschikkingsbevoegdheid Rechtspraak neemt
soepelere houding tgo conventionele clausules van onbeschikbaarheid
(wettelijk verankerd; Art. 3.53 BW)
1. Beantwoorden aan een rechtmatig belang
2. Moet van korte duur zijn
Stand still clausules, wettelijke toepassing van beperking op
beschikkingsbevoegdheid (art. 7:78, §1 WVV)
1. Moet in tijd beperkt zijn (ruimer gemeen recht)
2. Moet in belang van de vennootschap zijn (beperkter dan gemeen recht)
Arrest Pressos Compania Navierra
3
, 1. Enkel actuele eigendom wordt beschermd
2. Enkel privaatrechtelijke eigendom wordt beschermd
3. Het gaat om een grondrecht dat een louter negatieve verbintenis bezit (onthoudingsplicht)
Papamichalopoulos t. Griekenland
= draagwijdte van norm 2 (onteigening), is van belang dat niet enkel een formele onteigening is, maar ook een
materiële onteigening.
= Eigendomsberoving indien de eigendomstitel overgaat
Sporrong en Lönroth (drie zelfstandige normen 1EP)
1. Eerbiediging (algemene norm die van toepassing is als norm 2, noch norm 3 van toepassing zijn)
2. Onteigening (wanneer eigendom ontnomen wordt)
3. Eigendomsbeperking
Voor alle drie de normen moet aan drie voorwaarden voldaan zijn opdat
de aantasting van het eigendomsrecht geoorloofd is.
1. Legaliteitsbeginsel: de eigendomsinmenging moet een wettelijke grondslag hebben
2. Finaliteitsbeginsel: de eigendomsinmenging moet bovendien het algemeen belang op het oog hebben
3. Proportionaliteitsbeginsel: De eigendomsinmenging moet evenredig zijn, d.w.z. dat er een billijk
evenwicht moet bestaan tussen de inbreuk op het grondrecht en de doelstelling van algemeen belang
die daarmee beoogd wordt.
a. Maatregel moet adequaat zijn om het doel te bereiken
b. Maatregel moet noodzakelijk zijn in het licht van dat doel
c. Maatregel mag geen bijzondere en buitensporige last opleggen in verhouding tot de
doelstelling van algemeen belang
Mede-eigendom
Meervoudige eigendom
1. Collectieve-eigendom
2. Multi-eigendom
3. Mede-eigendom
a. Toevallige mede-eigendom (het gemeenrechtelijke)
b. Vrijwillig mede-eigendom
c. Gedwongen mede-eigendom
i. Gedwongen mede-eigendom ten titel van hoofdzaak
ii. Gedwongen mede-eigendom ten titel van bijzaak
Toevallige mede-eigendom gevolgen
1. Tijdelijke aard van het mede-eigendom
2. De ongeorganiseerde aard van deze onverdeeldheden
4
