Privaat recht
Personen- en familierecht
Hoofdstuk 1: De persoon
1.1Begrippen
Personenrecht: ‘vakgebied dat betrekking heeft op de status en de bescherming van de persoon als
enkeling’
Familierecht: ‘rechtsgebied binnen het burgerlijk recht dat de regels omvat betreffende de
privaatrechtelijke verhoudingen tussen personen, zoals huwelijk, geregistreerd partnerschap,
echtscheiding, alimentatie, afstamming en adoptie’
Persoon: ‘Elke entiteit die drager kan zijn van rechten en plichten’
Grens tussen mens en machine?
Soorten personen:
1. De natuurlijke persoon -> criterium: mens zijn
2. De rechtspersoon omwille van twee noden:
- Kapitaal samenbrengen
- Aansprakelijkheid beperken
Bakenen persoon af tot mens
Categorieën van personen
Rechtspersoon: groepering van personen en/of middelen die aan het rechtsverkeer kan deelnemen
als drager van subjectieve rechten en plichten.
Natuurlijke persoon: de mens met zijn rechten en plichten
De levende mens is een natuurlijke persoon ongeacht geslacht of type mens rechten en plichten
kunnen uitoefenen. Vroeger konden de mensen door slavernij zijn rechtspersoonlijkheid verliezen.
Ook de burgerlijke dood die nog als straf voorzien was in het burgerlijk wetboek, ontnam de volledige
rechtsbekwaamheid.
Dieren en planten hebben geen rechtspersoonlijkheid zij worden bij de “zaken” ingedeeld in het recht.
In onze moderne samenleving bestaat wel de wetgeving betreffende dierenbescherming. De
wetgeving komt tot stand in het eigenbelang en voor het welzijn van de mensen. Dieren genieten
bescherming omdat de mens er een emotionele waarde aan hecht.
1.2 De rechtspersoon
Problemen:
• Nood aan systeem voor kapitaalopbouw
• Nood aan beperking van aansprakelijkheid
->Ontstaan van een aparte persoon, los van de mens
Onderscheid tussen:
1. Publiekrechtelijke rechtspersonen
2. Privaatrechtelijke rechtspersonen
3. Feitelijke verenigingen
1
,1.2.1 Publiekrechtelijke rechtspersoon
• Gemeenschappen
• Gewesten
• Lokale besturen
• Bpost
• Proximus
Zij dienen het algemeen belang waarvoor ze specifieke bevoegdheden krijgen, die private
rechtspersonen niet kunnen doen bv:
• Belastingen heffen
• Bindende reglementen opstellen
• Onteigenen
Vaak onduidelijkheid of het om een privaatrechtelijke dan wel een publiekrechtelijke rechtspersoon
gaat
→ de regel: de helft + 1 van de aandelen bij de overheid = publiekrechtelijke rechtspersoon
1.2.2 Privaatrechtelijke rechtspersonen:
• Commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon,
Vb. BV of Besloten Vennootschap (de vroegere BVBA)
• Niet-commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon,
Vb. VZW of Vereniging Zonder Winstoogmerk
Kan niet zomaar opgestart worden:
• Opmaak statuten
• Neerleggen dossier
1.2.3 Feitelijke verenigingen:
• Geen aansprakelijkheidsbeperking: persoonlijk verantwoordelijk voor de daden die je stelt in
naam van de vereniging
• Vb. jeugdverenigingen
Vakbonden willen geen rechtspersoonlijkheid, redenen:
• Stakingen zouden via de rechtbank kunnen worden tegengehouden
• Financiële aansprakelijkheid
1.3 De fysieke of natuurlijke persoon: het lichaam
Natuurlijk persoon = de mens, met een menselijk lichaam
Menselijk lichaam:
• Bescherming tegen derden: bescherming van de fysieke integriteit tegen inmenging door
derden
• Zelfbeschikkingsrecht: zeggenschap over je eigen lichaam
1.3.1 Bescherming van het lichaam tegen aantasting door derden
Bescherming van de fysieke integriteit
Algemene regel: het lichaam is onschendbaar
Maar rekening houden met:
• Privaatrecht: geen enkel individu mag de fysieke integriteit van iemand anders schenden
2
, • Publiek recht: het algemeen belang weegt zwaarder door dan het individueel belang
waardoor dwangmaatregelen mogelijk zijn, vb.:
o Verplichte vaccinatie tegen polio
o Gedwongen opname van geesteszieken
o Fouillering en arrestatie
o Douanecontroles
1.3.2 Het bijzondere geval van de medische handeling
Schending van de fysieke integriteit is slechts mogelijk onder bepaalde voorwaarden:
1. Legaliteit: staat het in de wet?
2. Finaliteit: dient het een democratisch doel?
3. Proportionaliteit: is het in verhouding tot het beoogde doel?
Toestemming!!!
Geoorloofde medische ingreep – voorwaarden:
1. Er moet een medische noodzaak zijn, 3 mogelijkheden:
• Preventief
• Diagnostisch
• Curatief
2. Er moet een redelijke proportie bestaan tussen het medisch risico waarmee de ingreep
gepaard gaat en het gunstig resultaat dat het kan opleveren
3. De geneeskunde moet worden beoefend volgens de regels van de kunst, met gebruikmaking
van recente wetenschappelijke kennis en moderne medische technieken
4. De patiënt moet, na geïnformeerd te zijn, vrij toestemmen in de behandeling (informed
consent)
1.3.3 De bescherming van het lichaam en het zelfbeschikkingsrecht van het individu
= eigen zeggenschap over je lichaam
Grote evolutie doorheen de tijd:
• Vroeger weinig zelfbeschikkingsrecht omwille van het katholieke geloof
• Gaandeweg steeds meer zelfbeschikkingsrecht
Keerpunt: abortuswet in 1990
Euthanasie
= het opzettelijk, onmiddellijk levensbeëindigende handelen of het niet nemen van een noodzakelijke
handeling die ertoe leidt dat iemand onmiddellijk overlijdt.
Euthanasiewet van 2002 laat euthanasie toe onder strikte voorwaarden.
Passieve euthanasie: op een dergelijke wijze niet ingrijpen waardoor iemand overlijdt of uitdooft, vb.
door toediening van morfine.
Algemene regels:
1. De patiënt bevindt zich in een medisch uitzichtloze toestand van aanhoudend en ondraaglijk
fysiek of psychisch lijden dat niet kan worden gelenigd.
2. Je moet bewust handelingsbekwaam zijn wanneer je je wil tot euthanasie verklaart –
oordeelsbekwaamheid, waardoor euthanasie ook mogelijk is voor minderjarigen
3
Personen- en familierecht
Hoofdstuk 1: De persoon
1.1Begrippen
Personenrecht: ‘vakgebied dat betrekking heeft op de status en de bescherming van de persoon als
enkeling’
Familierecht: ‘rechtsgebied binnen het burgerlijk recht dat de regels omvat betreffende de
privaatrechtelijke verhoudingen tussen personen, zoals huwelijk, geregistreerd partnerschap,
echtscheiding, alimentatie, afstamming en adoptie’
Persoon: ‘Elke entiteit die drager kan zijn van rechten en plichten’
Grens tussen mens en machine?
Soorten personen:
1. De natuurlijke persoon -> criterium: mens zijn
2. De rechtspersoon omwille van twee noden:
- Kapitaal samenbrengen
- Aansprakelijkheid beperken
Bakenen persoon af tot mens
Categorieën van personen
Rechtspersoon: groepering van personen en/of middelen die aan het rechtsverkeer kan deelnemen
als drager van subjectieve rechten en plichten.
Natuurlijke persoon: de mens met zijn rechten en plichten
De levende mens is een natuurlijke persoon ongeacht geslacht of type mens rechten en plichten
kunnen uitoefenen. Vroeger konden de mensen door slavernij zijn rechtspersoonlijkheid verliezen.
Ook de burgerlijke dood die nog als straf voorzien was in het burgerlijk wetboek, ontnam de volledige
rechtsbekwaamheid.
Dieren en planten hebben geen rechtspersoonlijkheid zij worden bij de “zaken” ingedeeld in het recht.
In onze moderne samenleving bestaat wel de wetgeving betreffende dierenbescherming. De
wetgeving komt tot stand in het eigenbelang en voor het welzijn van de mensen. Dieren genieten
bescherming omdat de mens er een emotionele waarde aan hecht.
1.2 De rechtspersoon
Problemen:
• Nood aan systeem voor kapitaalopbouw
• Nood aan beperking van aansprakelijkheid
->Ontstaan van een aparte persoon, los van de mens
Onderscheid tussen:
1. Publiekrechtelijke rechtspersonen
2. Privaatrechtelijke rechtspersonen
3. Feitelijke verenigingen
1
,1.2.1 Publiekrechtelijke rechtspersoon
• Gemeenschappen
• Gewesten
• Lokale besturen
• Bpost
• Proximus
Zij dienen het algemeen belang waarvoor ze specifieke bevoegdheden krijgen, die private
rechtspersonen niet kunnen doen bv:
• Belastingen heffen
• Bindende reglementen opstellen
• Onteigenen
Vaak onduidelijkheid of het om een privaatrechtelijke dan wel een publiekrechtelijke rechtspersoon
gaat
→ de regel: de helft + 1 van de aandelen bij de overheid = publiekrechtelijke rechtspersoon
1.2.2 Privaatrechtelijke rechtspersonen:
• Commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon,
Vb. BV of Besloten Vennootschap (de vroegere BVBA)
• Niet-commerciële privaatrechtelijke rechtspersoon,
Vb. VZW of Vereniging Zonder Winstoogmerk
Kan niet zomaar opgestart worden:
• Opmaak statuten
• Neerleggen dossier
1.2.3 Feitelijke verenigingen:
• Geen aansprakelijkheidsbeperking: persoonlijk verantwoordelijk voor de daden die je stelt in
naam van de vereniging
• Vb. jeugdverenigingen
Vakbonden willen geen rechtspersoonlijkheid, redenen:
• Stakingen zouden via de rechtbank kunnen worden tegengehouden
• Financiële aansprakelijkheid
1.3 De fysieke of natuurlijke persoon: het lichaam
Natuurlijk persoon = de mens, met een menselijk lichaam
Menselijk lichaam:
• Bescherming tegen derden: bescherming van de fysieke integriteit tegen inmenging door
derden
• Zelfbeschikkingsrecht: zeggenschap over je eigen lichaam
1.3.1 Bescherming van het lichaam tegen aantasting door derden
Bescherming van de fysieke integriteit
Algemene regel: het lichaam is onschendbaar
Maar rekening houden met:
• Privaatrecht: geen enkel individu mag de fysieke integriteit van iemand anders schenden
2
, • Publiek recht: het algemeen belang weegt zwaarder door dan het individueel belang
waardoor dwangmaatregelen mogelijk zijn, vb.:
o Verplichte vaccinatie tegen polio
o Gedwongen opname van geesteszieken
o Fouillering en arrestatie
o Douanecontroles
1.3.2 Het bijzondere geval van de medische handeling
Schending van de fysieke integriteit is slechts mogelijk onder bepaalde voorwaarden:
1. Legaliteit: staat het in de wet?
2. Finaliteit: dient het een democratisch doel?
3. Proportionaliteit: is het in verhouding tot het beoogde doel?
Toestemming!!!
Geoorloofde medische ingreep – voorwaarden:
1. Er moet een medische noodzaak zijn, 3 mogelijkheden:
• Preventief
• Diagnostisch
• Curatief
2. Er moet een redelijke proportie bestaan tussen het medisch risico waarmee de ingreep
gepaard gaat en het gunstig resultaat dat het kan opleveren
3. De geneeskunde moet worden beoefend volgens de regels van de kunst, met gebruikmaking
van recente wetenschappelijke kennis en moderne medische technieken
4. De patiënt moet, na geïnformeerd te zijn, vrij toestemmen in de behandeling (informed
consent)
1.3.3 De bescherming van het lichaam en het zelfbeschikkingsrecht van het individu
= eigen zeggenschap over je lichaam
Grote evolutie doorheen de tijd:
• Vroeger weinig zelfbeschikkingsrecht omwille van het katholieke geloof
• Gaandeweg steeds meer zelfbeschikkingsrecht
Keerpunt: abortuswet in 1990
Euthanasie
= het opzettelijk, onmiddellijk levensbeëindigende handelen of het niet nemen van een noodzakelijke
handeling die ertoe leidt dat iemand onmiddellijk overlijdt.
Euthanasiewet van 2002 laat euthanasie toe onder strikte voorwaarden.
Passieve euthanasie: op een dergelijke wijze niet ingrijpen waardoor iemand overlijdt of uitdooft, vb.
door toediening van morfine.
Algemene regels:
1. De patiënt bevindt zich in een medisch uitzichtloze toestand van aanhoudend en ondraaglijk
fysiek of psychisch lijden dat niet kan worden gelenigd.
2. Je moet bewust handelingsbekwaam zijn wanneer je je wil tot euthanasie verklaart –
oordeelsbekwaamheid, waardoor euthanasie ook mogelijk is voor minderjarigen
3
