H01: Inleiding
1. Geschiedenis van de psychiatrie
- Trepanatie (duivel uitbating)
- Heksenverbranding
- 1e krankzinnigengesticht Granada, 14de eeuw
o Patiënt = krankzinnig
- Dolhuizen
o Therapeutische gestichten
- 15de eeuw St Dymphna Geel ® gezinsverpleging
- Philippe Pinel (Franse psychiater, “vader” van de moderne psychiatrie)
- Dr. Joseph Guilain (Guislain museum in Gent)
- Emil Kraepelin (beschrijving belangrijke psychiatrische beelden)
- Sigmund Freund (psychoanalyse)
2. Wat is een psychische stoornis?
= ziekte met psychische symptomen en/of door psychische oorzaken + lijden/sociaal disfunctioneren.
- Psychische problemen zijn zeer frequent ® WHO zegt 1/3 Belgen.
- Psychische stoornissen hebben een grote impact op het functioneren.
2.1. Definitie
- Stoornis in 1 of meerdere psychische functies
- Geen ‘normale’, cultureel aanvaardbare reactie op gebeurtenis(sen) bv rouw ® de grens tussen ziek en
gezond is heel vaag
- Geen afwijkend gedrag (politiek, religieus of seksueel) bv andere religie, homoseksualiteit ® pas op voor
gedwongen opnames!
2.2. Psychiatrische symptomen
= uiting stoornis psychische functies
3 grote groepen:
- Cognitieve functies ® gedachten
o Informatie waarnemen, opnemen, vasthouden, begrijpen, ordenen, …
- Affectieve functies ® gevoelens
o Stemming, emoties, …
- Conatieve functies ® gedrag
o Motivatie, impulsen, psychomotoriek
3. Etiologie van psychiatrische stoornissen
= complex van oorzaken. Het is een interactie tussen:
- Erfelijke oorzaken
- Lichamelijke ziekte
- Ervaringen
- Stressoren
,3.1. Stress-kwetsbaarheid model
= de balans tussen de draagkracht – draaglast
3.1.1. Model
Kwetsbaarheid ® stress ® psychiatrische stoornis:
- Kwetsbaarheid = predisponerende factoren
o Genetische aanleg
o Trauma’s in de kindertijd
- Stress = luxerende factoren
o Verlies
o Conflict
- Psychiatrische stoornis
o Soms in stand gehouden door onderhoudende factoren
3.1.2. Draagkracht – kwetsbaarheiden en sterktes
- Genetisch
o Familiaal voorkomen
- Somatisch
o Geboortetrauma
o Hormonaal
- Psychologisch
o Persoonlijkheid
o Psychische klachten
o Traumata
- Maatschappelijk
o Steunnetwerk
o Relaties
,3.1.3. Draaglast
Stressor ® appraisal ® strain ® coping
- Stressor
o Life events
o Daily hassle
o Psychotrauma
- Appraisal = beoordeling
- Strain = belasting
- Coping
o Probleemgericht
o Emotiegericht
3.1.4. Casus
Examen!
Een vrouw van 43 jaar, met een familiale voorgeschiedenis van depressie, verliest haar werk. De daarop volgende
weken en maanden ziet ze het steeds minder zitten. Haar eetlust vermindert (ze verliest 7kg in lichaamsgewicht), slaapt
moeilijk en komt tot niets meer. Door haar negatieve houding begint de relatie met haar echtgenoot steeds slechter te
gaan. Ze heeft enkele malen gesolliciteerd, maar maakt een erg slechte indruk.
- Predisponerende factoren (kwetsbaarheid) ® familiale achtergrond
- Luxerende factoren (stress) ® ontslag, slaapt moeilijk
- Onderhoudende factoren ® relatieproblemen, blijvende werkloosheid
4. Psychiatrische anamnese en onderzoek
4.1. Anamnese
- Aanmeldingsklacht
o Aard
o Ernst
o Duur
o Verloop
- Sociale anamnese
o Woonsituatie
o Werk
o Relaties
o Financiële status
- Voorgeschiedenis + familiale voorgeschiedenis
- Behandeling
- + hetero-anamnese
4.2. Psychiatrisch onderzoek
Exploratie en observatie
Tests ® klinimetrie (meetinstrumenten) neuropsychologisch onderzoek, beeldvorming, aanvullend onderzoek
, 4.3. Gesprekstechnieken
- Empathische houding!
- Eerst open vragen, pas later specifieke vragen
- Stel patiënten op hun gemak, toon begrip
- Verbindende gesprekstechniek
Hou in gedachten dat:
- Jij een bepaalde reactie oproep bij de patiënt (=overdracht)
- De patiënt ook een bepaalde reactie bij jou oproept (= tegenoverdracht)
4.4. Status mentalis
4.4.1. Eerste indrukken
- Uiterlijk
o Verzorgdheid
o Kledij
o Leeftijdsschatting
- Contact en houding
- Klachtenpresentatie
- Gevoelens en reacties opgewekt bij onderzoeker
4.4.2. Cognitieve functies
- Bewustzijn
- Aandacht en concentratie
- Oriëntatie
- Geheugen
- Intellectuele functies
o Oordeelsvermogen
o Ziekte-inzicht
o Ziekte besef
o Abstractievermogen
o Executieve functies
o Geschatte intelligentie
o Taal
- Voorstelling, waarneming en zelfwaarneming
- Denken
o Vorm
o Inhoud
4.4.3. Affectieve functies
- Stemming en affect
o Angst
- Somatische klachten en verschijnselen
o Overige somatische niet verklaarde klachten
1. Geschiedenis van de psychiatrie
- Trepanatie (duivel uitbating)
- Heksenverbranding
- 1e krankzinnigengesticht Granada, 14de eeuw
o Patiënt = krankzinnig
- Dolhuizen
o Therapeutische gestichten
- 15de eeuw St Dymphna Geel ® gezinsverpleging
- Philippe Pinel (Franse psychiater, “vader” van de moderne psychiatrie)
- Dr. Joseph Guilain (Guislain museum in Gent)
- Emil Kraepelin (beschrijving belangrijke psychiatrische beelden)
- Sigmund Freund (psychoanalyse)
2. Wat is een psychische stoornis?
= ziekte met psychische symptomen en/of door psychische oorzaken + lijden/sociaal disfunctioneren.
- Psychische problemen zijn zeer frequent ® WHO zegt 1/3 Belgen.
- Psychische stoornissen hebben een grote impact op het functioneren.
2.1. Definitie
- Stoornis in 1 of meerdere psychische functies
- Geen ‘normale’, cultureel aanvaardbare reactie op gebeurtenis(sen) bv rouw ® de grens tussen ziek en
gezond is heel vaag
- Geen afwijkend gedrag (politiek, religieus of seksueel) bv andere religie, homoseksualiteit ® pas op voor
gedwongen opnames!
2.2. Psychiatrische symptomen
= uiting stoornis psychische functies
3 grote groepen:
- Cognitieve functies ® gedachten
o Informatie waarnemen, opnemen, vasthouden, begrijpen, ordenen, …
- Affectieve functies ® gevoelens
o Stemming, emoties, …
- Conatieve functies ® gedrag
o Motivatie, impulsen, psychomotoriek
3. Etiologie van psychiatrische stoornissen
= complex van oorzaken. Het is een interactie tussen:
- Erfelijke oorzaken
- Lichamelijke ziekte
- Ervaringen
- Stressoren
,3.1. Stress-kwetsbaarheid model
= de balans tussen de draagkracht – draaglast
3.1.1. Model
Kwetsbaarheid ® stress ® psychiatrische stoornis:
- Kwetsbaarheid = predisponerende factoren
o Genetische aanleg
o Trauma’s in de kindertijd
- Stress = luxerende factoren
o Verlies
o Conflict
- Psychiatrische stoornis
o Soms in stand gehouden door onderhoudende factoren
3.1.2. Draagkracht – kwetsbaarheiden en sterktes
- Genetisch
o Familiaal voorkomen
- Somatisch
o Geboortetrauma
o Hormonaal
- Psychologisch
o Persoonlijkheid
o Psychische klachten
o Traumata
- Maatschappelijk
o Steunnetwerk
o Relaties
,3.1.3. Draaglast
Stressor ® appraisal ® strain ® coping
- Stressor
o Life events
o Daily hassle
o Psychotrauma
- Appraisal = beoordeling
- Strain = belasting
- Coping
o Probleemgericht
o Emotiegericht
3.1.4. Casus
Examen!
Een vrouw van 43 jaar, met een familiale voorgeschiedenis van depressie, verliest haar werk. De daarop volgende
weken en maanden ziet ze het steeds minder zitten. Haar eetlust vermindert (ze verliest 7kg in lichaamsgewicht), slaapt
moeilijk en komt tot niets meer. Door haar negatieve houding begint de relatie met haar echtgenoot steeds slechter te
gaan. Ze heeft enkele malen gesolliciteerd, maar maakt een erg slechte indruk.
- Predisponerende factoren (kwetsbaarheid) ® familiale achtergrond
- Luxerende factoren (stress) ® ontslag, slaapt moeilijk
- Onderhoudende factoren ® relatieproblemen, blijvende werkloosheid
4. Psychiatrische anamnese en onderzoek
4.1. Anamnese
- Aanmeldingsklacht
o Aard
o Ernst
o Duur
o Verloop
- Sociale anamnese
o Woonsituatie
o Werk
o Relaties
o Financiële status
- Voorgeschiedenis + familiale voorgeschiedenis
- Behandeling
- + hetero-anamnese
4.2. Psychiatrisch onderzoek
Exploratie en observatie
Tests ® klinimetrie (meetinstrumenten) neuropsychologisch onderzoek, beeldvorming, aanvullend onderzoek
, 4.3. Gesprekstechnieken
- Empathische houding!
- Eerst open vragen, pas later specifieke vragen
- Stel patiënten op hun gemak, toon begrip
- Verbindende gesprekstechniek
Hou in gedachten dat:
- Jij een bepaalde reactie oproep bij de patiënt (=overdracht)
- De patiënt ook een bepaalde reactie bij jou oproept (= tegenoverdracht)
4.4. Status mentalis
4.4.1. Eerste indrukken
- Uiterlijk
o Verzorgdheid
o Kledij
o Leeftijdsschatting
- Contact en houding
- Klachtenpresentatie
- Gevoelens en reacties opgewekt bij onderzoeker
4.4.2. Cognitieve functies
- Bewustzijn
- Aandacht en concentratie
- Oriëntatie
- Geheugen
- Intellectuele functies
o Oordeelsvermogen
o Ziekte-inzicht
o Ziekte besef
o Abstractievermogen
o Executieve functies
o Geschatte intelligentie
o Taal
- Voorstelling, waarneming en zelfwaarneming
- Denken
o Vorm
o Inhoud
4.4.3. Affectieve functies
- Stemming en affect
o Angst
- Somatische klachten en verschijnselen
o Overige somatische niet verklaarde klachten
