Methoden sociaal werk: les 1: social casework
Waarover gaat sociaal casework?
o Één van de oudste methoden binnen het sociaal werk
o Procesmatige manier van denken
o Een manier, kapstok, kader om aan de slag te gaan binnen de praktijk
o Voornamelijk daar waar mensen in de individuele hulpverlening terecht komen
o Vakjargon dat binnen het werkveld een gedeelde taal is
o Hoe op een procesmatige wijze samen met hulpvragers / cliënten / hun context
aan de slag gaan met het oog op het bereiken van een gewenste situatie of een
sociale verandering binnen de huidige of concrete situatie(s)
Enkele voorbeelden uit de praktijk
o CAW
o CLB
o Onthaal-, observatie- en oriëntatiecentrum (OOOC)
o Ambulante drugzorg
1. Hoofdstuk 1: thesaurus
Woordenlijst in handboek = Rode woorden in pwp te kennen!
2. Hoofdstuk 2: welke waarden inspireren en sturen social casework
2.1. De internationale definitie als vertrekpunt
Niet vanbuiten kennen
Wel linken leggen tussen verschil van definitie sociaal werk en social casework
Deze definitie is een basiskennis voor iedere sociaal werker. Wat we zien is dat deze
definitie weergeeft dat sociaal werk een beroep is dat op de praktijk gebaseerd is,
maar anderzijds ook een academische discipline is, die sociale verandering en
ontwikkeling, sociale cohesie en empowerment en bevrijding van mensen promoot.
Als sociaal werker strijden wij tegen onrechtvaardigheid, ongelijkheid, ...
Vragen
o Hoe zou jij armoede aanpakken?
o Door de mensen die in armoede of een kwetsbare situatie vertoeven te
versterken enerzijds en hen anderzijds te Responsabiliseren
o Door armoede op maatschappelijk vlak aan te pakken, bv. Een lokaal
armoedebestrijdingsplan met concrete acties vanuit een stad of gemeente
o Door zowel in te zetten op het individu als op de structuur / beleid
Situering binnen de module werkmethoden SW1
Fundamentele vraag
o Wie of wat moet worden veranderd; het individu, het netwerk en de omgeving of
de maatschappelijke structuren
Het is de maatschappelijke context die mee bepaalt op welke waarden wordt ingezet
Terug naar de definitie
o Sociaal werk zet menen en structuren ertoe aan om levensuitdagingen aan te
pakken en welzijn te bevorderen
dit kan niet enkel op structureel of individueel gebied gebeuren, maar op alle niveau’s
belang van methodisch te werken op samenlevingsniveau (macro), als met groepen
(meso), als met individuen én hun context (micro)
1
,2.2. Een gewijzigde maatschappelijke context
Sociaal werk kan niet losgezien worden van de maatschappelijke context waarbinnen
het zich situeert
Maatschappelijke veranderingen hebben invloed op de individuele hulpverlening
Beleidsbeslissing zijn duidelijk voelbaar in het werkveld
Korte historiek (p52)
Begin 20ste eeuw
o Economische crisis, immigranten armoede
sociaal werk bestond uit liefdadigheid en paternalistische initiatieven via friendly
visitors (vrijwilligers)
Amerika: mary richmond
o van het motto ‘geen aalmoes, maar een vriend’ naar het motto ‘geen steun
zonder onderzoek’
o friendly visitors werden omgeschoold tot of vervangen door professionals
o 2 uitgangspunten
Professional had steeds een persoonlijk contact met de hulpvrager
De persoon diende steeds in de context van de omgeving te worden
gezien ‘person in environment’
De verzorgingsstaat
Ontwikkeling van de verzorgingsstaat die de ongelijke economische positie trachtte te
corrigeren zodat meer burgers een menswaardig bestaan konden leiden
Zo streefde men naar een meer rechtvaardige herverdeling tussen rijken en armen,
naar meer sociale integratie van burgers door het organiseren van openbare
dienstverlening
De activeringsstaat en de actieve welvaarsstaat
Er wordt sterk gehamerd op de waarde ‘activering’ als een nieuwe vorm van solidariteit
Anderen daarentegen stellen dat activering veeleer een vorm van ‘disciplinering’ is van
mensen die zich dreigen te nestelen in een afhankelijkheidscultuur
Het concept van de actieve burger doet zijn intrede en het sociaal werk zal hieraan
meewerken, onder meer door de waarden ‘zelfverantwoordelijkheid’ en
‘medeverantwoordelijkheid’ bij burgers vast te leggen via contracten, door het stellen
van voorwaarden aan het verkrijgen van rechten
Het nieuwe debat voor het sociaal werk in de actieve welvaarstaat
Meer nadruk op activering
Waarden:
o Zelfverantwoordelijkheid en medeverantwoordelijk
Contracten, voorwaarden aan het verkrijgen van rechten
Actuele maatschappelijke verandering
Meer economische problemen
Financiële crisis, de stijgende werkloosheid
Een dalende vraag naar ongeschoolde arbeidskrachten en een sterke stijging van
flexibele, tijdelijke jobs
De kloof tussen laaggeschoolden en hooggeschoolden vergroot
Problemen kunnen niet langer uitsluitend op lokaal, federaal of Europees niveau
bekeken en beheerst worden, maar vereisen een globaliserende visie
Het traditionele gezin heet zijn dominante positie verloren
Informatica zorgde voor een gigantische verschuiving in het kennislandschap
2
, 2.3. Waarden in het sociaal werk vroeger en nu
Veranderingen in de vraag
o Cliënten, burgers worden mondiger
o Inspraak verwacht
Veranderingen aan de kant van het beleid
o Hulpverlening dient effectief en efficiënt te zijn: management denken
o De overheid spreekt burgers aan op hun verantwoordelijkheid
Veranderingen aan de kant van de wetenschappelijke fundering van sociaal werk
o Evidance based practice maar ook practiced based evidence
o Niet de interventie op zich maar de manier waarop de interventie door de sociaal
werker wordt toegepast geeft meer kans op een gunstig effect
Veranderingen aan de kant van de hulpverleners
o Accent op bemiddeling in plaats van probleem solving en begeleiding van
cliënten
o Inzet op preventie en vroeg detectie
o Waardenconflict: individu of samenleving? Autonomie & vrijheid en solidariteit &
wederkerigheid
2.4. Waarden in het sociaal werk
Zorg als centrale waarde
o Bij het zorgen is het ook belangrijk zich te kunnen inleven in de positie van de
zorgvrager, wat zijn diens noden?
o Empathisch zijn
Respect en dialoog
o Sw’ers zijn dialoogexperts
Integrale visie maar met respect voor verschillende meningen en visies
o Respect
SW vertrekt vanuit respect. SW’ers moeten niet enkel in dialoog gaan met
hun cliënten, maar ook met beleidsmakers, directies,
samenwerkingspartners, omgeving van de cliënt.
Transparantie is hierbij belangrijk: verschillende visies zijn mogelijk, maar
op basis waarvan worden er beslissingen genomen? Bv een
multidisciplinair overleg rond een cliënt die opgenomen is in de
psychiatrie: de sociale dienst van de psychiatrie vindt het aangewezen dat
de cliënt nog een maand verder opgenomen blijft. Ze gaan rond de tafel
zitten, samen met de cliënt, de behandelende psychiater, het CGGZ en
gaan in transparant overleg rond de verdere opname, met goedkeuring
van de cliënt.
Empowerment
o Iemand in staat stellen eigenmachtig te beslissen en te handelen; ook
methodieken gericht op individuen, groepen of organisaties om zelfvertrouwen,
zelfbewustzijn en positief zelfbeeld te vergroten.
Evidentie van spanningsvelden
o het evenwicht vinden tussen outreachend werken en disciplinering vanuit
autonomie en onafhankelijkheid
ethiek
o belang van deontologische codes
betekenis van empowerment
definitie
o een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen
greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van
3
Waarover gaat sociaal casework?
o Één van de oudste methoden binnen het sociaal werk
o Procesmatige manier van denken
o Een manier, kapstok, kader om aan de slag te gaan binnen de praktijk
o Voornamelijk daar waar mensen in de individuele hulpverlening terecht komen
o Vakjargon dat binnen het werkveld een gedeelde taal is
o Hoe op een procesmatige wijze samen met hulpvragers / cliënten / hun context
aan de slag gaan met het oog op het bereiken van een gewenste situatie of een
sociale verandering binnen de huidige of concrete situatie(s)
Enkele voorbeelden uit de praktijk
o CAW
o CLB
o Onthaal-, observatie- en oriëntatiecentrum (OOOC)
o Ambulante drugzorg
1. Hoofdstuk 1: thesaurus
Woordenlijst in handboek = Rode woorden in pwp te kennen!
2. Hoofdstuk 2: welke waarden inspireren en sturen social casework
2.1. De internationale definitie als vertrekpunt
Niet vanbuiten kennen
Wel linken leggen tussen verschil van definitie sociaal werk en social casework
Deze definitie is een basiskennis voor iedere sociaal werker. Wat we zien is dat deze
definitie weergeeft dat sociaal werk een beroep is dat op de praktijk gebaseerd is,
maar anderzijds ook een academische discipline is, die sociale verandering en
ontwikkeling, sociale cohesie en empowerment en bevrijding van mensen promoot.
Als sociaal werker strijden wij tegen onrechtvaardigheid, ongelijkheid, ...
Vragen
o Hoe zou jij armoede aanpakken?
o Door de mensen die in armoede of een kwetsbare situatie vertoeven te
versterken enerzijds en hen anderzijds te Responsabiliseren
o Door armoede op maatschappelijk vlak aan te pakken, bv. Een lokaal
armoedebestrijdingsplan met concrete acties vanuit een stad of gemeente
o Door zowel in te zetten op het individu als op de structuur / beleid
Situering binnen de module werkmethoden SW1
Fundamentele vraag
o Wie of wat moet worden veranderd; het individu, het netwerk en de omgeving of
de maatschappelijke structuren
Het is de maatschappelijke context die mee bepaalt op welke waarden wordt ingezet
Terug naar de definitie
o Sociaal werk zet menen en structuren ertoe aan om levensuitdagingen aan te
pakken en welzijn te bevorderen
dit kan niet enkel op structureel of individueel gebied gebeuren, maar op alle niveau’s
belang van methodisch te werken op samenlevingsniveau (macro), als met groepen
(meso), als met individuen én hun context (micro)
1
,2.2. Een gewijzigde maatschappelijke context
Sociaal werk kan niet losgezien worden van de maatschappelijke context waarbinnen
het zich situeert
Maatschappelijke veranderingen hebben invloed op de individuele hulpverlening
Beleidsbeslissing zijn duidelijk voelbaar in het werkveld
Korte historiek (p52)
Begin 20ste eeuw
o Economische crisis, immigranten armoede
sociaal werk bestond uit liefdadigheid en paternalistische initiatieven via friendly
visitors (vrijwilligers)
Amerika: mary richmond
o van het motto ‘geen aalmoes, maar een vriend’ naar het motto ‘geen steun
zonder onderzoek’
o friendly visitors werden omgeschoold tot of vervangen door professionals
o 2 uitgangspunten
Professional had steeds een persoonlijk contact met de hulpvrager
De persoon diende steeds in de context van de omgeving te worden
gezien ‘person in environment’
De verzorgingsstaat
Ontwikkeling van de verzorgingsstaat die de ongelijke economische positie trachtte te
corrigeren zodat meer burgers een menswaardig bestaan konden leiden
Zo streefde men naar een meer rechtvaardige herverdeling tussen rijken en armen,
naar meer sociale integratie van burgers door het organiseren van openbare
dienstverlening
De activeringsstaat en de actieve welvaarsstaat
Er wordt sterk gehamerd op de waarde ‘activering’ als een nieuwe vorm van solidariteit
Anderen daarentegen stellen dat activering veeleer een vorm van ‘disciplinering’ is van
mensen die zich dreigen te nestelen in een afhankelijkheidscultuur
Het concept van de actieve burger doet zijn intrede en het sociaal werk zal hieraan
meewerken, onder meer door de waarden ‘zelfverantwoordelijkheid’ en
‘medeverantwoordelijkheid’ bij burgers vast te leggen via contracten, door het stellen
van voorwaarden aan het verkrijgen van rechten
Het nieuwe debat voor het sociaal werk in de actieve welvaarstaat
Meer nadruk op activering
Waarden:
o Zelfverantwoordelijkheid en medeverantwoordelijk
Contracten, voorwaarden aan het verkrijgen van rechten
Actuele maatschappelijke verandering
Meer economische problemen
Financiële crisis, de stijgende werkloosheid
Een dalende vraag naar ongeschoolde arbeidskrachten en een sterke stijging van
flexibele, tijdelijke jobs
De kloof tussen laaggeschoolden en hooggeschoolden vergroot
Problemen kunnen niet langer uitsluitend op lokaal, federaal of Europees niveau
bekeken en beheerst worden, maar vereisen een globaliserende visie
Het traditionele gezin heet zijn dominante positie verloren
Informatica zorgde voor een gigantische verschuiving in het kennislandschap
2
, 2.3. Waarden in het sociaal werk vroeger en nu
Veranderingen in de vraag
o Cliënten, burgers worden mondiger
o Inspraak verwacht
Veranderingen aan de kant van het beleid
o Hulpverlening dient effectief en efficiënt te zijn: management denken
o De overheid spreekt burgers aan op hun verantwoordelijkheid
Veranderingen aan de kant van de wetenschappelijke fundering van sociaal werk
o Evidance based practice maar ook practiced based evidence
o Niet de interventie op zich maar de manier waarop de interventie door de sociaal
werker wordt toegepast geeft meer kans op een gunstig effect
Veranderingen aan de kant van de hulpverleners
o Accent op bemiddeling in plaats van probleem solving en begeleiding van
cliënten
o Inzet op preventie en vroeg detectie
o Waardenconflict: individu of samenleving? Autonomie & vrijheid en solidariteit &
wederkerigheid
2.4. Waarden in het sociaal werk
Zorg als centrale waarde
o Bij het zorgen is het ook belangrijk zich te kunnen inleven in de positie van de
zorgvrager, wat zijn diens noden?
o Empathisch zijn
Respect en dialoog
o Sw’ers zijn dialoogexperts
Integrale visie maar met respect voor verschillende meningen en visies
o Respect
SW vertrekt vanuit respect. SW’ers moeten niet enkel in dialoog gaan met
hun cliënten, maar ook met beleidsmakers, directies,
samenwerkingspartners, omgeving van de cliënt.
Transparantie is hierbij belangrijk: verschillende visies zijn mogelijk, maar
op basis waarvan worden er beslissingen genomen? Bv een
multidisciplinair overleg rond een cliënt die opgenomen is in de
psychiatrie: de sociale dienst van de psychiatrie vindt het aangewezen dat
de cliënt nog een maand verder opgenomen blijft. Ze gaan rond de tafel
zitten, samen met de cliënt, de behandelende psychiater, het CGGZ en
gaan in transparant overleg rond de verdere opname, met goedkeuring
van de cliënt.
Empowerment
o Iemand in staat stellen eigenmachtig te beslissen en te handelen; ook
methodieken gericht op individuen, groepen of organisaties om zelfvertrouwen,
zelfbewustzijn en positief zelfbeeld te vergroten.
Evidentie van spanningsvelden
o het evenwicht vinden tussen outreachend werken en disciplinering vanuit
autonomie en onafhankelijkheid
ethiek
o belang van deontologische codes
betekenis van empowerment
definitie
o een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen
greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van
3
