Samenvatting vraagstukken: gedrag en emotie
Inhoud
1. Emoties...............................................................................................................................................2
Filmpjes..............................................................................................................................................3
2. Mentaliseren......................................................................................................................................3
3. Emotieregulatie..................................................................................................................................6
4. Prikkelverwerking en -regulatie..........................................................................................................7
5. Herkaderen van gedrag......................................................................................................................8
6. Tekst gedrag herkaderen....................................................................................................................8
7. Omgaan met conflict/agressief gedrag.............................................................................................10
8. Tekst agressie...................................................................................................................................12
9. Tekst agressie 2................................................................................................................................13
10. Cultuursensitief en diversiteit (Gastspreker Redouane Ben Driss).................................................15
11. Anders communiceren over migratie en vluchtelingen..................................................................17
12. Tekst vlucht, ballingshap en psychotherapie..................................................................................24
13. Rouw...............................................................................................................................................27
14. Tekst gehechtheid..........................................................................................................................30
15. Gehechtheid...................................................................................................................................36
16. Zelfverwondend gedrag..................................................................................................................38
17. Tekst ZVG........................................................................................................................................40
18. Suïcidepreventie.............................................................................................................................43
1. Inleiding........................................................................................................................................44
2. Detectie........................................................................................................................................47
3. Interventies...................................................................................................................................49
4. Na een suïcidepoging....................................................................................................................50
5. Na een suïcide..............................................................................................................................53
6. Suïcidepreventiebeleid in de zorg.................................................................................................54
19. Verslaving en Harm reduction........................................................................................................56
20. Psychofarmacologie........................................................................................................................59
, 1. Emoties
Het belang van emoties
• Evolutionair noodzakelijke bijdrage aan overleving
• Verbinding met het motivationele systeem
• Snelle beoordeling van een situatie
• Zet aan tot actie
Schuld zet aan tot het niet herhalen van de actie, gedragsverandering,
verontschuldigingen,…
Elke emotie duidt ook een behoeft aan
Bv) angst drukt de behoefte veiligheid uit, blij drukt plezier uit, medelijden drukt het
zorgen voor/willen helpen uit. Behoeftes worden niet altijd vervuld
Belangrijk als hulpverlener: emoties herkennen, linken leggen met behoeftes en
acties, weten hoe te reageren,…
Neurologie
• Meeste verbindingen tussen gebieden verbonden met emotieverwerking, verbonden
met oordelen, het nemen van beslissingen en het geheugen.
• Alle zintuigelijke informatie passeert de ‘emotionele’ gebieden in onze hersenen.
Het belang van emoties
Vertellen onze emoties dan altijd wat wel of niet goed is? Zetten ze ons altijd op het juiste
spoor?
NEE!
Emoties zijn immers ook onderhevig aan leerprocessen.
Je denkt altijd in combinatie van emoties en rationeel denken
Emotieschema’s
• Leerprocessen zorgen ervoor dat situaties, personen, plaatsen of sferen een
emotionele kleur krijgen.
-> emotieschema’s
• Emotionele reacties kunnen dus ook meer samenhangen met de persoonlijke
geschieden dan met de actuele situatie.
Bv) verjaardagsfeestje. Voor sommige mensen gaat dit plezierig zijn om er aan te denken
maar voor anderen is dit een negatieve ervaring.
Bv) mama overleden op verjaardag, dan bekijk je het niet meer zo positief
Het ligt aan de geschiedenis
Alles kan een trigger zijn voor iedereen, belangrijk om hier rekening mee te houden
als hulpverlener
Adaptief vs maladaptief
Adaptief: bijdragen aan de levenskwaliteit/aan het welzijn
Maladaptief: emoties die ons niet vooruithelpen of ons niet langer vooruithelpen
Gebruik/misbruik van onze plooibare emoties: bvb. Reclame
2
,Emotionele intelligentie
• De waardevolle informatie (helpend of niet-helpend) die besloten ligt in emoties, goed
weten herkennen en aanwenden (De info die in de emotie ligt eruit kunnen halen en
daar iets mee kunnen doen)
• Opmerken en waarnemen
• Toelaten
• Reguleren (wanneer laat ik emoties binnen)
• Hierover reflecteren
Filmpjes
Emotieregulatie
- Is een vaardigheid
- Kan je aanleren, word je niet mee geboren
- Dit door ervaring, door het mee te maken,…
- 3 stappen
o Herkennen
o Accepteren: De emotie niet wegduwen
o Regelen: Weten wat men op dat moment met de emotie kan doen. Soms
moet je je emotie even parkeren en er later op terug komen. Je kan niet alle
emoties in alle contexten uiten.
Dit om te kunnen functioneren in het dagelijkse leven
- Als je je emoties niet kan regelen, word je overspoeld door emoties. Dit kan
belemmerend werken in het dagelijkse leven.
Co-regulatie
- Coregulatie betekent dat je afstemming met anderen nodig hebt in spannende, enge,
nieuwe en andere dergelijke situaties.
2. Mentaliseren
Binnen- en buitenkant
Buitenkant: Binnenkant:
- Gedrag - Gedachten
- Gelaatsuitdrukking - Gevoelens
- Wat men zeg - Intenties
- Hoe men iets zegt - Dromen
- Kleding - ....
- Lichaamshouding
- .....
Mentaliseren
= Je eigen gedrag en het gedrag van anderen begrijpen vanuit onderliggende gevoelens,
gedachten, bedoelingen en verlangens (mentale toestanden)
Dit is het fundament van sociale relaties.
3
, Intentie en effect
• Gedrag drukt iets uit, heeft een bedoeling, een intentie.
= onzichtbaar
• Gedrag heeft effect op onszelf en anderen.
= zichtbaar
Je kan iets goed bedoelen maar het kan een negatief effect hebben
Cyclus in interacties
Mentaliseren
• Is dus naar jezelf kijken
• En verschillende hypotheses openlaten over waarom de ander iets al dan niet doet.
Verschillende dimensies
• Impliciet: zonder dat we er ons echt van bewust zijn, dagdagelijks.
• Expliciet: je denkproces vertragen om echt stil te staan bij wat je voelt en denkt en
wat de ander zou kunnen voelen en denken
• Over jezelf: eigen gevoelens, gedachten, behoeftes, teleurstellingen,
verwachtingen, ...
• Over de ander: wat de ander zou kunnen denken, voelen, nodig hebben, ....
• Vanuit jezelf: vanuit je eigen perspectief
• Vanuit de ander: in extremis vervloeiend met anderen
• Intern: gericht op de binnenwereld
• Extern: gericht op externe signalen
• Cognitief: gericht op gedachten (redenen, verklaringen, ...)
• Affectief: gericht op gevoelens (meevoelen, meeleven, ...)
Mentaliserende basishouding
• Bescheiden
• Nieuwsgierig
• Open en flexibel
Prementaliserende modi
• Psychisch equivalente modus
• Teleologische modus
• Alsofmodus
4
Inhoud
1. Emoties...............................................................................................................................................2
Filmpjes..............................................................................................................................................3
2. Mentaliseren......................................................................................................................................3
3. Emotieregulatie..................................................................................................................................6
4. Prikkelverwerking en -regulatie..........................................................................................................7
5. Herkaderen van gedrag......................................................................................................................8
6. Tekst gedrag herkaderen....................................................................................................................8
7. Omgaan met conflict/agressief gedrag.............................................................................................10
8. Tekst agressie...................................................................................................................................12
9. Tekst agressie 2................................................................................................................................13
10. Cultuursensitief en diversiteit (Gastspreker Redouane Ben Driss).................................................15
11. Anders communiceren over migratie en vluchtelingen..................................................................17
12. Tekst vlucht, ballingshap en psychotherapie..................................................................................24
13. Rouw...............................................................................................................................................27
14. Tekst gehechtheid..........................................................................................................................30
15. Gehechtheid...................................................................................................................................36
16. Zelfverwondend gedrag..................................................................................................................38
17. Tekst ZVG........................................................................................................................................40
18. Suïcidepreventie.............................................................................................................................43
1. Inleiding........................................................................................................................................44
2. Detectie........................................................................................................................................47
3. Interventies...................................................................................................................................49
4. Na een suïcidepoging....................................................................................................................50
5. Na een suïcide..............................................................................................................................53
6. Suïcidepreventiebeleid in de zorg.................................................................................................54
19. Verslaving en Harm reduction........................................................................................................56
20. Psychofarmacologie........................................................................................................................59
, 1. Emoties
Het belang van emoties
• Evolutionair noodzakelijke bijdrage aan overleving
• Verbinding met het motivationele systeem
• Snelle beoordeling van een situatie
• Zet aan tot actie
Schuld zet aan tot het niet herhalen van de actie, gedragsverandering,
verontschuldigingen,…
Elke emotie duidt ook een behoeft aan
Bv) angst drukt de behoefte veiligheid uit, blij drukt plezier uit, medelijden drukt het
zorgen voor/willen helpen uit. Behoeftes worden niet altijd vervuld
Belangrijk als hulpverlener: emoties herkennen, linken leggen met behoeftes en
acties, weten hoe te reageren,…
Neurologie
• Meeste verbindingen tussen gebieden verbonden met emotieverwerking, verbonden
met oordelen, het nemen van beslissingen en het geheugen.
• Alle zintuigelijke informatie passeert de ‘emotionele’ gebieden in onze hersenen.
Het belang van emoties
Vertellen onze emoties dan altijd wat wel of niet goed is? Zetten ze ons altijd op het juiste
spoor?
NEE!
Emoties zijn immers ook onderhevig aan leerprocessen.
Je denkt altijd in combinatie van emoties en rationeel denken
Emotieschema’s
• Leerprocessen zorgen ervoor dat situaties, personen, plaatsen of sferen een
emotionele kleur krijgen.
-> emotieschema’s
• Emotionele reacties kunnen dus ook meer samenhangen met de persoonlijke
geschieden dan met de actuele situatie.
Bv) verjaardagsfeestje. Voor sommige mensen gaat dit plezierig zijn om er aan te denken
maar voor anderen is dit een negatieve ervaring.
Bv) mama overleden op verjaardag, dan bekijk je het niet meer zo positief
Het ligt aan de geschiedenis
Alles kan een trigger zijn voor iedereen, belangrijk om hier rekening mee te houden
als hulpverlener
Adaptief vs maladaptief
Adaptief: bijdragen aan de levenskwaliteit/aan het welzijn
Maladaptief: emoties die ons niet vooruithelpen of ons niet langer vooruithelpen
Gebruik/misbruik van onze plooibare emoties: bvb. Reclame
2
,Emotionele intelligentie
• De waardevolle informatie (helpend of niet-helpend) die besloten ligt in emoties, goed
weten herkennen en aanwenden (De info die in de emotie ligt eruit kunnen halen en
daar iets mee kunnen doen)
• Opmerken en waarnemen
• Toelaten
• Reguleren (wanneer laat ik emoties binnen)
• Hierover reflecteren
Filmpjes
Emotieregulatie
- Is een vaardigheid
- Kan je aanleren, word je niet mee geboren
- Dit door ervaring, door het mee te maken,…
- 3 stappen
o Herkennen
o Accepteren: De emotie niet wegduwen
o Regelen: Weten wat men op dat moment met de emotie kan doen. Soms
moet je je emotie even parkeren en er later op terug komen. Je kan niet alle
emoties in alle contexten uiten.
Dit om te kunnen functioneren in het dagelijkse leven
- Als je je emoties niet kan regelen, word je overspoeld door emoties. Dit kan
belemmerend werken in het dagelijkse leven.
Co-regulatie
- Coregulatie betekent dat je afstemming met anderen nodig hebt in spannende, enge,
nieuwe en andere dergelijke situaties.
2. Mentaliseren
Binnen- en buitenkant
Buitenkant: Binnenkant:
- Gedrag - Gedachten
- Gelaatsuitdrukking - Gevoelens
- Wat men zeg - Intenties
- Hoe men iets zegt - Dromen
- Kleding - ....
- Lichaamshouding
- .....
Mentaliseren
= Je eigen gedrag en het gedrag van anderen begrijpen vanuit onderliggende gevoelens,
gedachten, bedoelingen en verlangens (mentale toestanden)
Dit is het fundament van sociale relaties.
3
, Intentie en effect
• Gedrag drukt iets uit, heeft een bedoeling, een intentie.
= onzichtbaar
• Gedrag heeft effect op onszelf en anderen.
= zichtbaar
Je kan iets goed bedoelen maar het kan een negatief effect hebben
Cyclus in interacties
Mentaliseren
• Is dus naar jezelf kijken
• En verschillende hypotheses openlaten over waarom de ander iets al dan niet doet.
Verschillende dimensies
• Impliciet: zonder dat we er ons echt van bewust zijn, dagdagelijks.
• Expliciet: je denkproces vertragen om echt stil te staan bij wat je voelt en denkt en
wat de ander zou kunnen voelen en denken
• Over jezelf: eigen gevoelens, gedachten, behoeftes, teleurstellingen,
verwachtingen, ...
• Over de ander: wat de ander zou kunnen denken, voelen, nodig hebben, ....
• Vanuit jezelf: vanuit je eigen perspectief
• Vanuit de ander: in extremis vervloeiend met anderen
• Intern: gericht op de binnenwereld
• Extern: gericht op externe signalen
• Cognitief: gericht op gedachten (redenen, verklaringen, ...)
• Affectief: gericht op gevoelens (meevoelen, meeleven, ...)
Mentaliserende basishouding
• Bescheiden
• Nieuwsgierig
• Open en flexibel
Prementaliserende modi
• Psychisch equivalente modus
• Teleologische modus
• Alsofmodus
4
