AFP 3
Inhoudsopgave
Les 1 - Anatomie en fysiologie van het spijsverteringsstelsel.................................................................2
Les 2 - Opname en vertering van voedingsmiddelen..............................................................................4
Les 3 – verpleegplan...............................................................................................................................8
Les 4 – voeding en ondervoeding...........................................................................................................8
Les 5 – overgewicht en diabetes...........................................................................................................10
Les 6 – Pathologie spijsverteringsstelsel deel 1....................................................................................16
Les 7 - Pathologie spijsverteringsstelsel deel 2.....................................................................................20
Les 8 – Diagnostiek van het spijsverteringstelsel..................................................................................21
les 9 – anatomie van de nieren.............................................................................................................22
les 10 – fysiologie van de nieren...........................................................................................................23
les 11 – Anatomie en fysiologie van het urinewegstelsel en vochthuishouding...................................24
Les 12 – Nierinsufficiëntie.....................................................................................................................27
Les 13 – Dialyse en niertransplantatie..................................................................................................30
Les 14 – pathologie van de nieren en urinewegen...............................................................................37
Les 15 – urine – incontinentie...............................................................................................................42
Les 16 – herhaling.................................................................................................................................46
1
,Les 1 - Anatomie en fysiologie van het
spijsverteringsstelsel
legt uit waaruit het spijsverteringsstelsel is opgebouwd en welke accessoire organen
hierbij betrokken zijn.
legt uit wat de functies zijn van de verschillende organen van het spijsverteringsstelsel en
de accessoire organen
Mond (cavitas oris)
2
,De spijsvertering begint in de mond. Hier wordt het voedsel fijngekauwd en vermengd met
speeksel. Speekselklieren in de mond maken speeksel aan zodra u voedsel ziet, ruikt of proeft. Per
dag kan wel een liter speeksel worden aangemaakt. oppervlakte vergroting.
Enzymen in het speeksel beginnen met het verteren en het voedsel wordt glad en smeuïg. Zo kunt u
het makkelijk doorslikken. De tong duwt het voedsel naar de slokdarm.
Slokdarm (oesofagus)
Zodra het voedsel is doorgeslikt komt het in de slokdarm. De slokdarm is een rechte pijp van
ongeveer 25 centimeter lang. Voedsel dat we doorslikken valt niet zomaar door de slokdarm naar
beneden. De spieren in de slokdarmwand trekken samen en ontspannen zich. Zo wordt het voedsel
langzaam naar de maag geduwd (peristaltiek). Bij de overgang van de slokdarm naar de maag zit
een sluitspiertje. Deze gaat open als er voedsel vanuit de slokdarm naar de maag gaat. Daarna gaat
het sluitspiertje weer dicht. Hierdoor kunnen voedsel en maagsap dat in de maag zit, niet
terugstromen in de slokdarm.
Maag (ventriculus of gaster)
In de maag wordt het voedsel gekneed en vermengd met maagsap. De binnenkant van de maag is
bekleed met een dikke laag slijmvlies. Zo wordt de maag beschermd tegen het zure maagsap. In
maagsap zitten onder andere zoutzuur en enzymen. De enzymen breken het voedsel alvast af. Het
zoutzuur maakt ziekmakende bacteriën in het voedsel dood. Het voedsel blijft gemiddeld drie uur in
de maag. Bij vet eten heeft de maag meer tijd nodig. De maag geeft via een sluitspiertje kleine
beetjes voedsel door aan de dunne darm. Maag slaat eten tijdelijk op om in kleine beetjes door te
sturen naar de dunne darm.
12 vingerige darm
Lever en pancreas maken spul aan en komt bij de 12 vingerige darm
Dunne darm
In de dunne darm vindt het belangrijkste deel van de spijsvertering plaats. Hier worden
spijsverteringssappen en enzymen uit de alvleesklier en galblaas aan het voedsel toegevoegd. De
enzymen breken het voedsel af naar kleinere deeltjes: voedingsstoffen. Deze voedingsstoffen
komen via de darmwand in het bloed terecht. De wand van de dunne darm is geplooid en heeft
kleine uitsteeksels die op vingers lijken.
Deze uitsteeksels heten darmvlokken. Door de plooien en uitsteeksels is het oppervlak van de dunne
darm ongeveer zo groot als een tennisveld. Er is daardoor veel ruimte voor voedingsstoffen om
opgenomen te worden in het bloed. De dunne darm bestaat achtereenvolgens uit de twaalfvingerige
darm, de nuchtere darm en de kronkeldarm.
Dikke darm en endeldarm
Voedsel dat niet verteerd kan worden gaat naar de dikke darm om poep te worden. Het is eerst nog
een waterdunne brij. In de dikke darm worden vocht en zouten uit de brij gehaald. Zo ontstaat er
dikke poep. Die poep komt in de endeldarm terecht. De endeldarm is het laatste stuk van de dikke
darm en wordt ook wel het rectum genoemd. Hier wordt de poep tijdelijk opgeslagen. Als de
endeldarm vol is, gaat er een seintje naar de hersenen. U krijgt dan het gevoel dat u moet poepen.
De dikke darm is ongeveer een meter lang en ligt als een omgekeerde ‘u’ in de buikholte. Poep doet
er gemiddeld 12 tot 24 uur over om door de dikke darm en endeldarm te gaan. Als dit te snel gaat, is
3
, er te weinig vocht uit de poep gehaald en krijgt u diarree. Gaat het te langzaam? Dan is er juist teveel
vocht uit de poep gehaald en kunt u last krijgen van verstopping (obstipatie).
organen spijsverteringsstelsel:
mondholte of cavitas oris (ook: os),
keelholte of farynx (pharynx of cavitas pharyngis, simpel voor te stellen als een soort
kruispunt waar voedsel en adem zonder conflict kunnen passeren),
strottenhoofd of larynx. Als zuigeling kan je drinken en gelijktijdig ademhalen (bij de
pasgeborene ligt het strottenhoofd nog hoog in de keelholte),
slokdarm of oesofagus (oesophagus of esophagus),
maag of ventrikel (ventriculus of gaster),
dunne darm of intestinum tenue en de
dikke darm of colon (intestinum crassum).
Accessoire organen
Lever
De lever speelt een belangrijke rol bij de spijsvertering. Voedingsstoffen uit het voedsel worden via
het bloed naar de lever gebracht. De lever bewerkt de voedingsstoffen en zet ze om in bouwstoffen
of in energie. De lever maakt ook gal. Gal is nodig om vet voedsel te kunnen verteren. De lever
maakt tenslotte allerlei schadelijke stoffen onschadelijk, zoals alcohol. De lever ligt rechtsboven in de
buikholte, tegen het middenrif en onder de ribben.
Galblaas
In de galblaas wordt het gal dat gemaakt wordt door de lever tijdelijk opgeslagen. Bij vet eten gaat
de gal vanuit de galblaas naar de dunne darm. Daar helpt het de spijsverteringsenzymen die het
vet moeten verteren. De galblaas is een klein, peervormig zakje. De galblaas ligt rechtsboven in de
buikholte, tegen de onderkant van de lever aan.
Alvleesklier
De alvleesklier maakt alvleeskliersap. In dit sap zitten spijsverteringsenzymen die de dunne darm
helpt suikers, eiwitten en vetten uit het voedsel te halen. De alvleesklier maakt ook de hormonen
insuline en glucagon. Deze hormonen houden de bloedsuikerspiegel in evenwicht. De alvleesklier is
een langgerekte trosvormige klier. De alvleesklier ligt links achter in de bovenbuik, vlak voor de
wervelkolom.
Les 2 - Opname en vertering van voedingsmiddelen
haalt spijsverteringsprocessen uit elkaar.
Ingestie vindt plaats wanneer voedsel via de mond het spijsverteringskanaal binnenkomt.
Mechanische verwerking is de fysieke beweging van vast voedsel, eerst door de tong en de
gebitselementen en daarna door de knedende en mengende bewegingen van het
spijsverteringskanaal. Dankzij mechanische verwerking kan het voedsel gemakkelijk door het
4
Inhoudsopgave
Les 1 - Anatomie en fysiologie van het spijsverteringsstelsel.................................................................2
Les 2 - Opname en vertering van voedingsmiddelen..............................................................................4
Les 3 – verpleegplan...............................................................................................................................8
Les 4 – voeding en ondervoeding...........................................................................................................8
Les 5 – overgewicht en diabetes...........................................................................................................10
Les 6 – Pathologie spijsverteringsstelsel deel 1....................................................................................16
Les 7 - Pathologie spijsverteringsstelsel deel 2.....................................................................................20
Les 8 – Diagnostiek van het spijsverteringstelsel..................................................................................21
les 9 – anatomie van de nieren.............................................................................................................22
les 10 – fysiologie van de nieren...........................................................................................................23
les 11 – Anatomie en fysiologie van het urinewegstelsel en vochthuishouding...................................24
Les 12 – Nierinsufficiëntie.....................................................................................................................27
Les 13 – Dialyse en niertransplantatie..................................................................................................30
Les 14 – pathologie van de nieren en urinewegen...............................................................................37
Les 15 – urine – incontinentie...............................................................................................................42
Les 16 – herhaling.................................................................................................................................46
1
,Les 1 - Anatomie en fysiologie van het
spijsverteringsstelsel
legt uit waaruit het spijsverteringsstelsel is opgebouwd en welke accessoire organen
hierbij betrokken zijn.
legt uit wat de functies zijn van de verschillende organen van het spijsverteringsstelsel en
de accessoire organen
Mond (cavitas oris)
2
,De spijsvertering begint in de mond. Hier wordt het voedsel fijngekauwd en vermengd met
speeksel. Speekselklieren in de mond maken speeksel aan zodra u voedsel ziet, ruikt of proeft. Per
dag kan wel een liter speeksel worden aangemaakt. oppervlakte vergroting.
Enzymen in het speeksel beginnen met het verteren en het voedsel wordt glad en smeuïg. Zo kunt u
het makkelijk doorslikken. De tong duwt het voedsel naar de slokdarm.
Slokdarm (oesofagus)
Zodra het voedsel is doorgeslikt komt het in de slokdarm. De slokdarm is een rechte pijp van
ongeveer 25 centimeter lang. Voedsel dat we doorslikken valt niet zomaar door de slokdarm naar
beneden. De spieren in de slokdarmwand trekken samen en ontspannen zich. Zo wordt het voedsel
langzaam naar de maag geduwd (peristaltiek). Bij de overgang van de slokdarm naar de maag zit
een sluitspiertje. Deze gaat open als er voedsel vanuit de slokdarm naar de maag gaat. Daarna gaat
het sluitspiertje weer dicht. Hierdoor kunnen voedsel en maagsap dat in de maag zit, niet
terugstromen in de slokdarm.
Maag (ventriculus of gaster)
In de maag wordt het voedsel gekneed en vermengd met maagsap. De binnenkant van de maag is
bekleed met een dikke laag slijmvlies. Zo wordt de maag beschermd tegen het zure maagsap. In
maagsap zitten onder andere zoutzuur en enzymen. De enzymen breken het voedsel alvast af. Het
zoutzuur maakt ziekmakende bacteriën in het voedsel dood. Het voedsel blijft gemiddeld drie uur in
de maag. Bij vet eten heeft de maag meer tijd nodig. De maag geeft via een sluitspiertje kleine
beetjes voedsel door aan de dunne darm. Maag slaat eten tijdelijk op om in kleine beetjes door te
sturen naar de dunne darm.
12 vingerige darm
Lever en pancreas maken spul aan en komt bij de 12 vingerige darm
Dunne darm
In de dunne darm vindt het belangrijkste deel van de spijsvertering plaats. Hier worden
spijsverteringssappen en enzymen uit de alvleesklier en galblaas aan het voedsel toegevoegd. De
enzymen breken het voedsel af naar kleinere deeltjes: voedingsstoffen. Deze voedingsstoffen
komen via de darmwand in het bloed terecht. De wand van de dunne darm is geplooid en heeft
kleine uitsteeksels die op vingers lijken.
Deze uitsteeksels heten darmvlokken. Door de plooien en uitsteeksels is het oppervlak van de dunne
darm ongeveer zo groot als een tennisveld. Er is daardoor veel ruimte voor voedingsstoffen om
opgenomen te worden in het bloed. De dunne darm bestaat achtereenvolgens uit de twaalfvingerige
darm, de nuchtere darm en de kronkeldarm.
Dikke darm en endeldarm
Voedsel dat niet verteerd kan worden gaat naar de dikke darm om poep te worden. Het is eerst nog
een waterdunne brij. In de dikke darm worden vocht en zouten uit de brij gehaald. Zo ontstaat er
dikke poep. Die poep komt in de endeldarm terecht. De endeldarm is het laatste stuk van de dikke
darm en wordt ook wel het rectum genoemd. Hier wordt de poep tijdelijk opgeslagen. Als de
endeldarm vol is, gaat er een seintje naar de hersenen. U krijgt dan het gevoel dat u moet poepen.
De dikke darm is ongeveer een meter lang en ligt als een omgekeerde ‘u’ in de buikholte. Poep doet
er gemiddeld 12 tot 24 uur over om door de dikke darm en endeldarm te gaan. Als dit te snel gaat, is
3
, er te weinig vocht uit de poep gehaald en krijgt u diarree. Gaat het te langzaam? Dan is er juist teveel
vocht uit de poep gehaald en kunt u last krijgen van verstopping (obstipatie).
organen spijsverteringsstelsel:
mondholte of cavitas oris (ook: os),
keelholte of farynx (pharynx of cavitas pharyngis, simpel voor te stellen als een soort
kruispunt waar voedsel en adem zonder conflict kunnen passeren),
strottenhoofd of larynx. Als zuigeling kan je drinken en gelijktijdig ademhalen (bij de
pasgeborene ligt het strottenhoofd nog hoog in de keelholte),
slokdarm of oesofagus (oesophagus of esophagus),
maag of ventrikel (ventriculus of gaster),
dunne darm of intestinum tenue en de
dikke darm of colon (intestinum crassum).
Accessoire organen
Lever
De lever speelt een belangrijke rol bij de spijsvertering. Voedingsstoffen uit het voedsel worden via
het bloed naar de lever gebracht. De lever bewerkt de voedingsstoffen en zet ze om in bouwstoffen
of in energie. De lever maakt ook gal. Gal is nodig om vet voedsel te kunnen verteren. De lever
maakt tenslotte allerlei schadelijke stoffen onschadelijk, zoals alcohol. De lever ligt rechtsboven in de
buikholte, tegen het middenrif en onder de ribben.
Galblaas
In de galblaas wordt het gal dat gemaakt wordt door de lever tijdelijk opgeslagen. Bij vet eten gaat
de gal vanuit de galblaas naar de dunne darm. Daar helpt het de spijsverteringsenzymen die het
vet moeten verteren. De galblaas is een klein, peervormig zakje. De galblaas ligt rechtsboven in de
buikholte, tegen de onderkant van de lever aan.
Alvleesklier
De alvleesklier maakt alvleeskliersap. In dit sap zitten spijsverteringsenzymen die de dunne darm
helpt suikers, eiwitten en vetten uit het voedsel te halen. De alvleesklier maakt ook de hormonen
insuline en glucagon. Deze hormonen houden de bloedsuikerspiegel in evenwicht. De alvleesklier is
een langgerekte trosvormige klier. De alvleesklier ligt links achter in de bovenbuik, vlak voor de
wervelkolom.
Les 2 - Opname en vertering van voedingsmiddelen
haalt spijsverteringsprocessen uit elkaar.
Ingestie vindt plaats wanneer voedsel via de mond het spijsverteringskanaal binnenkomt.
Mechanische verwerking is de fysieke beweging van vast voedsel, eerst door de tong en de
gebitselementen en daarna door de knedende en mengende bewegingen van het
spijsverteringskanaal. Dankzij mechanische verwerking kan het voedsel gemakkelijk door het
4
