Samenvatting wijsbegeerte
Voorwoord: Onzekerheid koesteren
● Zullen we ooit alles weten?
○ Probleem: we denken alles al te weten ‐> niet meer verder zoeken
○ Wetenschappen geven morele zekerheid? ‐> homohuwelijk ‘tegen de natuur’
○ Ook wetenschappen hebben beperkingen ‐> niet willen tonen
● Filosofen zaaien en koesteren onzekerheden
○ Bertrand Russell
■ Filo zorgt dat onzekerheden verdraagzaam zijn
■ Geschiedenis van de Westerse filosofie
○ Onzekerheden opzoeken
● WEIRD samenleving = onze samenleving
○ W esters
○ E ducated
○ I ndustrial
○ R ich
○ D emocraꬅc
● MAAR niet alle mensen op aarde behoren hiertoe → we mogen niet veralgemenen:
bevindingen in een weird samenleving ≠ representaꬅef
Hoofdstuk 1: Wat is filosofie?
‘Filosofie = stelsel van vele wegen die nergens naar niets leiden’ (Ambrose Bierce)
→ Filosofie houdt zich bezig met onmogelijke vragen, bv. wat is filosofie?
Wat is filosofie?
= onbeantwoordbaar → op 2 manieren te benaderen:
○ Posiꬅeve definiꬅe = wat is de essenꬅe van filosofen?
○ Negaꬅeve defniꬅe = wat is verschillend met aangrenzende disciplines
→ Eigenheid van filosofie schetsen op basis van 3 manieren: drie kenmerken, de vier
deeldomeinen, de geschiedenis van de filosofie
1. Drie kenmerken: attitude, methodologie, domein
● A塪�tude
De a塪�tude = kriꬅsch denken:
1
, ○ Piekeren over dingen die andere vanzelfsprekend vinden
○ Filosofen = party‐poopers: ergeren zich aan banaliteiten van dagelijkse leven +
kunnen zich niet neerleggen bij overgeleverde inzichten
○ Autoriteiten worden uitgedaagd, bv. van personen, van onze zintuigen en onze
cogniꬅeve vermogens
Bv. Müller Lyer illusie:
René Decartes ontdekte zo dat ons gezichtsvermogen ons bedriegt en redeneert als
volgt:
→ onze zintuigen bedriegen ons vaker dan we denken, maar die spelen belangrijke
rol bij kennisverwerving
→ Dus al onze kennis is ook onbetrouwbaar?
Conclusie: Ons denken wordt op een dwaalspoor gezet door God of een kwaadaardig
genie
= le malin génie
○ Kriꬅek NIET einddoel van filosofie → opent mogelijkheid tot anders denken / we
moeten ons niet neerleggen bij ‘status quo’
Is dit uniek voor filosofie?
NEE, komt ook voor in andere disciplines, bv de wetenschap
● Methodologie
Niet uniek voor filosofie, zowel wetenschap en filosofie gebruiken waaier van methodes.
Hier worden de soort methodes aangehaald.
○ Intuïꬅe
■ 17de ‐ 18de betekenis:
De gedachteninhoud, kennis die op een onmiddellijke manier wordt
verkregen
→ Volgens Decartes = des idées claires et disꬅncte = ideeën waaraan geen
mens dur韀� te twijfelen bv. Je pense donc je suis, Decartes
■ Hedendaagse betekenis (neg. bet.):
De common sense (het gezonde verstand), naïeve eerste opva塪�ng
bv. dieren kunnen geen emoties hebben (zie HF3)
→ Filosofen die enkel hiervan gebruik maken zonder empirisch onderzoek =
fauteuilfilosofen
MAAR toch nog vaak gebruikt als vertrekpunt: want er ziꬅen gevaren/problemen in
het gebruik van intuïꬅes:
■ Eigen intuïꬅe is niet representaꬅef voor de algemene intuïꬅe (WEIRD
samenleving ivgl met andere culturen)
■ Aꨂ van context en ꬅjdsꬅp
■ Nieuw onderzoek en waarheden weerlegd door intuïꬅes
■ Het is geen unieke filosofische methode
● Conceptuele analyse / conceptual engineering
2
, = het ontrafelen en verbeteren van concepten die we in het dagelijks leven misschien soms
te achteloos gebruiken bv. concept van liefde, tijd en wat maakt een zieke een ziekte?
Voordeel van concepten: Veel vorderingen in ontw van menselijke kennis door verbeterde
concepten, in de wetenschap, socialewetenschappen… → laten toe betere vragen te stellen,
beter onderzoek te voeren
→ NIET UNIEK voor de filosofie
● Gedachte ‐ experiment
= experiment uitvoeren in het laboratorium van de menselijke geest
Voordelen:
○ Verhelderen een probleem door te visualiseren
○ Leveren gegevens die voor / tegen een bep theorie kunnen worden gebruikt
○ We omzeilen ern financiële, morele en technologische problemen mee
bv. Brains in a vat
= epistemologisch experiment: ‘stel…’= wat garandeert mij dat ik echt besta, dat ik
niet wordt bestuurd hier ver vandaag
→ vertoont gelijkenissen met Decartes’ gedachte ‐ experiment van het malin génie
→ zekerheden waar we zo trots op zijn, eigenlijk geen echte, fundamentele
zekerheden zijn : met alle kennis die we hebben, moeten we omzichꬅg mee omgaan
→ NOOIT in werkelijkheid uitvoeren: technologische & morele bezwaren
NIET UNIEK, maar:
○ Benadrukt domein van de filosofie: filosofen houden zich bezig met kwesꬅes die zo
fundamenteel zijn → moeilijk op een klassieke wetenschappelijke manier kunnen
worden bestudeerd
○ Toont aan dat filosofie geen louter fauteuilwerk is → er is zelf een nieuwe discipline
ontstaan: experimentele filosofie
● Aard
De eigenheid van filosofie hee韀� te maken met de aard van de vragen en problemen
waarmee filosofen zich bezighouden
Kenmerkend:
‐ Abstract en eigenaardig
‐ In het dagelijkse leven hoeven we ze niet te stellen, anders zouden we niet vooruit
komen in het leven (Thomas Nagel)
bv. tijd
Mensheid : kan het juist gebruiken
Filosofen: vragen zich af wat is ꬅjd nu juist, bestaat het echt, zou het bestaan moesten
mensen niet rondlopen op aarde, waarom loopt het slechts in één lijn
● Is er een gemeenschappelijk kenmerk voor filosofie? Ja en neen.
3
, o Sommige wetenschappers waagden/wagen zich aan fundamentele, filosofische vragen in
hun discipline.
o Sommige wetenschappers ervaren filosofische vragen als bedreigend en fuꬅel.
■ Te veel vragen stellen kan interessant, maar ook gevaarlijk zijn.
■ Freynman: wetenschappers denken dat ze alles al weten, maar zich wagen
aan filosofische, diepere vragen kan heel interessant zijn. Soms zijn er
fundamentele zaken die ze nog niet weten. (cfr gedicht duizendpoot)
● Vooruitgang in de filosofie? Ja en neen.
○ Neen:
■ Er zijn enkel nieuwe manieren om oude onoplosbare problemen te
beschrijven of begrijpen.
■ Geen stap verder in het oplossen van moeilijke problemen (waardoor veel
wetenschappers een grote a韫�eer voor filosofie hebben).
○ Ja:
■ In de wetenschappen is er ook geen echte vooruitgang (in tegenstelling tot
onze intuïꬅe); wetenschappelijke paradigma’s volgen elkaar op zonder op
elkaar verder te bouwen (Thomus Kuhn).
■ Veel wetenschappen zijn ontstaan door de filosofie (bv psychologie, Isaac
Newton etc.) want filosofische vragen vormden een brandstof voor een
nieuwe wetenschap; zodra er vooruitgang is in de filosofie gaan de
wetenschappers met de pluimen lopen
2. Vier deeldomeinen
Vraag: ‘Wat is filosofie?’ herleiden tot ‘Wat is metafysica/logica/epistemologie/moraalfilosofie?’
● Metafysica
○ Studie van de aard en structuur van de wereld.
○ Aristoteles’ werk: ‘Metafysica’: chronologisch of structureel zien?
○ Vragen zoals: ‘Wat betekent het om te bestaan?’/’Bestaat alleen materie of bestaan
ook niet‐materiële zaken?’/…
○ Geen eenduidig gemeenschappelijk kenmerk voor metafysische problemen.
● Metafysische debaꬅen/problemen:
○ ‘Zou de ꬅjd bestaan als er geen mensen op aarde zouden rondlopen?’
○ ‘Zijn wij meer dan onze hersenen?’ (verhouding tussen lichaam en geest).
Materialisten/fysicalisten (mentale toestanden zijn opgebouwd uit materie)
vs. dualisten (mentale toestanden zijn opgebouwd uit ‘geestesspul’ en niet
uit fysisch spul).
○ ‘Bestaat er iets zoals vrije wil?’
4
Voorwoord: Onzekerheid koesteren
● Zullen we ooit alles weten?
○ Probleem: we denken alles al te weten ‐> niet meer verder zoeken
○ Wetenschappen geven morele zekerheid? ‐> homohuwelijk ‘tegen de natuur’
○ Ook wetenschappen hebben beperkingen ‐> niet willen tonen
● Filosofen zaaien en koesteren onzekerheden
○ Bertrand Russell
■ Filo zorgt dat onzekerheden verdraagzaam zijn
■ Geschiedenis van de Westerse filosofie
○ Onzekerheden opzoeken
● WEIRD samenleving = onze samenleving
○ W esters
○ E ducated
○ I ndustrial
○ R ich
○ D emocraꬅc
● MAAR niet alle mensen op aarde behoren hiertoe → we mogen niet veralgemenen:
bevindingen in een weird samenleving ≠ representaꬅef
Hoofdstuk 1: Wat is filosofie?
‘Filosofie = stelsel van vele wegen die nergens naar niets leiden’ (Ambrose Bierce)
→ Filosofie houdt zich bezig met onmogelijke vragen, bv. wat is filosofie?
Wat is filosofie?
= onbeantwoordbaar → op 2 manieren te benaderen:
○ Posiꬅeve definiꬅe = wat is de essenꬅe van filosofen?
○ Negaꬅeve defniꬅe = wat is verschillend met aangrenzende disciplines
→ Eigenheid van filosofie schetsen op basis van 3 manieren: drie kenmerken, de vier
deeldomeinen, de geschiedenis van de filosofie
1. Drie kenmerken: attitude, methodologie, domein
● A塪�tude
De a塪�tude = kriꬅsch denken:
1
, ○ Piekeren over dingen die andere vanzelfsprekend vinden
○ Filosofen = party‐poopers: ergeren zich aan banaliteiten van dagelijkse leven +
kunnen zich niet neerleggen bij overgeleverde inzichten
○ Autoriteiten worden uitgedaagd, bv. van personen, van onze zintuigen en onze
cogniꬅeve vermogens
Bv. Müller Lyer illusie:
René Decartes ontdekte zo dat ons gezichtsvermogen ons bedriegt en redeneert als
volgt:
→ onze zintuigen bedriegen ons vaker dan we denken, maar die spelen belangrijke
rol bij kennisverwerving
→ Dus al onze kennis is ook onbetrouwbaar?
Conclusie: Ons denken wordt op een dwaalspoor gezet door God of een kwaadaardig
genie
= le malin génie
○ Kriꬅek NIET einddoel van filosofie → opent mogelijkheid tot anders denken / we
moeten ons niet neerleggen bij ‘status quo’
Is dit uniek voor filosofie?
NEE, komt ook voor in andere disciplines, bv de wetenschap
● Methodologie
Niet uniek voor filosofie, zowel wetenschap en filosofie gebruiken waaier van methodes.
Hier worden de soort methodes aangehaald.
○ Intuïꬅe
■ 17de ‐ 18de betekenis:
De gedachteninhoud, kennis die op een onmiddellijke manier wordt
verkregen
→ Volgens Decartes = des idées claires et disꬅncte = ideeën waaraan geen
mens dur韀� te twijfelen bv. Je pense donc je suis, Decartes
■ Hedendaagse betekenis (neg. bet.):
De common sense (het gezonde verstand), naïeve eerste opva塪�ng
bv. dieren kunnen geen emoties hebben (zie HF3)
→ Filosofen die enkel hiervan gebruik maken zonder empirisch onderzoek =
fauteuilfilosofen
MAAR toch nog vaak gebruikt als vertrekpunt: want er ziꬅen gevaren/problemen in
het gebruik van intuïꬅes:
■ Eigen intuïꬅe is niet representaꬅef voor de algemene intuïꬅe (WEIRD
samenleving ivgl met andere culturen)
■ Aꨂ van context en ꬅjdsꬅp
■ Nieuw onderzoek en waarheden weerlegd door intuïꬅes
■ Het is geen unieke filosofische methode
● Conceptuele analyse / conceptual engineering
2
, = het ontrafelen en verbeteren van concepten die we in het dagelijks leven misschien soms
te achteloos gebruiken bv. concept van liefde, tijd en wat maakt een zieke een ziekte?
Voordeel van concepten: Veel vorderingen in ontw van menselijke kennis door verbeterde
concepten, in de wetenschap, socialewetenschappen… → laten toe betere vragen te stellen,
beter onderzoek te voeren
→ NIET UNIEK voor de filosofie
● Gedachte ‐ experiment
= experiment uitvoeren in het laboratorium van de menselijke geest
Voordelen:
○ Verhelderen een probleem door te visualiseren
○ Leveren gegevens die voor / tegen een bep theorie kunnen worden gebruikt
○ We omzeilen ern financiële, morele en technologische problemen mee
bv. Brains in a vat
= epistemologisch experiment: ‘stel…’= wat garandeert mij dat ik echt besta, dat ik
niet wordt bestuurd hier ver vandaag
→ vertoont gelijkenissen met Decartes’ gedachte ‐ experiment van het malin génie
→ zekerheden waar we zo trots op zijn, eigenlijk geen echte, fundamentele
zekerheden zijn : met alle kennis die we hebben, moeten we omzichꬅg mee omgaan
→ NOOIT in werkelijkheid uitvoeren: technologische & morele bezwaren
NIET UNIEK, maar:
○ Benadrukt domein van de filosofie: filosofen houden zich bezig met kwesꬅes die zo
fundamenteel zijn → moeilijk op een klassieke wetenschappelijke manier kunnen
worden bestudeerd
○ Toont aan dat filosofie geen louter fauteuilwerk is → er is zelf een nieuwe discipline
ontstaan: experimentele filosofie
● Aard
De eigenheid van filosofie hee韀� te maken met de aard van de vragen en problemen
waarmee filosofen zich bezighouden
Kenmerkend:
‐ Abstract en eigenaardig
‐ In het dagelijkse leven hoeven we ze niet te stellen, anders zouden we niet vooruit
komen in het leven (Thomas Nagel)
bv. tijd
Mensheid : kan het juist gebruiken
Filosofen: vragen zich af wat is ꬅjd nu juist, bestaat het echt, zou het bestaan moesten
mensen niet rondlopen op aarde, waarom loopt het slechts in één lijn
● Is er een gemeenschappelijk kenmerk voor filosofie? Ja en neen.
3
, o Sommige wetenschappers waagden/wagen zich aan fundamentele, filosofische vragen in
hun discipline.
o Sommige wetenschappers ervaren filosofische vragen als bedreigend en fuꬅel.
■ Te veel vragen stellen kan interessant, maar ook gevaarlijk zijn.
■ Freynman: wetenschappers denken dat ze alles al weten, maar zich wagen
aan filosofische, diepere vragen kan heel interessant zijn. Soms zijn er
fundamentele zaken die ze nog niet weten. (cfr gedicht duizendpoot)
● Vooruitgang in de filosofie? Ja en neen.
○ Neen:
■ Er zijn enkel nieuwe manieren om oude onoplosbare problemen te
beschrijven of begrijpen.
■ Geen stap verder in het oplossen van moeilijke problemen (waardoor veel
wetenschappers een grote a韫�eer voor filosofie hebben).
○ Ja:
■ In de wetenschappen is er ook geen echte vooruitgang (in tegenstelling tot
onze intuïꬅe); wetenschappelijke paradigma’s volgen elkaar op zonder op
elkaar verder te bouwen (Thomus Kuhn).
■ Veel wetenschappen zijn ontstaan door de filosofie (bv psychologie, Isaac
Newton etc.) want filosofische vragen vormden een brandstof voor een
nieuwe wetenschap; zodra er vooruitgang is in de filosofie gaan de
wetenschappers met de pluimen lopen
2. Vier deeldomeinen
Vraag: ‘Wat is filosofie?’ herleiden tot ‘Wat is metafysica/logica/epistemologie/moraalfilosofie?’
● Metafysica
○ Studie van de aard en structuur van de wereld.
○ Aristoteles’ werk: ‘Metafysica’: chronologisch of structureel zien?
○ Vragen zoals: ‘Wat betekent het om te bestaan?’/’Bestaat alleen materie of bestaan
ook niet‐materiële zaken?’/…
○ Geen eenduidig gemeenschappelijk kenmerk voor metafysische problemen.
● Metafysische debaꬅen/problemen:
○ ‘Zou de ꬅjd bestaan als er geen mensen op aarde zouden rondlopen?’
○ ‘Zijn wij meer dan onze hersenen?’ (verhouding tussen lichaam en geest).
Materialisten/fysicalisten (mentale toestanden zijn opgebouwd uit materie)
vs. dualisten (mentale toestanden zijn opgebouwd uit ‘geestesspul’ en niet
uit fysisch spul).
○ ‘Bestaat er iets zoals vrije wil?’
4
