Rechtsvergelijking – Master rechten
Inhoud
Rechtsvergelijking – Master rechten...................................................................................................................1
1) Theoretisch 101.......................................................................................................................................9
1) Externe (niet-juridische) kenmerken 104...............................................................................................10
3) Genealogie (ARMINJON, NOLDE, WOLFF) 105.......................................................................................10
5) Juridische traditie (GLENN) 108.............................................................................................................11
1) Romanisatie vs. afwezigheid van romanisatie 110.................................................................................11
2) Relatie tussen materieel recht en formeel recht 111.............................................................................11
3) Regels op zich geformuleerd vs. regels inductief uit casuïstiek 112.......................................................11
4) Auteurs domineren regelgeving vs. rechters domineren regelgeving 113..............................................11
5) Publiekrecht ↔ privaatrecht vs. law ↔ equity 114.............................................................................11
6. ISLAMITISCH RECHT...............................................................................................................................11
1) Begrip religieus recht 120......................................................................................................................11
2) Begrip Islamitisch recht 121...................................................................................................................11
3) Basisweetjes Islam 122..........................................................................................................................11
1) Shari’ah en fiqh 123...............................................................................................................................11
2) Klassieke bronnen 127...........................................................................................................................12
3) Klassieke Islamitische recht 134............................................................................................................12
4) Rechtspraktijk onder Shari’ah 140.........................................................................................................12
7. CHINEES RECHT......................................................................................................................................12
1) Westerse vs. Oosterse visie op de wereld 150.......................................................................................12
2) Confucianisme 151................................................................................................................................12
3) Legalisme 122........................................................................................................................................12
1) Traditioneel Chinees recht 156..............................................................................................................13
2) Conflictbehandeling in het Chinese Keizerrijk 157.................................................................................13
3) Plaats van recht in het Chinese Keizerrijk 158........................................................................................13
1) Periode 1949-1957 160..........................................................................................................................13
2) Periode 1957-1976 161..........................................................................................................................13
3) Periode 1977-1992 162..........................................................................................................................13
4) Periode 1993-heden 163........................................................................................................................13
1. INLEIDING......................................................................................................................................................13
A) BEGRIP RECHTSVERGELIJKING............................................................................................................................ 13
1) Algemeen..............................................................................................................................................13
2) Het object is recht.................................................................................................................................13
3) De methode is vergelijking....................................................................................................................20
, 4) Rechtsvergelijking vs. rechtsgeschiedenis..............................................................................................21
5) Rechtssociologie, antropologie, rechtstheorie.......................................................................................23
2. ONTSTAAN EN ONTWIKKELING.....................................................................................................................27
A) OUDHEID (pre 500)............................................................................................................................................ 27
B) EERSTE HELFT MIDDELEEUWEN (500-1000)....................................................................................................... 27
C) TWEEDE HELFT MIDDELEEUWEN (1000-1500)................................................................................................... 27
1) Algemeen..............................................................................................................................................27
2) Juridisch................................................................................................................................................28
D) NIEUWE TIJD (1500-1800).................................................................................................................................. 30
E) 18e EEUW............................................................................................................................................................ 31
1) Juridische evolutie.................................................................................................................................31
Verwettelijking = opnemen rechtsregels in door de overheid uitgevaardigde wetten...............................31
2) Sporadische rechtsvergelijking..............................................................................................................33
F) 19e EEUW........................................................................................................................................................... 34
1) Legislatieve vergelijking.........................................................................................................................34
2) Wetenschappelijke vergelijking.............................................................................................................35
Door de studie van het recht op verschillende plaatsen + deze te vergelijken, kun je elementen aantreffen
die universeel zijn/ in elke taal voorkomen...........................................................................................36
G) 1900: GEBOORTE MODERNE RECHTSVERGELIJKING.......................................................................................... 36
microrechtsvergelijking (!).........................................................................................................................37
H) EERSTE HELFT 20ste EEUW................................................................................................................................... 37
I) TWEEDE HELFT 20ste EEUW TOT VANDAAG......................................................................................................... 38
3. NUT/TOEPASSINGEN.....................................................................................................................................39
A) RECHTSVERGELIJKING IN CONFLICTBESLECHTING (= rechtspraktijk) ................................................................. 39
1) Nut rechtsvergelijking bij internationaal publiekrecht...........................................................................39
2) Nut rechtsvergelijking bij internationaal privaatrecht...........................................................................42
3) Nut van rechtsvergelijking bij toepassing vreemd recht........................................................................45
B) RECHTSVERGELIJKING BIJ RECHTSVORMING...................................................................................................... 46
1) Rechtsvergelijking bij regelgeving..........................................................................................................46
2) Rechtsvergelijking in rechtspraak..........................................................................................................48
→ meer outward looking sinds jaren ’90...................................................................................................51
Eigen nota’s:..............................................................................................................................................52
3) Receptie en legal transplants.................................................................................................................54
4) Harmonisatie en eenmaking..................................................................................................................59
Zaak Erie Railroad: (!!!)..............................................................................................................................65
C) RECHTSVERGELIJKING IN RECHTSWETENSCHAP (ONDERZOEKSMETHODEN).................................................... 77
1) Onderzoek algemeen: opzet..................................................................................................................77
2) Onderzoek algemeen: originaliteit (!)....................................................................................................78
3) Normatieve rechtsleer en rechtsvergelijking.........................................................................................79
, 4) Positieve rechtsleer en rechtsvergelijking..............................................................................................80
HOLMES.....................................................................................................................................................80
POUND......................................................................................................................................................80
5) Didactisch nut rechtsvergelijking...........................................................................................................86
4. METHODE VAN RECHTSVERGELIJKING..........................................................................................................88
A) VERGELIJKBAARHEID VAN RECHTSSTELSEL........................................................................................................ 88
1) Keuze vergeleken stelsels (!!!)...............................................................................................................88
2) Vergelijkbaarheid en basis voor vergelijking..........................................................................................89
B) OPZET: DOGMATISCH VS. FUNCTIONEEL............................................................................................................ 90
1) Dogmatische vergelijking.......................................................................................................................90
2) Functionele vergelijking.........................................................................................................................92
3) Het vermoeden van gelijkenis (!)...........................................................................................................93
4) Functioneel vs dogmatisch....................................................................................................................94
C) KENNIS VAN VREEMD(E) RECHT(SLEER)............................................................................................................. 95
1) Object van de vergelijking: recht vs doctrine.........................................................................................95
2) Kennis van vreemd recht.......................................................................................................................97
3) Recht en/als taal..................................................................................................................................100
4) Rechtsbronnen....................................................................................................................................102
Verfijning: verschil tussen de regel en de tekst waarin deze regel wordt uitgedrukt ...............................102
Napoleontische codes (1804-1810)..........................................................................................................104
Duitse codes (1865-1900)........................................................................................................................104
Zwitserse codes (1881-1912)...................................................................................................................106
Nederlandse codes (BW 1838 & NBW 1970-2011)...................................................................................106
5) Het eigenlijke vergelijken....................................................................................................................120
Rechtsvergelijking moet leiden tot een bepaalde constructie. De rechtsvergelijking moet een idee
toevoegen aan de wereld. (theoretische hypothese)...........................................................................120
5. MACRO-RECHTSVERGELIJKING....................................................................................................................123
A) BEGRIP MACRO-RECHTSVERGELIJKING............................................................................................................ 123
B) NUT MACRO-RECHTSVERGELIJKING................................................................................................................. 124
1) Theoretisch:.........................................................................................................................................124
2) Praktisch: hulp bij micro-rechtsvergelijking.........................................................................................124
C) BEGRIP RECHTSSTELSEL.................................................................................................................................... 125
D) BASISPROBLEEM TAXONOMIEËN..................................................................................................................... 127
E) MAATSTAVEN VOOR TAXONOMIE.................................................................................................................... 127
1) Indeling op basis van externe (niet-juridische) kenmerken ..................................................................127
2) Indeling op basis van ontwikkelingspeil (SEAGLE)................................................................................128
3) Genealogie (ARMINJON, NOLDE, WOLFF) (!!!).....................................................................................128
4) Typologie.............................................................................................................................................129
5) Juridische cultuur (BELL, FRIEDMAN)...................................................................................................131
, Cultuur omvat alles/geheel en is dus geen nuttig concept in analyse......................................................131
=> Hoe we ons gedragen, zit wel in cultuur maar niet in traditie.............................................................131
=> er is een mengeling.............................................................................................................................133
F) COMMON LAW VS. CIVIL LAW: IDEAALTYPISCH............................................................................................... 133
1) Romanisatie vs. afwezigheid van romanisatie.....................................................................................134
=> Die evolutie heeft ertoe geleid dat er een soort van codificatie kwam waarbij het recht in de vorm van
regels werd weergegeven, aan de hand van concepten die gebruikt werden om gevallen in categorieën
in te delen etc......................................................................................................................................134
2) Relatie tussen materieel recht en formeel recht..................................................................................135
3) Regels op zich geformuleerd vs. regels inductief uit casuïstiek ............................................................136
4) Auteurs domineren regelgeving vs. rechters domineren regelgeving..................................................137
5) Publiekrecht ↔ privaatrecht vs. law ↔ equity..................................................................................138
Statutory law = de wetten uitgevaardigd door de wetgever....................................................................138
G) IDEAALTYPES VS. REALITEIT: GEMENGDE STELSELS......................................................................................... 141
=> De jurisprudence van de Filipijnen is gebaseerd op de English common law en daarom zal meneer
Shoop binnen mogen in de Filipijnen (er van uitgaande dat de Filipijnse advocaten ook binnen zullen
mogen in New York nu we tot de conclusie zijn gekomen dat de Filipijnen een common law stelsel zijn)
............................................................................................................................................................143
werken....................................................................................................................................................143
6. ISLAMITISCH RECHT.....................................................................................................................................146
A) INLEIDING......................................................................................................................................................... 146
1) Begrip religieus recht...........................................................................................................................146
=> Recht “bestaat” los van afdwinging, van de wereldlijke overheid! (!!!)...............................................146
In de meeste delen van de wereld vind je daarom wel een door de mensen gecreëerd rechtsstelsel terug,
waarbij de regelgeving verbonden is met een overheid......................................................................146
2) Begrip Islamitisch recht.......................................................................................................................147
3) Basisweetjes Islam...............................................................................................................................148
B) ISLAMITISCH RECHT SENSU STRICTU................................................................................................................ 150
1) Shari’ah en fiqh...................................................................................................................................150
2) Klassieke bronnen...............................................................................................................................155
=> Als je die ahadith allemaal samen bekijkt dan kun je daaruit de moraal van Mohammed afleiden. De
Sunnah kan met andere woorden afgeleid worden uit de ahadith!.....................................................158
Sunnah (= moraal mohammed) kan niet strijdig zijn met Qur’an (= gods wil) => Qu’ran moet
geïnterpreteerd worden in het licht van de Sunnah............................................................................159
=> Islamitische recht in enge zin is eigenlijk een doctrinaal systeem .......................................................162
3) Klassieke Islamitische recht.................................................................................................................162
De rechtsgeleerden hielden zich niet meer bezig met de inhoud van de ijma in twijfel te treken dr terug te
trekken naar de oorspronkelijke bronnen, maar met de inhoud van de ijam in de mussanaf te
verspreiden.........................................................................................................................................163
Gevolg: Sunnah wordt beperkt waardoor inhoud van Shari’ah kleiner wordt en er meer ruimte is voor
rationele bronnen, voor wereldlijk recht.............................................................................................165
Zolang er een levende imam is in de gemeenschap is er geen ruimte voor eigen redenering ..................167
De imam is voor de Shariah immers een wereldlijke leider mét goddelijk gezag en hij zal ons dus wel
zeggen wat de wil van God is...............................................................................................................167
Inhoud
Rechtsvergelijking – Master rechten...................................................................................................................1
1) Theoretisch 101.......................................................................................................................................9
1) Externe (niet-juridische) kenmerken 104...............................................................................................10
3) Genealogie (ARMINJON, NOLDE, WOLFF) 105.......................................................................................10
5) Juridische traditie (GLENN) 108.............................................................................................................11
1) Romanisatie vs. afwezigheid van romanisatie 110.................................................................................11
2) Relatie tussen materieel recht en formeel recht 111.............................................................................11
3) Regels op zich geformuleerd vs. regels inductief uit casuïstiek 112.......................................................11
4) Auteurs domineren regelgeving vs. rechters domineren regelgeving 113..............................................11
5) Publiekrecht ↔ privaatrecht vs. law ↔ equity 114.............................................................................11
6. ISLAMITISCH RECHT...............................................................................................................................11
1) Begrip religieus recht 120......................................................................................................................11
2) Begrip Islamitisch recht 121...................................................................................................................11
3) Basisweetjes Islam 122..........................................................................................................................11
1) Shari’ah en fiqh 123...............................................................................................................................11
2) Klassieke bronnen 127...........................................................................................................................12
3) Klassieke Islamitische recht 134............................................................................................................12
4) Rechtspraktijk onder Shari’ah 140.........................................................................................................12
7. CHINEES RECHT......................................................................................................................................12
1) Westerse vs. Oosterse visie op de wereld 150.......................................................................................12
2) Confucianisme 151................................................................................................................................12
3) Legalisme 122........................................................................................................................................12
1) Traditioneel Chinees recht 156..............................................................................................................13
2) Conflictbehandeling in het Chinese Keizerrijk 157.................................................................................13
3) Plaats van recht in het Chinese Keizerrijk 158........................................................................................13
1) Periode 1949-1957 160..........................................................................................................................13
2) Periode 1957-1976 161..........................................................................................................................13
3) Periode 1977-1992 162..........................................................................................................................13
4) Periode 1993-heden 163........................................................................................................................13
1. INLEIDING......................................................................................................................................................13
A) BEGRIP RECHTSVERGELIJKING............................................................................................................................ 13
1) Algemeen..............................................................................................................................................13
2) Het object is recht.................................................................................................................................13
3) De methode is vergelijking....................................................................................................................20
, 4) Rechtsvergelijking vs. rechtsgeschiedenis..............................................................................................21
5) Rechtssociologie, antropologie, rechtstheorie.......................................................................................23
2. ONTSTAAN EN ONTWIKKELING.....................................................................................................................27
A) OUDHEID (pre 500)............................................................................................................................................ 27
B) EERSTE HELFT MIDDELEEUWEN (500-1000)....................................................................................................... 27
C) TWEEDE HELFT MIDDELEEUWEN (1000-1500)................................................................................................... 27
1) Algemeen..............................................................................................................................................27
2) Juridisch................................................................................................................................................28
D) NIEUWE TIJD (1500-1800).................................................................................................................................. 30
E) 18e EEUW............................................................................................................................................................ 31
1) Juridische evolutie.................................................................................................................................31
Verwettelijking = opnemen rechtsregels in door de overheid uitgevaardigde wetten...............................31
2) Sporadische rechtsvergelijking..............................................................................................................33
F) 19e EEUW........................................................................................................................................................... 34
1) Legislatieve vergelijking.........................................................................................................................34
2) Wetenschappelijke vergelijking.............................................................................................................35
Door de studie van het recht op verschillende plaatsen + deze te vergelijken, kun je elementen aantreffen
die universeel zijn/ in elke taal voorkomen...........................................................................................36
G) 1900: GEBOORTE MODERNE RECHTSVERGELIJKING.......................................................................................... 36
microrechtsvergelijking (!).........................................................................................................................37
H) EERSTE HELFT 20ste EEUW................................................................................................................................... 37
I) TWEEDE HELFT 20ste EEUW TOT VANDAAG......................................................................................................... 38
3. NUT/TOEPASSINGEN.....................................................................................................................................39
A) RECHTSVERGELIJKING IN CONFLICTBESLECHTING (= rechtspraktijk) ................................................................. 39
1) Nut rechtsvergelijking bij internationaal publiekrecht...........................................................................39
2) Nut rechtsvergelijking bij internationaal privaatrecht...........................................................................42
3) Nut van rechtsvergelijking bij toepassing vreemd recht........................................................................45
B) RECHTSVERGELIJKING BIJ RECHTSVORMING...................................................................................................... 46
1) Rechtsvergelijking bij regelgeving..........................................................................................................46
2) Rechtsvergelijking in rechtspraak..........................................................................................................48
→ meer outward looking sinds jaren ’90...................................................................................................51
Eigen nota’s:..............................................................................................................................................52
3) Receptie en legal transplants.................................................................................................................54
4) Harmonisatie en eenmaking..................................................................................................................59
Zaak Erie Railroad: (!!!)..............................................................................................................................65
C) RECHTSVERGELIJKING IN RECHTSWETENSCHAP (ONDERZOEKSMETHODEN).................................................... 77
1) Onderzoek algemeen: opzet..................................................................................................................77
2) Onderzoek algemeen: originaliteit (!)....................................................................................................78
3) Normatieve rechtsleer en rechtsvergelijking.........................................................................................79
, 4) Positieve rechtsleer en rechtsvergelijking..............................................................................................80
HOLMES.....................................................................................................................................................80
POUND......................................................................................................................................................80
5) Didactisch nut rechtsvergelijking...........................................................................................................86
4. METHODE VAN RECHTSVERGELIJKING..........................................................................................................88
A) VERGELIJKBAARHEID VAN RECHTSSTELSEL........................................................................................................ 88
1) Keuze vergeleken stelsels (!!!)...............................................................................................................88
2) Vergelijkbaarheid en basis voor vergelijking..........................................................................................89
B) OPZET: DOGMATISCH VS. FUNCTIONEEL............................................................................................................ 90
1) Dogmatische vergelijking.......................................................................................................................90
2) Functionele vergelijking.........................................................................................................................92
3) Het vermoeden van gelijkenis (!)...........................................................................................................93
4) Functioneel vs dogmatisch....................................................................................................................94
C) KENNIS VAN VREEMD(E) RECHT(SLEER)............................................................................................................. 95
1) Object van de vergelijking: recht vs doctrine.........................................................................................95
2) Kennis van vreemd recht.......................................................................................................................97
3) Recht en/als taal..................................................................................................................................100
4) Rechtsbronnen....................................................................................................................................102
Verfijning: verschil tussen de regel en de tekst waarin deze regel wordt uitgedrukt ...............................102
Napoleontische codes (1804-1810)..........................................................................................................104
Duitse codes (1865-1900)........................................................................................................................104
Zwitserse codes (1881-1912)...................................................................................................................106
Nederlandse codes (BW 1838 & NBW 1970-2011)...................................................................................106
5) Het eigenlijke vergelijken....................................................................................................................120
Rechtsvergelijking moet leiden tot een bepaalde constructie. De rechtsvergelijking moet een idee
toevoegen aan de wereld. (theoretische hypothese)...........................................................................120
5. MACRO-RECHTSVERGELIJKING....................................................................................................................123
A) BEGRIP MACRO-RECHTSVERGELIJKING............................................................................................................ 123
B) NUT MACRO-RECHTSVERGELIJKING................................................................................................................. 124
1) Theoretisch:.........................................................................................................................................124
2) Praktisch: hulp bij micro-rechtsvergelijking.........................................................................................124
C) BEGRIP RECHTSSTELSEL.................................................................................................................................... 125
D) BASISPROBLEEM TAXONOMIEËN..................................................................................................................... 127
E) MAATSTAVEN VOOR TAXONOMIE.................................................................................................................... 127
1) Indeling op basis van externe (niet-juridische) kenmerken ..................................................................127
2) Indeling op basis van ontwikkelingspeil (SEAGLE)................................................................................128
3) Genealogie (ARMINJON, NOLDE, WOLFF) (!!!).....................................................................................128
4) Typologie.............................................................................................................................................129
5) Juridische cultuur (BELL, FRIEDMAN)...................................................................................................131
, Cultuur omvat alles/geheel en is dus geen nuttig concept in analyse......................................................131
=> Hoe we ons gedragen, zit wel in cultuur maar niet in traditie.............................................................131
=> er is een mengeling.............................................................................................................................133
F) COMMON LAW VS. CIVIL LAW: IDEAALTYPISCH............................................................................................... 133
1) Romanisatie vs. afwezigheid van romanisatie.....................................................................................134
=> Die evolutie heeft ertoe geleid dat er een soort van codificatie kwam waarbij het recht in de vorm van
regels werd weergegeven, aan de hand van concepten die gebruikt werden om gevallen in categorieën
in te delen etc......................................................................................................................................134
2) Relatie tussen materieel recht en formeel recht..................................................................................135
3) Regels op zich geformuleerd vs. regels inductief uit casuïstiek ............................................................136
4) Auteurs domineren regelgeving vs. rechters domineren regelgeving..................................................137
5) Publiekrecht ↔ privaatrecht vs. law ↔ equity..................................................................................138
Statutory law = de wetten uitgevaardigd door de wetgever....................................................................138
G) IDEAALTYPES VS. REALITEIT: GEMENGDE STELSELS......................................................................................... 141
=> De jurisprudence van de Filipijnen is gebaseerd op de English common law en daarom zal meneer
Shoop binnen mogen in de Filipijnen (er van uitgaande dat de Filipijnse advocaten ook binnen zullen
mogen in New York nu we tot de conclusie zijn gekomen dat de Filipijnen een common law stelsel zijn)
............................................................................................................................................................143
werken....................................................................................................................................................143
6. ISLAMITISCH RECHT.....................................................................................................................................146
A) INLEIDING......................................................................................................................................................... 146
1) Begrip religieus recht...........................................................................................................................146
=> Recht “bestaat” los van afdwinging, van de wereldlijke overheid! (!!!)...............................................146
In de meeste delen van de wereld vind je daarom wel een door de mensen gecreëerd rechtsstelsel terug,
waarbij de regelgeving verbonden is met een overheid......................................................................146
2) Begrip Islamitisch recht.......................................................................................................................147
3) Basisweetjes Islam...............................................................................................................................148
B) ISLAMITISCH RECHT SENSU STRICTU................................................................................................................ 150
1) Shari’ah en fiqh...................................................................................................................................150
2) Klassieke bronnen...............................................................................................................................155
=> Als je die ahadith allemaal samen bekijkt dan kun je daaruit de moraal van Mohammed afleiden. De
Sunnah kan met andere woorden afgeleid worden uit de ahadith!.....................................................158
Sunnah (= moraal mohammed) kan niet strijdig zijn met Qur’an (= gods wil) => Qu’ran moet
geïnterpreteerd worden in het licht van de Sunnah............................................................................159
=> Islamitische recht in enge zin is eigenlijk een doctrinaal systeem .......................................................162
3) Klassieke Islamitische recht.................................................................................................................162
De rechtsgeleerden hielden zich niet meer bezig met de inhoud van de ijma in twijfel te treken dr terug te
trekken naar de oorspronkelijke bronnen, maar met de inhoud van de ijam in de mussanaf te
verspreiden.........................................................................................................................................163
Gevolg: Sunnah wordt beperkt waardoor inhoud van Shari’ah kleiner wordt en er meer ruimte is voor
rationele bronnen, voor wereldlijk recht.............................................................................................165
Zolang er een levende imam is in de gemeenschap is er geen ruimte voor eigen redenering ..................167
De imam is voor de Shariah immers een wereldlijke leider mét goddelijk gezag en hij zal ons dus wel
zeggen wat de wil van God is...............................................................................................................167
