Jeugdrecht
Inhoudsopgave
HOOFDSTUK 1: HET INTERNATIONAAL VEDRAG VAN DE RECHTEN VAN HET KIND ................................................... 7
1 Ontstaansgeschiedenis ....................................................................................................................................... 7
2 De inhoud van het Verdrag ................................................................................................................................. 7
2.1 De 3 P’s............................................................................................................................................................ 8
2.1.1 De beschermingsrechten ......................................................................................................................... 8
2.1.2 De Provisierechten ..................................................................................................................................... 8
2.1.3 Participatierechten .................................................................................................................................... 8
2.2 Draagwijdte IVRK ........................................................................................................................................... 8
2.3 De 54 artikels van het IVRK............................................................................................................................ 8
3 De toepassing van het verdrag controleren ..................................................................................................... 9
3.1 Het Internationaal comite voor de rechten van het kind ........................................................................ 9
3.2 Het kinderrechtencommisariaat .................................................................................................................. 9
3.2.1 De werking ................................................................................................................................................ 10
3.2.1.1 Klachten behandelen ..................................................................................................................... 10
3.2.1.2 Beleid adviseren ............................................................................................................................... 10
3.2.1.3 Toezicht in gesloten en besloten instellingen ............................................................................... 10
3.3 Kinderrechtencoalitie .................................................................................................................................. 10
HOOFDSTUK 2: JEUGDHULPVERLENING IN VLAANDEREN......................................................................................... 11
1 Inleiding ............................................................................................................................................................... 11
1.1 Ontstaansgeschiedenis ............................................................................................................................... 11
1.2 Het decreet Integrale Jeugdhulp .............................................................................................................. 11
1.2.1 De basisprincipes ..................................................................................................................................... 11
1.2.2 Toepassingsgebied .................................................................................................................................. 11
1.2.2.1 Clienten ............................................................................................................................................. 11
1.2.2.2 Sectoren en voorzieningen ............................................................................................................. 12
1.2.3 Interventiegronden .................................................................................................................................. 12
1.2.3.1 Verontrustende Opvoedingssituatie (VOS)................................................................................... 12
1.2.3.2 De maatschappelijke noodzaak (MaNo) ..................................................................................... 12
2 VRIJWILLIGE JEUGDHULPVERLENING ................................................................................................................. 13
2.1 Vrijwillige instemming ................................................................................................................................... 13
2.2 Brede Instap.................................................................................................................................................. 13
2.3 Probleemgebonden hulp ........................................................................................................................... 13
2.4 Multidisciplinaire Teams ............................................................................................................................... 14
3 ONDERSCHEID RECHTSTREEKS TOEGANKELIJKE EN NIET RECHTSTREEKS TOEGANKELIJKE
JEUGDHULPVERLENING ............................................................................................................................................... 15
1
, 3.1 Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulpverlening ...................................................................................... 15
3.2 Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp ............................................................................................... 15
3.2.1 De intersectoriale toegangspoort ......................................................................................................... 15
3.2.2 Indicatiestelling ........................................................................................................................................ 15
3.2.3 Jeugdhulpregie ........................................................................................................................................ 15
3.2.4 IRCP ........................................................................................................................................................... 15
3.2.5 Niet rechtstreeks toegankelijke MDT’s ................................................................................................... 16
3.2.6 NRT voorzieningen en projecten ............................................................................................................ 16
3.2.7 Crisisjeugdhulp- bemiddeling- clientoverleg ........................................................................................ 16
3.3 De gemandateerde voorzieningen .......................................................................................................... 17
3.3.1 Hoe/wie aanmelden? ............................................................................................................................. 17
3.3.2 Taken gemandateerde voorzieningen ................................................................................................. 17
3.3.3 Het ondersteuningscomité (OCJ) .......................................................................................................... 18
3.3.4 Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) ................................................................................... 18
4 DE GERECHTELIJKE JEUGDHULP .......................................................................................................................... 18
4.1 De vorderingsmogelijkheden van het parket .......................................................................................... 18
4.1.1 De algemene bevoegdheid .................................................................................................................. 19
4.1.2 Hoogdringendheid .................................................................................................................................. 19
4.1.3 Derde vorderingsgrond ........................................................................................................................... 19
4.2 De gerechtelijke maatregelen ................................................................................................................... 19
4.3 De sociale dienst van de Jeugdrechtbank .............................................................................................. 19
HOOFDSTUK 3: HET DECREET RECHTSPOSITIE VAN DE MINDERJARIGE IN DE JEUGDHULP...................................... 20
1 Inleiding ............................................................................................................................................................... 20
1.1 Algemeen kader .......................................................................................................................................... 20
1.2 Toepassingsgebied ...................................................................................................................................... 20
2 Algemene principes van het decreet .............................................................................................................. 20
2.1 Bekwaamheid van de minderjarige (art 4) .............................................................................................. 20
2.1.1 Bijzondere regeling .................................................................................................................................. 20
2.1.2 Redelijke beoordeling van zijn belangen ? .......................................................................................... 20
2.1.3 Vermoeden van bekwaamheid ............................................................................................................ 21
2.2 Het belang (art.5) ........................................................................................................................................ 21
2.2.1 Het openbaar ministerie ......................................................................................................................... 21
2.2.2 In dialoog met de minderjarige ............................................................................................................. 21
2.2.3 Mening en verantwoordelijkheden van de ouders ............................................................................. 21
3 Recht op instemming, informatie en duidelijke communicatie .................................................................... 24
3.1 Geïnformeerd instemmen met of weigeren van jeugdhulp, vrije keuze van jeugdhulpaanbieder en
het recht om een interventie van een bepaalde jeugdhulpverlener te weigeren. ....................................... 24
3.2 Recht op informatie (art 11) ....................................................................................................................... 24
3.2.1 Recht op duidelijke communicatie ....................................................................................................... 25
4 Recht in inspraak en participatie...................................................................................................................... 26
4.1 Individueel niveau ....................................................................................................................................... 26
4.1.1 Inspraak en participatie in het hulpverleningstraject (art 16) ............................................................ 26
4.1.2 Recht op evaluatie (art 17) .................................................................................................................... 26
2
, 4.2 Collectief niveau .......................................................................................................................................... 26
4.2.1 Recht op vergadering (art 18) ............................................................................................................... 26
4.2.2 Inspraakregeling (art 19) ......................................................................................................................... 26
5 Recht op een dossier ......................................................................................................................................... 27
5.1 Recht op een dossier ................................................................................................................................... 27
5.2 Gezondheidsgegevens ............................................................................................................................... 27
5.3 Toegang tot het dossier .............................................................................................................................. 27
5.3.1 Toegang tot gegevens die enkel de minderjarige betreffen ............................................................ 27
5.3.2 Op welke wijze inzage? .......................................................................................................................... 27
5.3.3 Toegang tot gegevens die handelen over de minderjarige en anderen........................................ 28
5.3.4 Vertegenwoordiging van de minderjarige ........................................................................................... 28
5.4 Recht op aanvulling .................................................................................................................................... 28
5.5 Recht op een afschrift ................................................................................................................................. 28
5.6 Recht op verzet tegen toegang tot het dossier ...................................................................................... 28
6 Recht op bijstand van een vertouwenspersoon (art24) ................................................................................. 28
6.1 Voorwaarden om vertrouwenspersoon te worden ................................................................................. 28
6.2 Aanwijzing van een vertrouwenspersoon ................................................................................................. 28
6.3 Verwachtingen t.a.v. de vertrouwenspersoon ........................................................................................ 28
7 Recht op privacy ................................................................................................................................................ 29
7.1 Respect voor de persoonlijke levenssfeer................................................................................................. 29
7.1.1 Bescherming van de persoonsgegevens ............................................................................................. 29
7.1.2 Respectvolle omgang met de eigen politieke, filosofische, ideologische, religieuze overtuiging of
seksuele geaardheid ........................................................................................................................................... 29
7.1.3 Recht om bezoek te ontvangen en om te gaan met personen van eigen keuze ......................... 29
7.1.4 recht op overleg omtrent de verblijfsomstandigheden bij (semi-) residentiele jeugdhulp ............ 29
8 Het beroepsgeheim ........................................................................................................................................... 30
8.1 Begripsomschrijving ..................................................................................................................................... 30
8.2 Het belang van het groepsgeheim ........................................................................................................... 30
8.3 Juridische basis ............................................................................................................................................. 30
8.4 Wie is gebonden door het beroepsgeheim ............................................................................................. 30
8.5 Wie heeft beroepsgeheim ? ....................................................................................................................... 30
8.5.1 Beroepen in 458 Sw met naam genoemd ........................................................................................... 30
8.5.2 Restcategorie 458 Sw: ‘uit hoofde van staat of beroep’.................................................................... 31
8.5.3 Sectorale wetgeving ............................................................................................................................... 31
8.5.4 Beroepen die binnen Justitie verantwoordelijkheid dragen voor de uitvoering van strafrechtelijke
maatregelen ........................................................................................................................................................ 31
8.6 Wat is de inhoud van het beroepsgeheim? ............................................................................................. 31
8.6.1 Geheimen ................................................................................................................................................. 31
8.6.2 Toevertrouwd ........................................................................................................................................... 31
8.6.3 Verkregen tijdens en noodzakelijk voor de uitoefening van zijn beroep.......................................... 32
8.7 Verschil beroepsgeheim - discretieplicht .................................................................................................. 32
8.8 Door de wet voorziene uitzonderingen op het beroepsgeheim ........................................................... 32
3
, 8.8.1 Getuige in rechte (spreekrecht) ............................................................................................................ 32
8.8.2 Het recht om zichzelf te verdedigen (speekrecht) .............................................................................. 32
8.8.3 De noodtoestand .................................................................................................................................... 32
8.8.4 Meldingsrecht - Art. 458 bis Sw ............................................................................................................... 33
8.9 Schuldig verzuim .......................................................................................................................................... 35
8.9.1 Om te kunnen spreken over schuldig verzuim moet er voldaan zijn aan cumulatieve
voorwaarden........................................................................................................................................................ 35
8.10 Rapportageplicht ........................................................................................................................................ 35
8.11 Ouderlijk gezag ............................................................................................................................................ 36
8.12 Het gedeeld beroepsgeheim .................................................................................................................... 36
8.13 Gezamenlijk beroepsgeheim ..................................................................................................................... 36
8.14 Gevolgen van de schending van het beroepsgeheim .......................................................................... 37
8.15 Checklist bij het beslissen of je je beroepsgeheim mag doorbreken. ................................................... 37
9 Recht op een menswaardige behandeling .................................................................................................... 38
9.1 Een onmenselijke of onterende behandeling .......................................................................................... 38
9.2 Een onmenselijke of onterende bestraffing .............................................................................................. 38
9.3 Voorwaarde sanctionering......................................................................................................................... 38
9.4 Wat verboden is ........................................................................................................................................... 39
9.5 Tijdelijke afzondering of tijdelijjkje vrijheidsbeperking .............................................................................. 39
9.6 Wat met fixeren ? ......................................................................................................................................... 41
HOOFDSTUK 4: DE RECHTEN VAN KINDEREN OP DE VLUCHT ................................................................................... 44
1 Inleiding ............................................................................................................................................................... 44
1.1 Wat is een vluchteling ................................................................................................................................. 44
1.2 Kinderen in gezinnen met precair verblijf of wettig verblijf ..................................................................... 44
2 Wat is een Niet Begeleide Minderjarige ? ....................................................................................................... 44
2.1 Wettelijke definitie........................................................................................................................................ 44
2.2 Verblijfsprocedure........................................................................................................................................ 46
2.2.1 Verschillende verblijfsprocedures .......................................................................................................... 46
3 Recht op opvang................................................................................................................................................ 48
4 Recht op een voogd .......................................................................................................................................... 50
4.1 De dienst voogdij ......................................................................................................................................... 50
4.2 De voogden ................................................................................................................................................. 50
4.2.1 Wie ............................................................................................................................................................. 50
4.2.2 Ondersteuning en toezicht ..................................................................................................................... 50
4.2.3 Taken van de voogd ............................................................................................................................... 51
4.3 Einde van de voogdij .................................................................................................................................. 51
5 Recht op gezinshereniging ................................................................................................................................ 51
6 Recht op onderwijs ............................................................................................................................................. 52
4
Inhoudsopgave
HOOFDSTUK 1: HET INTERNATIONAAL VEDRAG VAN DE RECHTEN VAN HET KIND ................................................... 7
1 Ontstaansgeschiedenis ....................................................................................................................................... 7
2 De inhoud van het Verdrag ................................................................................................................................. 7
2.1 De 3 P’s............................................................................................................................................................ 8
2.1.1 De beschermingsrechten ......................................................................................................................... 8
2.1.2 De Provisierechten ..................................................................................................................................... 8
2.1.3 Participatierechten .................................................................................................................................... 8
2.2 Draagwijdte IVRK ........................................................................................................................................... 8
2.3 De 54 artikels van het IVRK............................................................................................................................ 8
3 De toepassing van het verdrag controleren ..................................................................................................... 9
3.1 Het Internationaal comite voor de rechten van het kind ........................................................................ 9
3.2 Het kinderrechtencommisariaat .................................................................................................................. 9
3.2.1 De werking ................................................................................................................................................ 10
3.2.1.1 Klachten behandelen ..................................................................................................................... 10
3.2.1.2 Beleid adviseren ............................................................................................................................... 10
3.2.1.3 Toezicht in gesloten en besloten instellingen ............................................................................... 10
3.3 Kinderrechtencoalitie .................................................................................................................................. 10
HOOFDSTUK 2: JEUGDHULPVERLENING IN VLAANDEREN......................................................................................... 11
1 Inleiding ............................................................................................................................................................... 11
1.1 Ontstaansgeschiedenis ............................................................................................................................... 11
1.2 Het decreet Integrale Jeugdhulp .............................................................................................................. 11
1.2.1 De basisprincipes ..................................................................................................................................... 11
1.2.2 Toepassingsgebied .................................................................................................................................. 11
1.2.2.1 Clienten ............................................................................................................................................. 11
1.2.2.2 Sectoren en voorzieningen ............................................................................................................. 12
1.2.3 Interventiegronden .................................................................................................................................. 12
1.2.3.1 Verontrustende Opvoedingssituatie (VOS)................................................................................... 12
1.2.3.2 De maatschappelijke noodzaak (MaNo) ..................................................................................... 12
2 VRIJWILLIGE JEUGDHULPVERLENING ................................................................................................................. 13
2.1 Vrijwillige instemming ................................................................................................................................... 13
2.2 Brede Instap.................................................................................................................................................. 13
2.3 Probleemgebonden hulp ........................................................................................................................... 13
2.4 Multidisciplinaire Teams ............................................................................................................................... 14
3 ONDERSCHEID RECHTSTREEKS TOEGANKELIJKE EN NIET RECHTSTREEKS TOEGANKELIJKE
JEUGDHULPVERLENING ............................................................................................................................................... 15
1
, 3.1 Rechtstreeks toegankelijke jeugdhulpverlening ...................................................................................... 15
3.2 Niet rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp ............................................................................................... 15
3.2.1 De intersectoriale toegangspoort ......................................................................................................... 15
3.2.2 Indicatiestelling ........................................................................................................................................ 15
3.2.3 Jeugdhulpregie ........................................................................................................................................ 15
3.2.4 IRCP ........................................................................................................................................................... 15
3.2.5 Niet rechtstreeks toegankelijke MDT’s ................................................................................................... 16
3.2.6 NRT voorzieningen en projecten ............................................................................................................ 16
3.2.7 Crisisjeugdhulp- bemiddeling- clientoverleg ........................................................................................ 16
3.3 De gemandateerde voorzieningen .......................................................................................................... 17
3.3.1 Hoe/wie aanmelden? ............................................................................................................................. 17
3.3.2 Taken gemandateerde voorzieningen ................................................................................................. 17
3.3.3 Het ondersteuningscomité (OCJ) .......................................................................................................... 18
3.3.4 Vertrouwenscentrum Kindermishandeling (VK) ................................................................................... 18
4 DE GERECHTELIJKE JEUGDHULP .......................................................................................................................... 18
4.1 De vorderingsmogelijkheden van het parket .......................................................................................... 18
4.1.1 De algemene bevoegdheid .................................................................................................................. 19
4.1.2 Hoogdringendheid .................................................................................................................................. 19
4.1.3 Derde vorderingsgrond ........................................................................................................................... 19
4.2 De gerechtelijke maatregelen ................................................................................................................... 19
4.3 De sociale dienst van de Jeugdrechtbank .............................................................................................. 19
HOOFDSTUK 3: HET DECREET RECHTSPOSITIE VAN DE MINDERJARIGE IN DE JEUGDHULP...................................... 20
1 Inleiding ............................................................................................................................................................... 20
1.1 Algemeen kader .......................................................................................................................................... 20
1.2 Toepassingsgebied ...................................................................................................................................... 20
2 Algemene principes van het decreet .............................................................................................................. 20
2.1 Bekwaamheid van de minderjarige (art 4) .............................................................................................. 20
2.1.1 Bijzondere regeling .................................................................................................................................. 20
2.1.2 Redelijke beoordeling van zijn belangen ? .......................................................................................... 20
2.1.3 Vermoeden van bekwaamheid ............................................................................................................ 21
2.2 Het belang (art.5) ........................................................................................................................................ 21
2.2.1 Het openbaar ministerie ......................................................................................................................... 21
2.2.2 In dialoog met de minderjarige ............................................................................................................. 21
2.2.3 Mening en verantwoordelijkheden van de ouders ............................................................................. 21
3 Recht op instemming, informatie en duidelijke communicatie .................................................................... 24
3.1 Geïnformeerd instemmen met of weigeren van jeugdhulp, vrije keuze van jeugdhulpaanbieder en
het recht om een interventie van een bepaalde jeugdhulpverlener te weigeren. ....................................... 24
3.2 Recht op informatie (art 11) ....................................................................................................................... 24
3.2.1 Recht op duidelijke communicatie ....................................................................................................... 25
4 Recht in inspraak en participatie...................................................................................................................... 26
4.1 Individueel niveau ....................................................................................................................................... 26
4.1.1 Inspraak en participatie in het hulpverleningstraject (art 16) ............................................................ 26
4.1.2 Recht op evaluatie (art 17) .................................................................................................................... 26
2
, 4.2 Collectief niveau .......................................................................................................................................... 26
4.2.1 Recht op vergadering (art 18) ............................................................................................................... 26
4.2.2 Inspraakregeling (art 19) ......................................................................................................................... 26
5 Recht op een dossier ......................................................................................................................................... 27
5.1 Recht op een dossier ................................................................................................................................... 27
5.2 Gezondheidsgegevens ............................................................................................................................... 27
5.3 Toegang tot het dossier .............................................................................................................................. 27
5.3.1 Toegang tot gegevens die enkel de minderjarige betreffen ............................................................ 27
5.3.2 Op welke wijze inzage? .......................................................................................................................... 27
5.3.3 Toegang tot gegevens die handelen over de minderjarige en anderen........................................ 28
5.3.4 Vertegenwoordiging van de minderjarige ........................................................................................... 28
5.4 Recht op aanvulling .................................................................................................................................... 28
5.5 Recht op een afschrift ................................................................................................................................. 28
5.6 Recht op verzet tegen toegang tot het dossier ...................................................................................... 28
6 Recht op bijstand van een vertouwenspersoon (art24) ................................................................................. 28
6.1 Voorwaarden om vertrouwenspersoon te worden ................................................................................. 28
6.2 Aanwijzing van een vertrouwenspersoon ................................................................................................. 28
6.3 Verwachtingen t.a.v. de vertrouwenspersoon ........................................................................................ 28
7 Recht op privacy ................................................................................................................................................ 29
7.1 Respect voor de persoonlijke levenssfeer................................................................................................. 29
7.1.1 Bescherming van de persoonsgegevens ............................................................................................. 29
7.1.2 Respectvolle omgang met de eigen politieke, filosofische, ideologische, religieuze overtuiging of
seksuele geaardheid ........................................................................................................................................... 29
7.1.3 Recht om bezoek te ontvangen en om te gaan met personen van eigen keuze ......................... 29
7.1.4 recht op overleg omtrent de verblijfsomstandigheden bij (semi-) residentiele jeugdhulp ............ 29
8 Het beroepsgeheim ........................................................................................................................................... 30
8.1 Begripsomschrijving ..................................................................................................................................... 30
8.2 Het belang van het groepsgeheim ........................................................................................................... 30
8.3 Juridische basis ............................................................................................................................................. 30
8.4 Wie is gebonden door het beroepsgeheim ............................................................................................. 30
8.5 Wie heeft beroepsgeheim ? ....................................................................................................................... 30
8.5.1 Beroepen in 458 Sw met naam genoemd ........................................................................................... 30
8.5.2 Restcategorie 458 Sw: ‘uit hoofde van staat of beroep’.................................................................... 31
8.5.3 Sectorale wetgeving ............................................................................................................................... 31
8.5.4 Beroepen die binnen Justitie verantwoordelijkheid dragen voor de uitvoering van strafrechtelijke
maatregelen ........................................................................................................................................................ 31
8.6 Wat is de inhoud van het beroepsgeheim? ............................................................................................. 31
8.6.1 Geheimen ................................................................................................................................................. 31
8.6.2 Toevertrouwd ........................................................................................................................................... 31
8.6.3 Verkregen tijdens en noodzakelijk voor de uitoefening van zijn beroep.......................................... 32
8.7 Verschil beroepsgeheim - discretieplicht .................................................................................................. 32
8.8 Door de wet voorziene uitzonderingen op het beroepsgeheim ........................................................... 32
3
, 8.8.1 Getuige in rechte (spreekrecht) ............................................................................................................ 32
8.8.2 Het recht om zichzelf te verdedigen (speekrecht) .............................................................................. 32
8.8.3 De noodtoestand .................................................................................................................................... 32
8.8.4 Meldingsrecht - Art. 458 bis Sw ............................................................................................................... 33
8.9 Schuldig verzuim .......................................................................................................................................... 35
8.9.1 Om te kunnen spreken over schuldig verzuim moet er voldaan zijn aan cumulatieve
voorwaarden........................................................................................................................................................ 35
8.10 Rapportageplicht ........................................................................................................................................ 35
8.11 Ouderlijk gezag ............................................................................................................................................ 36
8.12 Het gedeeld beroepsgeheim .................................................................................................................... 36
8.13 Gezamenlijk beroepsgeheim ..................................................................................................................... 36
8.14 Gevolgen van de schending van het beroepsgeheim .......................................................................... 37
8.15 Checklist bij het beslissen of je je beroepsgeheim mag doorbreken. ................................................... 37
9 Recht op een menswaardige behandeling .................................................................................................... 38
9.1 Een onmenselijke of onterende behandeling .......................................................................................... 38
9.2 Een onmenselijke of onterende bestraffing .............................................................................................. 38
9.3 Voorwaarde sanctionering......................................................................................................................... 38
9.4 Wat verboden is ........................................................................................................................................... 39
9.5 Tijdelijke afzondering of tijdelijjkje vrijheidsbeperking .............................................................................. 39
9.6 Wat met fixeren ? ......................................................................................................................................... 41
HOOFDSTUK 4: DE RECHTEN VAN KINDEREN OP DE VLUCHT ................................................................................... 44
1 Inleiding ............................................................................................................................................................... 44
1.1 Wat is een vluchteling ................................................................................................................................. 44
1.2 Kinderen in gezinnen met precair verblijf of wettig verblijf ..................................................................... 44
2 Wat is een Niet Begeleide Minderjarige ? ....................................................................................................... 44
2.1 Wettelijke definitie........................................................................................................................................ 44
2.2 Verblijfsprocedure........................................................................................................................................ 46
2.2.1 Verschillende verblijfsprocedures .......................................................................................................... 46
3 Recht op opvang................................................................................................................................................ 48
4 Recht op een voogd .......................................................................................................................................... 50
4.1 De dienst voogdij ......................................................................................................................................... 50
4.2 De voogden ................................................................................................................................................. 50
4.2.1 Wie ............................................................................................................................................................. 50
4.2.2 Ondersteuning en toezicht ..................................................................................................................... 50
4.2.3 Taken van de voogd ............................................................................................................................... 51
4.3 Einde van de voogdij .................................................................................................................................. 51
5 Recht op gezinshereniging ................................................................................................................................ 51
6 Recht op onderwijs ............................................................................................................................................. 52
4
