Hoofdstuk 2: Attitudes en werktevredenheid................................................................................................. 1
2.1.: Attitude.........................................................................................................................................................1
2.1.1.: Drie componenten van een attitude....................................................................................................1
2.1.2.: Attitudes en gedrag..............................................................................................................................1
2.2.: Werk gerelateerde attitudes........................................................................................................................2
2.2.3.: Oorzaken van werktevredenheid.........................................................................................................3
2.2.4.: Voordelen van werktevredenheid........................................................................................................3
2.2.5.: Nadelen van werktevredenheid...........................................................................................................4
Hoofdstuk 4: Persoonlijkheid en waarden...................................................................................................... 4
4.1.: Persoonlijkheid.............................................................................................................................................4
4.1.1.: Wat is persoonlijkheid?........................................................................................................................4
4.1.2.: Waardoor wordt persoonlijkheid bepaald?.........................................................................................4
4.2.: Persoonlijkheidsmodellen.............................................................................................................................4
4.2.1.: De Myers-Briggs Type Indicator (mbti-test).........................................................................................5
4.2.2.: Het Big Five-model................................................................................................................................5
4.2.4.: Het duistere drietal...............................................................................................................................6
4.2.5.: Andere persoonlijkheidseigenschappen die gedrag in organisaties beïnvloeden...............................6
4.2.6.: Persoonlijkheid en situaties..................................................................................................................7
4.3.: Waarden.......................................................................................................................................................7
4.3.1.: Betekenis en belang van waarden........................................................................................................7
4.3.2.: Eindwaarden en instrumentele waarden.............................................................................................8
4.3.3.: Zijn waarden veranderlijk?...................................................................................................................8
4.5.: Toepassing in de organisatiepraktijk...........................................................................................................8
4.5.1.: Persoonlijkheid meten..........................................................................................................................8
4.5.2.: Persoon en baan: beroepskeuzeadvisering..........................................................................................8
Hoofdstuk 5: Besluitvorming en perceptie...................................................................................................... 9
5.1.: Wat is perceptie?.........................................................................................................................................9
5.1.1.: Factoren die de perceptie beïnvloeden................................................................................................9
5.2.: Perceptie en personen: anderen beoordelen...............................................................................................9
5.2.1.: De attributietheorie (Kelley).................................................................................................................9
5.2.2.: Onbewuste basisregels: snel beoordelen van anderen.....................................................................10
5.3.: Individuele besluitvorming en perceptie....................................................................................................10
5.4.: Besluitvorming in organisaties...................................................................................................................10
5.4.1.: Besluitvorming en rationaliteit...........................................................................................................10
5.4.2.: Veelvoorkomende vertekeningen en fouten bij besluitvorming.......................................................11
5.5.: Individuele verschillen, ethiek en creativiteit.............................................................................................12
5.5.2.: Besluitvorming en ethiek....................................................................................................................12
5.6.: Toepassing in de organisatiepraktijk.........................................................................................................12
5.6.1.: De kwaliteit van besluiten over de organisatie..................................................................................12
5.6.2.: Kwaliteit van besluiten over personen...............................................................................................12
5.6.3.: Organisatorische maatregelen die rationaliteit beperken.................................................................12
Hoofdstuk 6: Diversiteit in organisaties........................................................................................................ 13
6.1.: Diversiteit als begrip...................................................................................................................................13
6.1.2.: Verschillende niveaus van diversiteit.................................................................................................13
1
, 6.2.: Discriminatie..............................................................................................................................................13
6.2.1.: Stereotypedreiging (Stereotype threat).............................................................................................13
EXTRA: A&O-onderzoek naar discriminatie...................................................................................................13
6.3.: Biografische kenmerken.............................................................................................................................14
6.3.1.: Leeftijd................................................................................................................................................14
6.3.2.: Gender................................................................................................................................................15
6.3.3.: Seksuele geaardheid en genderidentiteit...........................................................................................15
EXTRA: LGBT en selectie................................................................................................................................15
6.3.4.: Anciënniteit........................................................................................................................................16
6.3.5.: Etniciteit en godsdienst......................................................................................................................16
6.4.: Fysieke en intellectuele vermogens............................................................................................................16
6.4.1.: Definitie van vermogen......................................................................................................................16
6.4.2.: Functiebeperkingen............................................................................................................................16
EXTRA: functiebeperkingen: onderzoek Baert (2020)...................................................................................17
6.6.: Toepassing in de organisatiepraktijk.........................................................................................................17
6.6.1.: Werving, selectie en binding..............................................................................................................17
6.6.3.: Effectieve diversiteitsprogramma’s....................................................................................................17
Hoofdstuk 7: Basisbegrippen van motivatie.................................................................................................. 18
7.1.: Het begrip motivatie..................................................................................................................................18
7.2.: Drie vroege motivatietheorieën.................................................................................................................18
7.2.1.: Maslows theorie van de behoeftehiërarchie.....................................................................................18
7.2.2.: Tweefactorentheorie (Herzberg)........................................................................................................19
7.2.3.: De driebehoeftentheorie (McClelland)..............................................................................................19
7.3.: Hedendaagse motivatietheorieën..............................................................................................................20
7.3.1.: De zelfbepalingstheorie (zelfdeterminatietheorie)............................................................................20
7.3.2.: De doelstellingstheorie.......................................................................................................................20
7.4.: Andere hedendaagse motivatietheorieën..................................................................................................21
7.4.2.: De reinforcement-theorie (bekrachtigingstheorie)............................................................................21
7.4.3.: Billijkheidstheorie (Adams) en organisatierechtvaardigheid.............................................................21
7.4.4.: Verwachtingstheorie (Vroom)............................................................................................................22
Hoofdstuk 8: Motivatie: van begrip naar toepassing.....................................................................................22
8.1.: Motiveren door taakontwerp of werkregeling..........................................................................................22
8.1.1.: Theorie: taakkenmerken en motivatie...............................................................................................23
8.1.2.: Toepassing: herontwerp van taken en werkschema’s.......................................................................23
8.1.3.: Motivatie door alternatieve werkregelingen.....................................................................................24
8.3.: Extrinsiek motiveren: beloning en arbeidsvoorwaarden...........................................................................24
8.3.1.: Wat te betalen: een marktconform loongebouw..............................................................................24
8.3.2.: Hoe individueel belonen: een variabel beloningssysteem.................................................................24
Hoofdstuk 10: Gedrag in groepen................................................................................................................. 25
10.1.: Groepen definiëren en classificeren.........................................................................................................25
10.1.1.: Groep en groepsidentiteit................................................................................................................25
10.2.: Groepsdynamica: fasen van groepsontwikkeling....................................................................................26
10.2.1.: Fasenmodellen van groepsontwikkeling..........................................................................................26
10.3.: Zes algemene groepseigenschappen.......................................................................................................26
10.3.1.: Groepseigenschap 1: rollen..............................................................................................................26
10.3.2.: Groepseigenschap 2: normen..........................................................................................................26
10.3.3.: Groepseigenschap 3: status..............................................................................................................27
10.3.4.: Groepseigenschap 4: groepsgrootte................................................................................................28
2
, 10.3.5.: Groepseigenschap 5: groepscohesie................................................................................................28
10.3.6.: Groepseigenschap 6: diversiteit.......................................................................................................28
10.4.: Besluitvorming in groepen.......................................................................................................................29
10.4.1.: Groep versus individu.......................................................................................................................29
10.4.2.: Groupthink........................................................................................................................................29
Hoofdstuk 11: Van groepen naar teams........................................................................................................ 30
11.1.: Waarom zijn teams zo populair geworden?............................................................................................30
11.3.: Soorten teams..........................................................................................................................................30
11.3.2.: Zelfsturende teams...........................................................................................................................30
11.3.4.: Virtuele teams..................................................................................................................................30
11.4.: Hoe creëer je effectieve teams?...............................................................................................................31
11.4.1.: De contextuele factoren voor succesvolle teams............................................................................31
11.4.2.: De samenstelling van het team........................................................................................................31
11.4.3.: De invloed van procesvariabelen.....................................................................................................32
11.5.: Toepassing in de organisatiepraktijk.......................................................................................................33
11.5.1.: Teams zijn niet altijd het juiste antwoord........................................................................................33
Hoofdstuk 12: Leiderschap........................................................................................................................... 33
12.1.: Persoonlijkheidstheorieën over leiderschap.............................................................................................33
12.2.: Theorieën over leiderschapsgedrag.........................................................................................................34
12.2.1.: Structuur aanbrengen (structuurinitiatie)........................................................................................34
12.2.2.: Consideratie(gedrag)........................................................................................................................34
12.2.3.: Onderzoek van de Universiteit van Michigan..................................................................................34
12.3.: Contingentietheorieën (situationele benadering)....................................................................................34
12.3.1.: Het model van Fiedler......................................................................................................................34
12.3.2.: Situationeel leiderschap (Hersey & Blanchard)................................................................................35
12.4.: Hedendaagse leiderschapstheorieën.......................................................................................................36
12.4.1.: De leader-member-exchange-theorie (LMX-theorie)......................................................................36
12.4.3.: Transactioneel en transformationeel leiderschap...........................................................................36
12.5.: Verantwoordelijk leiderschap..................................................................................................................37
12.5.1: Authentiek leiderschap......................................................................................................................37
12.5.2.: Ethisch leiderschap...........................................................................................................................37
12.5.3.: Dienend leiderschap.........................................................................................................................38
Hoofdstuk 13: Macht en politiek in organisaties........................................................................................... 39
13.1.: Macht en leiderschap...............................................................................................................................39
13.2.: Machtsbronnen........................................................................................................................................39
13.2.1.: Formele macht..................................................................................................................................39
13.2.2.: Persoonlijke macht...........................................................................................................................39
13.4.: Machtstactieken.......................................................................................................................................39
13.5.: Hoe macht mensen beïnvloedt.................................................................................................................40
Hoofdstuk 14: Conflicten in organisaties....................................................................................................... 40
14.1.: Een definitie van conflict..........................................................................................................................40
14.1.1.: Conflictsoorten.................................................................................................................................40
14.1.2.: Hoe gaan we met conflicten om?.....................................................................................................41
Hoofdstuk 16: Organisatiecultuur................................................................................................................. 41
3
, 16.1.: Wat is een organisatiecultuur..................................................................................................................41
16.1.1.: Een definitie van organisatiecultuur................................................................................................41
16.1.2.: Hebben organisaties een uniforme cultuur?....................................................................................42
16.1.3.: Sterke en zwakke organisatieculturen.............................................................................................42
16.2.: Wat doet de cultuur?...............................................................................................................................43
16.2.1.: Functies van de cultuur....................................................................................................................43
16.2.6.: Voordelen van sterke organisatiecultuur.........................................................................................43
16.2.7.: Cultuur als risico...............................................................................................................................43
16.3.: Een cultuur vormen en je eigen maken....................................................................................................44
16.3.1.: De vorming van de cultuur...............................................................................................................44
16.3.3.: Hoe maken werknemers zich de cultuur eigen?..............................................................................44
16.4.: Cultuurveranderingen begeleiden............................................................................................................44
4