Samenvatting juridische bronnen
Hoofdstuk 1. Wat is recht?
Alles is verbonden met recht
Domitius Ulpianus: “ubi societas, ibi ius”
• Verschillen tussen samenlevingen/staten (staat vs. rechtstaat)
o Elke samenleving (met minstens 2 mensen) heeft zijn eigen regels
§ Een voetbalploeg, scouts, gezin… iedereen heeft zijn regels (kunnen
verschillend zijn)
o Staat:
§ Grondgebied
§ Politieke organisatie (democratisch orgaan, dictator…)
§ Bevolking
§ Internationale erkenning (meerderheid ->Kosovo, Wit-Rusland,
Oekraïne worden niet door iedereen erkend)
o Rechtstaat:
§ Grondgebied
§ Politieke organisatie
§ Bevolking
§ Internationale erkenning
§ Grondwet
- Mensenrechten (belangrijkste, staan bovenaan)
- Scheiding der machten (WM: maakt regels; UM: voert ze uit;
RM: controleert of ze goed uitgevoerd worden)
à Media, kerk (verminderd sinds ’60) , vakbonden, reclame hebben ook macht
Elke staat is een samenleving, maar niet elke samenleving is een staat
Democratie= wil van de meerderheid en waar het volk inspraak heeft maar geen
minderjarigen…
Verband met de heersende economische opvatting
• Communistisch
o Denkt eerst aan de groep (bv China)
o Groepsrechten zijn hier veel later ingevoerd dan bv in China en Rusland
o Doelt op gelijkheid
• Kapitalistisch
o Persoon zelf staat centraal
o Grondwet: IK heb recht op vrije meningsuiting, gelijkheid…
o Bepaald door de economie: beter werken -> meer verdienen= kapitalisme
1
,Verschillende soorten rechtsregels:
• Berechtigingsregels (=procesrecht) -> procedureregels
o Hoeveel tijd heb ik om hoger beroep aan te tekenen?
o Hoe moet ik iets en welke termijnen moet ik respecteren?
o Deadlines zijn cruciaal!
• Wijzigingsregels
o Bv. wetboek van de VN wijzigen (enkele zinnetjes of artikels)
• Erkenningsregels (=gelding, interpretatie en verhouding)
o Wanneer mag je van euthanasie spreken?
o Wanneer is een huurcontract ongeldig?
o Wanneer heb je recht op een studieregeling?
à ALLES WAT INHOUDELIJK IS
Enkele verbanden:
Recht en godsdienst (belang secularistatie)
Secularisatie= scheiding tussen kerk en staat (de kerk beïnvloedt niet maar onderdrukt wel,
bv. jodenwijk aan station Antwerpen)
• Recht wordt bepaald door godsdienst
• Vakbond is een macht: ze geven een grote druk, want anders stakingen
Recht en moraal (positivisme vs. natuurrecht)
Moraal = ethische normen en waarden die worden bepaald door de samenleving
• Sociale zekerheid is gekomen
• Positivisme: recht staat genoteerd in boeken
• Natuurrecht: meer filosofisch, rechtvaardig
• Wat in BE mag, mag niet per se in het buitenland
Recht en sociale zeden (temporeel en cultureel bepaald)
• Gedragsregels en omvangsregels
o Vrouwen verdienen minder
o Vrouwen beperken in topfuncties (de wet zegt dat er een aantal vrouwen in
het bestuur moet zitten)
• Elementaire beleefdheid:
o Vroeger: vest mag niet uit
o Nu: hemdje is goed genoeg
• Vaste benoemdheid (overheid wilt dit weg)
Doel van het recht= het ordenen van een samenleving van mensen
• Recht en rechtszekerheid
Vb. ingeschreven op AP dus recht op aantal uren les
Rechtszekerheid= bij bepaald misdrijf is er vervolging bv. overval je wordt opgepak
• Recht en rechtvaardigheid (à niet hetzelfde)
Aritstoteles:
2
, • Publiekrecht: verdelende rechtvaardigheid vb. uw garanties krijgen tegen de
overheid
• Privaatrecht: vergeldende rechtvaardigheid vb. gericht op afdwingen, iemand
buitengooien
Het recht als middel
• Op niveau van de rechtsregel (=gedragsregel of normen)
• Op niveau van de rechtspraak
• Op niveau van de rechtshandhaving (=afdwingbaarheid)
Een poging tot definitie :
“het recht is een verzameling van rechtsregels in materiële zin en wordt gecreëerd door
mensen met als doel om hun samenleving te ordenen . Het toepassen en afdwingen van deze
rechtsregels moet bijdragen tot een vreedzame en rechtvaardige samenleving”.
Hoofdstuk 2: Indeling van het recht
• Objectief vs. subjectief recht
o Subjectief: afdwingen vh recht/zijn rechten en plichten die je aan iemand
toekent bv. leefloon
o Objectief: gaat over instelligen à Hoe komen we aan 150
volksvertegenwoordigers? Wanneer zijn er verkiezingen?
§ Een verzameling van het recht in het algemeen
• Materieel vs. formeel recht
o Materieel (=inhoudelijk): hoe ziet er een huurcontract uit?
§ Subjectiefrecht maar ruimer (subjectief is verbonden aan een individu)
§ Wat je gaat afdwingen vb recht op privacy
o Formeel: procedureregels (bevat spelregels) à hoeveel tijd heb je om naar
Cassatie te gaan?
• Het recht wordt onderverdeeld in domeinen:
o Volgens de activiteit die de regels ordent (bv. fiscaal recht)
o Volgens de techniek waarmee de regels worden geordend (bv.strafrecht)
o Volgens het niveau van totstandkoming van de regels (bv. Europees recht)
• Onderscheid heeft zowel didactistisch als rechtstheoretisch nut
o Didactisch: u kan de wet vinden voor bepaalde situaties
o Rechtstheoretisch: waarom is de rechtsregel tot stand gekomen, waarom
bestaat die?
Klassiek onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht
• Privaatrecht: het recht van de burger
o Private belangen (koop, huur)
o Relatie tussen burgers
o Vaak politieke inmenging bij zaken die privaat zijn
• Publiekrecht: het recht van het handelen van de overheid
3
, o Algemeen belang (veiligheid, volksgezondheid…)
o Verhoudingen tussen verschillende overheden onderling en de verhouding
overheid-burger
o Overheid is erbij getrokken
o Bepaalt door de samenleving
o Evolueert over tijd en ruimte
Overheidsinstellingen:
• NMBS à publiek bedrijf die privé taken uitoefenen
• DeLijn à “” (reclame= privaat)
• Bpost
• Stad/provincie Antwerpen
• …
UA,AP,KDG à semi-overheidsinstellingen
AP is een publieke instellling met privé taken (verhuren van lokalen) <-> KDG is een private instelling
met overheidstaken
Onderscheid is thans voor een groot deel achterhaald
• Privépersonen kunnen worden belast met overheidstaken
• overheden kunnen deelnemen aan het privaatrechtelijke rechtsverkeer
• vb. de lijn is taak van algmeen belang maar maakt ook reclame: private taak
Vervlechting private belangen en algemeen belang:
o Bv sluiting Ford Genk te Genk (18/12/2014)
o Bv sluiting Caterpillar te Gosselies (02/09/2016)
§ Privaat bedrijf maar de overheid komt zich moeien omdat het anders
tot zoveel werklozen zal leiden waardoor de overheid meer zal
moeten betalen
o Bv aankoop mondmaskers Corona (2020)
Niet altijd (nog) een duidelijk onderscheid tussen privaat-en publiekrecht
• Rechtstakken (bv sociaal zekerheidsrecht)
• Rechtinstellingen (bv huwelijk)
Sluitende opdeling privaat/publiekrecht onmogelijk
Privaatrecht
• Personen-en familierecht
• Familiaal vermogensrecht
• Verbintenissenrecht
• Zakenrecht
• Handelsrecht
o Hoe mag je reclame maken, wanneer mag je korting geven, wanneer zijn het
solden à niet van toepassing op de overheid
• Vennootschapsrecht
o Vanuit privaat een publieke toets aangeven
• Sociaal recht
• Burgerlijk procesrecht
4
Hoofdstuk 1. Wat is recht?
Alles is verbonden met recht
Domitius Ulpianus: “ubi societas, ibi ius”
• Verschillen tussen samenlevingen/staten (staat vs. rechtstaat)
o Elke samenleving (met minstens 2 mensen) heeft zijn eigen regels
§ Een voetbalploeg, scouts, gezin… iedereen heeft zijn regels (kunnen
verschillend zijn)
o Staat:
§ Grondgebied
§ Politieke organisatie (democratisch orgaan, dictator…)
§ Bevolking
§ Internationale erkenning (meerderheid ->Kosovo, Wit-Rusland,
Oekraïne worden niet door iedereen erkend)
o Rechtstaat:
§ Grondgebied
§ Politieke organisatie
§ Bevolking
§ Internationale erkenning
§ Grondwet
- Mensenrechten (belangrijkste, staan bovenaan)
- Scheiding der machten (WM: maakt regels; UM: voert ze uit;
RM: controleert of ze goed uitgevoerd worden)
à Media, kerk (verminderd sinds ’60) , vakbonden, reclame hebben ook macht
Elke staat is een samenleving, maar niet elke samenleving is een staat
Democratie= wil van de meerderheid en waar het volk inspraak heeft maar geen
minderjarigen…
Verband met de heersende economische opvatting
• Communistisch
o Denkt eerst aan de groep (bv China)
o Groepsrechten zijn hier veel later ingevoerd dan bv in China en Rusland
o Doelt op gelijkheid
• Kapitalistisch
o Persoon zelf staat centraal
o Grondwet: IK heb recht op vrije meningsuiting, gelijkheid…
o Bepaald door de economie: beter werken -> meer verdienen= kapitalisme
1
,Verschillende soorten rechtsregels:
• Berechtigingsregels (=procesrecht) -> procedureregels
o Hoeveel tijd heb ik om hoger beroep aan te tekenen?
o Hoe moet ik iets en welke termijnen moet ik respecteren?
o Deadlines zijn cruciaal!
• Wijzigingsregels
o Bv. wetboek van de VN wijzigen (enkele zinnetjes of artikels)
• Erkenningsregels (=gelding, interpretatie en verhouding)
o Wanneer mag je van euthanasie spreken?
o Wanneer is een huurcontract ongeldig?
o Wanneer heb je recht op een studieregeling?
à ALLES WAT INHOUDELIJK IS
Enkele verbanden:
Recht en godsdienst (belang secularistatie)
Secularisatie= scheiding tussen kerk en staat (de kerk beïnvloedt niet maar onderdrukt wel,
bv. jodenwijk aan station Antwerpen)
• Recht wordt bepaald door godsdienst
• Vakbond is een macht: ze geven een grote druk, want anders stakingen
Recht en moraal (positivisme vs. natuurrecht)
Moraal = ethische normen en waarden die worden bepaald door de samenleving
• Sociale zekerheid is gekomen
• Positivisme: recht staat genoteerd in boeken
• Natuurrecht: meer filosofisch, rechtvaardig
• Wat in BE mag, mag niet per se in het buitenland
Recht en sociale zeden (temporeel en cultureel bepaald)
• Gedragsregels en omvangsregels
o Vrouwen verdienen minder
o Vrouwen beperken in topfuncties (de wet zegt dat er een aantal vrouwen in
het bestuur moet zitten)
• Elementaire beleefdheid:
o Vroeger: vest mag niet uit
o Nu: hemdje is goed genoeg
• Vaste benoemdheid (overheid wilt dit weg)
Doel van het recht= het ordenen van een samenleving van mensen
• Recht en rechtszekerheid
Vb. ingeschreven op AP dus recht op aantal uren les
Rechtszekerheid= bij bepaald misdrijf is er vervolging bv. overval je wordt opgepak
• Recht en rechtvaardigheid (à niet hetzelfde)
Aritstoteles:
2
, • Publiekrecht: verdelende rechtvaardigheid vb. uw garanties krijgen tegen de
overheid
• Privaatrecht: vergeldende rechtvaardigheid vb. gericht op afdwingen, iemand
buitengooien
Het recht als middel
• Op niveau van de rechtsregel (=gedragsregel of normen)
• Op niveau van de rechtspraak
• Op niveau van de rechtshandhaving (=afdwingbaarheid)
Een poging tot definitie :
“het recht is een verzameling van rechtsregels in materiële zin en wordt gecreëerd door
mensen met als doel om hun samenleving te ordenen . Het toepassen en afdwingen van deze
rechtsregels moet bijdragen tot een vreedzame en rechtvaardige samenleving”.
Hoofdstuk 2: Indeling van het recht
• Objectief vs. subjectief recht
o Subjectief: afdwingen vh recht/zijn rechten en plichten die je aan iemand
toekent bv. leefloon
o Objectief: gaat over instelligen à Hoe komen we aan 150
volksvertegenwoordigers? Wanneer zijn er verkiezingen?
§ Een verzameling van het recht in het algemeen
• Materieel vs. formeel recht
o Materieel (=inhoudelijk): hoe ziet er een huurcontract uit?
§ Subjectiefrecht maar ruimer (subjectief is verbonden aan een individu)
§ Wat je gaat afdwingen vb recht op privacy
o Formeel: procedureregels (bevat spelregels) à hoeveel tijd heb je om naar
Cassatie te gaan?
• Het recht wordt onderverdeeld in domeinen:
o Volgens de activiteit die de regels ordent (bv. fiscaal recht)
o Volgens de techniek waarmee de regels worden geordend (bv.strafrecht)
o Volgens het niveau van totstandkoming van de regels (bv. Europees recht)
• Onderscheid heeft zowel didactistisch als rechtstheoretisch nut
o Didactisch: u kan de wet vinden voor bepaalde situaties
o Rechtstheoretisch: waarom is de rechtsregel tot stand gekomen, waarom
bestaat die?
Klassiek onderscheid tussen privaatrecht en publiekrecht
• Privaatrecht: het recht van de burger
o Private belangen (koop, huur)
o Relatie tussen burgers
o Vaak politieke inmenging bij zaken die privaat zijn
• Publiekrecht: het recht van het handelen van de overheid
3
, o Algemeen belang (veiligheid, volksgezondheid…)
o Verhoudingen tussen verschillende overheden onderling en de verhouding
overheid-burger
o Overheid is erbij getrokken
o Bepaalt door de samenleving
o Evolueert over tijd en ruimte
Overheidsinstellingen:
• NMBS à publiek bedrijf die privé taken uitoefenen
• DeLijn à “” (reclame= privaat)
• Bpost
• Stad/provincie Antwerpen
• …
UA,AP,KDG à semi-overheidsinstellingen
AP is een publieke instellling met privé taken (verhuren van lokalen) <-> KDG is een private instelling
met overheidstaken
Onderscheid is thans voor een groot deel achterhaald
• Privépersonen kunnen worden belast met overheidstaken
• overheden kunnen deelnemen aan het privaatrechtelijke rechtsverkeer
• vb. de lijn is taak van algmeen belang maar maakt ook reclame: private taak
Vervlechting private belangen en algemeen belang:
o Bv sluiting Ford Genk te Genk (18/12/2014)
o Bv sluiting Caterpillar te Gosselies (02/09/2016)
§ Privaat bedrijf maar de overheid komt zich moeien omdat het anders
tot zoveel werklozen zal leiden waardoor de overheid meer zal
moeten betalen
o Bv aankoop mondmaskers Corona (2020)
Niet altijd (nog) een duidelijk onderscheid tussen privaat-en publiekrecht
• Rechtstakken (bv sociaal zekerheidsrecht)
• Rechtinstellingen (bv huwelijk)
Sluitende opdeling privaat/publiekrecht onmogelijk
Privaatrecht
• Personen-en familierecht
• Familiaal vermogensrecht
• Verbintenissenrecht
• Zakenrecht
• Handelsrecht
o Hoe mag je reclame maken, wanneer mag je korting geven, wanneer zijn het
solden à niet van toepassing op de overheid
• Vennootschapsrecht
o Vanuit privaat een publieke toets aangeven
• Sociaal recht
• Burgerlijk procesrecht
4
