Samenvatting gezondheidspsychologie

Week 1

Hoofdstuk 1. Wat is gezondheid?
1.1 wat is gezondheid? Veranderende perspectieven
Gezondheidspsychologie = interdisciplinair veld met als doel de toepassing van psychologische kennis
en technieken op gezondheid, ziekte en gezondheidszorg.
 Doel: de gezondheid te bevorderen, ziektes te voorkomen en om psychologische factoren die
een rol spelen bij het ontstaan van ziekte en genezing te begrijpen.

Vragen zoals:
- Hoe zorgen we ervoor dat mensen gezond blijven?
- Hoe zorgen we ervoor dat mensen niet ziek worden of niet nog zieker worden?
- Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen die in een ziekenhuis liggen het daar zo goed
mogelijk kunnen hebben?
- Hoe kunnen we de communicatie tussen de arts en patiënt kunnen verbeteren?

Wat is gezondheid?
- Gezond zijn (geen klachten, indien niet ziek dan gezond)
- Gezondheid hebben (gezond lichaam)
- Gezond doen (sporten, fruit eten)
 Mannen en vrouwen hebben verschillende opvattingen over wat gezond zijn is
Mannen: fit zijn, sterk zijn
Vrouwen: energiek zijn, sociaal gericht, goede relaties hebben
Invloed tijdsgeest: vroeger ging het vooral over gezond zijn, tegenwoordig gaat het vooral over om
kunnen gaan met mogelijke ziekte
Huber: gezondheid is niet de afwezigheid van ziekte maar het vermogen van mensen om met de
fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven om te gaan en zo veel mogelijk eigen regie
voeren.

Twee verschillende benaderingen:
- holistische benadering: lichaam en geest zijn samen, worden gezien als een geheel
- dualistische benadering: lichaam en geest staan los van elkaar, worden gezien als twee aparte delen

1.1.2 biomedisch ziektemodel
Verschillende modellen om naar gezondheid te kijken

Biomedisch model wordt gezondheid gedefinieerd als: ‘’afwezigheid van ziekte’’
Biomedisch ziektemodel: de opvatting dat ziekten en symptomen een achterliggende fysiologische
verklaring hebben. je moet de oorzaak van het probleem oplossen om de symptomen te verhelpen.
 lichaam en geest zijn gescheiden. (dualistisch)
 De mens is een machine die gemaakt kan worden door een onderdeel te vervangen
Dat je onderdelen zou kunnen vervangen/ ziekte heeft volgens dit model een oorzaak die via
medische interventie kan worden genezen (bv buikpijn, bv medicijn geven dat de maag beter gaat
functioneren en er geen last meer van hebt)
- Beperkingen: beleving van de ziekte werd niet meegenomen. Ze negeren dat verschillende
mensen op verschillende wijzen kunnen reageren op eenzelfde ziekte
- Beperkingen: lichamelijk onverklaarbare klachten bestaan
- Beperkingen: chronische aandoeningen kunnen niet goed verklaart worden

,Voor sommige mensen betekent het krijgen van een handicap het einde van hun leven voor anderen betekent
het juist een uitdaging. Mensen raken niet op dezelfde manier of in gelijke mate invalide zelfs als zij dezelfde
handicap hebben (bracht vraagtekens bij biomedisch dus de deur naar biopsychosociaal model werd geopend)

In tegenstelling tot het biomedisch ziektemodel neemt het bio psychosociaal model in de beoordeling van de
gezondheid nadrukkelijk de subjectiviteit of beleving mee!
Bio psychosociaal model: ziekte en symptomen komen door een combinatie van lichamelijke (bv
genen waardoor je gevoeliger bent voor bepaalde ziekte), sociale (bv culturele invloeden, sociale
steun waardoor je misschien makkelijker met je ziekte om kan gaan), culturele en psychologische
factoren (gedragsfactoren: wat is je leefstijl, wat zijn je ziekteovertuigingen) tot stand.
- Kritiek: het is eigenlijk geen model met oorzaken en gevolgen
(je moet het ook meer zien als een manier van denken over gezondheid, welke factoren spelen een
rol bij gezondheid?)




Goede stappen om een probleem van iemand te analyseren. Hoe kan vanuit biologisch,
psychologische en sociaal perspectief zowel gezond als ongezond gedrag worden verklaard? Dat is
belangrijk omdat die verklaringen aanknopingspunten bieden op de beïnvloeding.

Biologische factoren:
- Lichamelijke ziekte: Verschillende ziektes die iemand kan hebben (virussen, bacteriën,
hormonale processen)
- Genetisch, erfelijk, aanleg waardoor je meer aanleg hebt voor een ziekte
- Geslacht
- Fysieke beperking; bv verminderde energie, slaapproblemen
- Stressgevoeligheid
- Effecten van medicatie
-
Psychologische factoren:
- Gedrag; wat is je leefstijl?
- Overtuigingen
- Pijn/beleving
- Cognitieve betekeningen
- Ziekteperceptie
- Coping: hoe gaan mensen om met hun ziekte?
- Leren/ geheugen: concentratie
- Persoonlijkheid:

Sociale factoren:
- Sociale steun
- Familieachtergrond
- SES
- Woonsituatie/werk (bv drukke baan etc.)

, - Opleidingsniveau
- Heeft iemand een baan of niet?
- Vanuit welke cultuur komt iemand?

Voorbeeld: er komt een client die last heeft van stress. Dan is dit het model om in kaart te brengen wat er
precies aan de hand is.
- Wat voor biologische klachten heeft iemand? (bv hoofdpijn, slaapproblemen, pijn in nek?)
- Hoe zitten de psychologische factoren in elkaar? (wat voor overtuigingen heeft iemand? Bv dat alles
helemaal perfect moet zijn voordat hij iets inlevert?  stress bv)
- En wat zijn de sociale factoren? (heeft diegene sociale steun, want dat maakt dat iemand beter om kan
gaan met moeilijke situaties

WHO-model ICF
- Wordt gebruikt om bijvoorbeeld de zorg vast te stellen die iemand nodig heeft.




Dit model zegt dat je naar gezondheid/ziekte kunt kijken met verschillende aspecten
Je kijkt naar de anatomische en lichamelijke aspecten, vervolgens moet je ook kijken naar de
activiteiten die een persoon ontplooit, en als laatste kijk je naar de participatie (kan iemand nog
deelnemen in de maatschappij?)

Functies en anatomische eigenschappen: menselijk organisme, het beschrijven van functies,
stoornissen onderdelen in het lichaam:
 Bv verminderd geheugen
activiteiten: menselijk handelen, wat iemand zelf kan
 Bv het huishouden doen
Participatie: beschrijven of iemand kan meedoen aan het maatschappelijk verkeer
 Bv kan iemand deelnemen aan het verkeer
Aandoening, ziekte: medische factor, de ziekte of aandoening die iemand heeft
 Bv depressie
Persoonlijke factoren: zoals leeftijd, geslacht, opleiding en gewoonten
 Bv 19 jaar oud
Externe factoren: zoals hulpmiddelen en mantelzorg. Iemands fysieke en sociale omgeving, bv het
huis waar iemand woont, de aanwezigheid van hulpmiddelen, de werkomgeving, vrienden en sociale
normen.
 Bv een traplift

Wordt ook beïnvloedt door:
- Persoonlijke factoren: bijvoorbeeld de opvattingen die iemand heeft (bv iemand die kaal is
geworden door kanker en nu het idee heeft dat dat verschrikkelijk is en dat hij daardoor niet
meer de straat op durft. Die zal anders met de ziekte omgaan (minder activiteiten en
participatie hebben) dan iemand die een andere ziekteperceptie heeft)
- Externe factoren: welke mogelijkheden de werkomgeving biedt. (bv voorbeeld rolstoel, is het
een baan waarbij de persoon nog steeds de functie via een rolstoel kan invullen of niet?)

, Positieve gezondheidsmodel

6 aspecten:
De volgende herken je van het ICF model (participatie, lichamelijke eigenschappen, activiteiten)
- Lichaamsfuncties: lichamelijke beperkingen of ziektes die kunnen optreden
- Dagelijks functioneren/meedoen: participatie
Nieuw:
- Kwaliteit van leven (hoe ervaar jij het leven? Ondanks been geamputeerd kan je nog steeds
genieten van vrienden en familie etc)
- Mentaal welbevinden
- Zingeving (waarom ben ik op aarde?, bepaalde zingeving in je leven hebben)

Lichaamsfuncties: ik voel me gezond en fit
Mentaal welbevinden: ik voel me vrolijk
Zingeving: ik heb vertrouwen in mijn eigen toekomst
Kwaliteit van leven: ik geniet van mijn leven
Meedoen: ik heb goed contact met andere mensen
Dagelijks leven: ik kan goed voor mezelf zorgen

Hoofdstuk 2: sociale verschillen in ziekte en gezondheid
2.1 gezondheidsverschillen
Omgevingsfactoren en culturele en sociale factoren hebben steeds meer invloed op onze gezondheid
net zoals individuele zaken van de ziektemodellen uit H1
 Mensen met een hogere ses leven langer dan dienen met een lagere ses
 Mensen die bv qua gender of etniciteit tot een maatschappelijke minderheid behoren, zijn vaker ziek in
vergelijking met de mensen die tot de meerderheid horen.

Gezondheidsverschillen= een term die de verschillen in gezondheid en levensverwachting tussen
verschillende groepen aanduidt