Samenvatting De Taallijn
Hoofdstuk 4: Werken aan woordenschat
Interactief taalonderwijs sluit aan bij het natuurlijke verwervingsproces van de woordenschat en
geeft daaraan een stevige impuls. Woordenschatonderwijs is vooral kansrijk als het plaatsvindt in een
rijke omgeving die de leerlingen de gelegenheid geeft hun woordenschat te verbreden, te verdiepen
en te oefenen. Interactie staat hierbij centraal.
3 jaar: 800 actieve woorden
4 jaar: 2000 actieve woorden, 3500 passieve woorden
Eind basisschool: 15000 woorden receptief beheersen
Receptieve woordenschatverwerving: passief leren beheersen van een woord.
Productieve woordenschatverwerving: actief gebruiken van een woord.
Satellietwoorden: woorden die rondom activiteiten worden gebruikt die ook worden
opgepikt.
De woordenschatontwikkeling verloopt in vier fasen:
1. (vanaf) 1 jaar oud: woorden worden bewust gebruikt. Woorden krijgen een communicatieve
functie.
2. 18 maanden: beperkt aantal woorden waarmee personen, voorwerpen en activiteiten
kunnen worden benoemd (papa). Elk voorwerp heeft een afzonderlijke naam.
3. 2 jaar: samenhang in woorden ontstaat: kinderen leren dat er categorieën bestaan waarin de
afzonderlijke woorden kunnen worden gerangschikt en in een andere situatie kunnen
worden gebruikt. Overgeneralisatie kan ook voorkomen: een tijger is dan ook een poes en
moet ook geaaid worden…
4. Kinderen creëren netwerken van woorden: er zijn relaties tussen betekenis (zeep-
>handdoek) en vorm (jan->pan). Ook beseffen ze dat woorden hetzelfde kunnen betekenen
(das-sjaal), woorden een specificatie kunnen zijn van een categorie (dier: slang), woorden
een functionele relatie hebben (auto-> rijden) en eigen ervaringen (bijvoorbeeld voorlezen
bij naar bed gaan).
Er zijn twee manieren waarop een anderstalig kind Nederlandse woorden kan leren:
1. Het kind leert een nieuw Nederlands woord dat het in de eerste taal al kent
2. Het kind leert een nieuw Nederlands woord dat het in de eerste taal nog niet heeft
verworven.
Het is hierbij beter om goed in de moedertaal te blijven spreken met het kind dan gebrekkig in het
Nederlands.
Het taalaanbod beïnvloedt sterk de taalverwerving van het kind. Voor leren van woorden moet een
kind kwantitatief veel taalaanbod krijgen, maar ook moet het kwalitatief goed zijn (rijk en niet
ingeperkt). Het lezen van prentenboeken helpt hierbij.
Tussendoelen woordenschat zijn (Expertisecentrum Nederlands):
- Kinderen beschikken over een basiswoordenschat
o De groei van woordenschat gaat samen met ontdekking en uitbreiding van de
omringende wereld. Eerst worden woorden in een context aangeboden, later steeds
minder.
- Ze breiden gericht hun (basis)woordenschat uit
Hoofdstuk 4: Werken aan woordenschat
Interactief taalonderwijs sluit aan bij het natuurlijke verwervingsproces van de woordenschat en
geeft daaraan een stevige impuls. Woordenschatonderwijs is vooral kansrijk als het plaatsvindt in een
rijke omgeving die de leerlingen de gelegenheid geeft hun woordenschat te verbreden, te verdiepen
en te oefenen. Interactie staat hierbij centraal.
3 jaar: 800 actieve woorden
4 jaar: 2000 actieve woorden, 3500 passieve woorden
Eind basisschool: 15000 woorden receptief beheersen
Receptieve woordenschatverwerving: passief leren beheersen van een woord.
Productieve woordenschatverwerving: actief gebruiken van een woord.
Satellietwoorden: woorden die rondom activiteiten worden gebruikt die ook worden
opgepikt.
De woordenschatontwikkeling verloopt in vier fasen:
1. (vanaf) 1 jaar oud: woorden worden bewust gebruikt. Woorden krijgen een communicatieve
functie.
2. 18 maanden: beperkt aantal woorden waarmee personen, voorwerpen en activiteiten
kunnen worden benoemd (papa). Elk voorwerp heeft een afzonderlijke naam.
3. 2 jaar: samenhang in woorden ontstaat: kinderen leren dat er categorieën bestaan waarin de
afzonderlijke woorden kunnen worden gerangschikt en in een andere situatie kunnen
worden gebruikt. Overgeneralisatie kan ook voorkomen: een tijger is dan ook een poes en
moet ook geaaid worden…
4. Kinderen creëren netwerken van woorden: er zijn relaties tussen betekenis (zeep-
>handdoek) en vorm (jan->pan). Ook beseffen ze dat woorden hetzelfde kunnen betekenen
(das-sjaal), woorden een specificatie kunnen zijn van een categorie (dier: slang), woorden
een functionele relatie hebben (auto-> rijden) en eigen ervaringen (bijvoorbeeld voorlezen
bij naar bed gaan).
Er zijn twee manieren waarop een anderstalig kind Nederlandse woorden kan leren:
1. Het kind leert een nieuw Nederlands woord dat het in de eerste taal al kent
2. Het kind leert een nieuw Nederlands woord dat het in de eerste taal nog niet heeft
verworven.
Het is hierbij beter om goed in de moedertaal te blijven spreken met het kind dan gebrekkig in het
Nederlands.
Het taalaanbod beïnvloedt sterk de taalverwerving van het kind. Voor leren van woorden moet een
kind kwantitatief veel taalaanbod krijgen, maar ook moet het kwalitatief goed zijn (rijk en niet
ingeperkt). Het lezen van prentenboeken helpt hierbij.
Tussendoelen woordenschat zijn (Expertisecentrum Nederlands):
- Kinderen beschikken over een basiswoordenschat
o De groei van woordenschat gaat samen met ontdekking en uitbreiding van de
omringende wereld. Eerst worden woorden in een context aangeboden, later steeds
minder.
- Ze breiden gericht hun (basis)woordenschat uit
