Samenvatting Leefklimaat in de
forensische zorg
Hoofdstuk 1 wat is forensische zorg?
Mensen met ernstige stoornissen en gedragsproblematiek zijn soms patiënt of cliënt in de
reguliere zorg of in de forensische zorg. Dat is niet in eerste instantie het gevolg van hun
stoornis of gedrag, maar van het gegeven dat zij met de politie en justitie in aanraking
komen én door de rechten zijn veroordeeld den daarom gedurende een periode in hun leven
in een gespecialiseerde behandelsetting moeten verblijven.
Vanuit het oogpunt van justitie worde de levensgeschiedenis beoordeeld op de mate van
schuld c.q. toerekening en geldt primair de noodzaak de samenleving te beveiligen. Vanuit
geestelijke volksgezondheid heeft een psychisch gestoorde persoon als gevolg van zijn ziekte
een delict gepleegd en heeft daarbij hulp nodig. In de forensische zorg wordt geen
onderscheid gemaakt tussen beveiliging enerzijds en zorg en behandeling anderzijds.
Dwang, drang en beveiliging zijn in alle gevallen onderdeel van de forensische zorg. Maar in
justitiële forensisch psychiatrische centra en het gevangeniswezen is de beveiliging van de
maatschappij het primair doel. In de forensische klinieken is de geestelijke gezondheid de
zorg centraal staat, waaraan de beveiliging is toegevoegd.
Historisch perspectief
De forensische psychiatrie en tbs in Nederland bestaat pas 100 jaar. In 1928 ontstonden er
psychopaat weten en psychopaten regelement. De rechter kon Ter Beschikking van de
Regering opleggen (in 1988 werd dit TBS).
TBS is nog steeds een bijzondere maatregel in het strafrecht. Tot tbs veroordeelden hebben
meestal ernstige en tot de verbeelding sprekende delicten gepleegd en de verwachting in de
samenleving en binnen de politiek bestaat dat zij voor lange tijd veilig zijn opgeborgen in een
FPC totdat zij, zo mogelijk, delict vrij in de samenleving kunnen terugkeren.
Forensische psychiatrie
Forensische psychiatrie – met de tbs als een te onderscheiden onderdeel daarvan- wordt in
de praktijk op verschillende manieren gedefinieerd. Forensische psychiatrie bestaat uit
psychiatrische bemoeienissen met justitiabelen in de verschillende vormen van rechtspraak
met als doel het geven van voorlichting aan en het adviseren van rechtsprekende instanties.
De Forensische psychiatrie beweegt zich op strafrechtelijk en civielrechtelijk gebied. Ze
geven voorlichting en advies, maar ook speciale hulpverlening en behandeling maakt hiervan
deel uit. Een belangrijk kenmerk van Forensische psychiatrie bemoeienis is dat besluiten op
cruciale momenten niet door een psychiater, behandelaar of reclasseringswerken zullen
worden genomen, maar door een andere instantie, in de meeste gevallen de rechtelijke
macht.
Definitie: deelgebied van de psychiatrie, dat zich bezighoudt met rapportage ten behoeve
van de rechterlijke mach, onderzoek en behandeling van personen en hun daarbij
behorende sociale en relationele netwerken in samenhang met de strafwetgeving.
, Forensische zorg
Het doel van Forensische zorg is het verminderen van strafrechtelijke recidive door
patiënten en cliënten de nodige zorg en behandeling aan te bieden. Dit gebeurt binnen een
zo veel mogelijk op het individu aangepaste beveiligde setting.
Beschrijving Forensische zorg:
Forensische zorg beweegt zich op het snijvlak van twee werelden. Die van het strafrecht en
die van de zorg. Forensische zorg wordt meestal door de rechter opgelegd als onderdeel van
een straf en/of maatregel aan iemand met een psychische op psychiatrische stoornis die
eens strafbaar feit heeft gepleegd. Centraal staat de benodigde combinatie van behandeling
en beveiliging. De behandeling vindt plaats tijdens of na de straf, maar kan ook de straf
vervangen. Het doel van de Forensische zorg is dat patiënten na hun straf en behandeling
geen strafbare feiten meer zullen plegen en normaal kunnen functioneren in de
maatschappij. Dit wordt ook wel het verminderen van recidive genoemd. De forensische
zorg is erop gericht de maatschappelijke veiligheid te vergroten.
Hoofdstuk 2 patiënten aan het woord
Bij de behandeling van psychiatrische patiënten is de omgeving waarin deze plaatsvindt
belangrijk. In de eerste plaats in het belangrijk dat er een uitnodigende, schone, kleurrijke,
goed georganiseerde omgeving is, waarin gedoseerde leersituaties worden aangeboden,
zodat de patiënt kan oefenen en ervaren. Ten tweede speelt het handelen van de
hulpverleners binnen deze omgeving een doorslag gevende rol.
Forensisch psychiatrisch toezicht (FPT) is een multidisciplinaire vorm van toezicht van
forensische psychiatrische centra (FPC) en reclasseringsorganisaties (3RO) gezamenlijk, die
van het begin tot eind de terugkeer van de tbs-gestelde in de samenleving begeleiden.
Forensisch psychiatrisch toezicht kent verschillende fasen. In de fase transmuraal verlof
vinden verloven plaats buiten de beveiligde zone van de inrichting. Terwijl de cliënt nog
intramuraal verblijft heeft de reclasseringsmedewerker contact met de cliënt, zodat de
continuïteit in het toezicht gewaarborgd is tijdens de overgang van transmuraal verlof naar
proefverlof. In de fase van proefverlof keren de tbs-cliënten terug de maatschappij in. In de
fase van voorwaardelijke beëindiging ligt wettelijk gezien alle verantwoordelijkheid bij de
reclassering.
De overgang tussen deze verschilleden verloffasen is van belang voor het resocialisatie
proces van de tbs-cliënt. Een goede samenwerking tussen de tbs-kliniek, reclassering en de
tbs-cliënt is een essentieel aspect dat een positief effect heeft op de resocialisatie van een
tbs-cliënt. Natuurlijk verloopt de samenwerking nog soepeler als ook de tbs-cliënt meewerkt
aan zijn resocialisatieproces en het belang ervan inziet. Toch wordt het door die
verschillende partijen soms te druk voor de cliënt. De begeleiding is dan nodig.
Risk: het risicoprincipe houdt in dat het risico op recidive bepalend moet zijn voor de
intensiteit van de op de cliënt toe te passen gedragsinterventie. Hoe groter het risico op
recidive, hoe intensiever de in te zetten gedragsinterventies dienen te zijn.
Need: het behoeften principe houdt in dat interventies gebaseerd moeten zijn op die
criminogene tekorten en behoeften van een cliënt die het criminele gedrag bevorderen.
forensische zorg
Hoofdstuk 1 wat is forensische zorg?
Mensen met ernstige stoornissen en gedragsproblematiek zijn soms patiënt of cliënt in de
reguliere zorg of in de forensische zorg. Dat is niet in eerste instantie het gevolg van hun
stoornis of gedrag, maar van het gegeven dat zij met de politie en justitie in aanraking
komen én door de rechten zijn veroordeeld den daarom gedurende een periode in hun leven
in een gespecialiseerde behandelsetting moeten verblijven.
Vanuit het oogpunt van justitie worde de levensgeschiedenis beoordeeld op de mate van
schuld c.q. toerekening en geldt primair de noodzaak de samenleving te beveiligen. Vanuit
geestelijke volksgezondheid heeft een psychisch gestoorde persoon als gevolg van zijn ziekte
een delict gepleegd en heeft daarbij hulp nodig. In de forensische zorg wordt geen
onderscheid gemaakt tussen beveiliging enerzijds en zorg en behandeling anderzijds.
Dwang, drang en beveiliging zijn in alle gevallen onderdeel van de forensische zorg. Maar in
justitiële forensisch psychiatrische centra en het gevangeniswezen is de beveiliging van de
maatschappij het primair doel. In de forensische klinieken is de geestelijke gezondheid de
zorg centraal staat, waaraan de beveiliging is toegevoegd.
Historisch perspectief
De forensische psychiatrie en tbs in Nederland bestaat pas 100 jaar. In 1928 ontstonden er
psychopaat weten en psychopaten regelement. De rechter kon Ter Beschikking van de
Regering opleggen (in 1988 werd dit TBS).
TBS is nog steeds een bijzondere maatregel in het strafrecht. Tot tbs veroordeelden hebben
meestal ernstige en tot de verbeelding sprekende delicten gepleegd en de verwachting in de
samenleving en binnen de politiek bestaat dat zij voor lange tijd veilig zijn opgeborgen in een
FPC totdat zij, zo mogelijk, delict vrij in de samenleving kunnen terugkeren.
Forensische psychiatrie
Forensische psychiatrie – met de tbs als een te onderscheiden onderdeel daarvan- wordt in
de praktijk op verschillende manieren gedefinieerd. Forensische psychiatrie bestaat uit
psychiatrische bemoeienissen met justitiabelen in de verschillende vormen van rechtspraak
met als doel het geven van voorlichting aan en het adviseren van rechtsprekende instanties.
De Forensische psychiatrie beweegt zich op strafrechtelijk en civielrechtelijk gebied. Ze
geven voorlichting en advies, maar ook speciale hulpverlening en behandeling maakt hiervan
deel uit. Een belangrijk kenmerk van Forensische psychiatrie bemoeienis is dat besluiten op
cruciale momenten niet door een psychiater, behandelaar of reclasseringswerken zullen
worden genomen, maar door een andere instantie, in de meeste gevallen de rechtelijke
macht.
Definitie: deelgebied van de psychiatrie, dat zich bezighoudt met rapportage ten behoeve
van de rechterlijke mach, onderzoek en behandeling van personen en hun daarbij
behorende sociale en relationele netwerken in samenhang met de strafwetgeving.
, Forensische zorg
Het doel van Forensische zorg is het verminderen van strafrechtelijke recidive door
patiënten en cliënten de nodige zorg en behandeling aan te bieden. Dit gebeurt binnen een
zo veel mogelijk op het individu aangepaste beveiligde setting.
Beschrijving Forensische zorg:
Forensische zorg beweegt zich op het snijvlak van twee werelden. Die van het strafrecht en
die van de zorg. Forensische zorg wordt meestal door de rechter opgelegd als onderdeel van
een straf en/of maatregel aan iemand met een psychische op psychiatrische stoornis die
eens strafbaar feit heeft gepleegd. Centraal staat de benodigde combinatie van behandeling
en beveiliging. De behandeling vindt plaats tijdens of na de straf, maar kan ook de straf
vervangen. Het doel van de Forensische zorg is dat patiënten na hun straf en behandeling
geen strafbare feiten meer zullen plegen en normaal kunnen functioneren in de
maatschappij. Dit wordt ook wel het verminderen van recidive genoemd. De forensische
zorg is erop gericht de maatschappelijke veiligheid te vergroten.
Hoofdstuk 2 patiënten aan het woord
Bij de behandeling van psychiatrische patiënten is de omgeving waarin deze plaatsvindt
belangrijk. In de eerste plaats in het belangrijk dat er een uitnodigende, schone, kleurrijke,
goed georganiseerde omgeving is, waarin gedoseerde leersituaties worden aangeboden,
zodat de patiënt kan oefenen en ervaren. Ten tweede speelt het handelen van de
hulpverleners binnen deze omgeving een doorslag gevende rol.
Forensisch psychiatrisch toezicht (FPT) is een multidisciplinaire vorm van toezicht van
forensische psychiatrische centra (FPC) en reclasseringsorganisaties (3RO) gezamenlijk, die
van het begin tot eind de terugkeer van de tbs-gestelde in de samenleving begeleiden.
Forensisch psychiatrisch toezicht kent verschillende fasen. In de fase transmuraal verlof
vinden verloven plaats buiten de beveiligde zone van de inrichting. Terwijl de cliënt nog
intramuraal verblijft heeft de reclasseringsmedewerker contact met de cliënt, zodat de
continuïteit in het toezicht gewaarborgd is tijdens de overgang van transmuraal verlof naar
proefverlof. In de fase van proefverlof keren de tbs-cliënten terug de maatschappij in. In de
fase van voorwaardelijke beëindiging ligt wettelijk gezien alle verantwoordelijkheid bij de
reclassering.
De overgang tussen deze verschilleden verloffasen is van belang voor het resocialisatie
proces van de tbs-cliënt. Een goede samenwerking tussen de tbs-kliniek, reclassering en de
tbs-cliënt is een essentieel aspect dat een positief effect heeft op de resocialisatie van een
tbs-cliënt. Natuurlijk verloopt de samenwerking nog soepeler als ook de tbs-cliënt meewerkt
aan zijn resocialisatieproces en het belang ervan inziet. Toch wordt het door die
verschillende partijen soms te druk voor de cliënt. De begeleiding is dan nodig.
Risk: het risicoprincipe houdt in dat het risico op recidive bepalend moet zijn voor de
intensiteit van de op de cliënt toe te passen gedragsinterventie. Hoe groter het risico op
recidive, hoe intensiever de in te zetten gedragsinterventies dienen te zijn.
Need: het behoeften principe houdt in dat interventies gebaseerd moeten zijn op die
criminogene tekorten en behoeften van een cliënt die het criminele gedrag bevorderen.
