samenvatting van het deel psychogeriatrie van het olod GGZ

Psychogeriatrie
Patricia Colman

Dementie algemeen
Inleiding
We worden met zijn allen steeds ouder  de vergrijzing van de bevolking!
- De bevolking vergrijst!!!!
- Vergrijzing
o De groep ouderen van 65+ groeit steeds verder
- Dubbele vergrijzing
o Maar ook de groep 80+ binnen deze groep ouderen neemt steeds meer toe
- Ouderen doen ook steeds later beroep op de zorg maar de mate van zorg die ze
vragen is veel zwaarder
o Er komen ook andere problemen naar boven zoals bv: eenzaamheid
Bedenking
- Een bedenking die we ons kunnen maken bij de huidige ondergrens van “oud zijn” nl.
65+ is hoe dit nu zit binnen de nieuwe bepalingen van de pensioenen
- Binnen veel sectoren moeten mensen nu werken tot 67 jaar om een volwaardig
pensioen te hebben

Oorzaken van de vergrijzing
- De toename van de levensverwachting
o Door betere algemene levensomstandigheden
 Voeding
 Woonomstandigheden
 Hygiëne
 …
o Door betere medische zorg
 Medicatie
 Vaccinatie
 Gevorderde technieken
 …
o Verandering in het ziektepatroon
 Door het optimaliseren van vaccinaties komen bepaalde
levensbedreigende ziektes niet meer voor
- Door de toegenomen preventiecampagnes gaan mensen gezonder leven en meer
zorg dragen voor zichzelf
o Roken
o Diabetes
o Hart- en vaatziekten
o …
- Betere financiële omstandigheden
o De meeste ouderen hebben gewerkt tot aan hun pensioen en in betere
omstandigheden

,Enkele cijfers…
- Meest voorkomende vorm van dementie: Ziekte van Alzheimer (70%)
- Vlaanderen (2021) naar schatting 136.624 ouderen met dementie
- Jongdementie (-56 jaar) naar schatting 5461, slechts 1800 hebben een formele
diagnose
o Jongdementie wordt heel laat en is heel moeilijk te diagnosticeren  cliënt
en familie heel zwaar leven tegemoet gaan
o Jongdementie wordt veel te weinig herkend en erkent
- De kans dat iemand dementie krijgt tijdens zijn leven is 1/5
- Leeftijd is de belangrijkste risicofactor
o De kans op dementie neemt sterk toe met de leeftijd
 10% boven de 60
 20% boven de 80
 40% boven de 90

- De WHO verwacht door de vergrijzing van de bevolking een verdubbeling van het
aantal ouderen met dementie tegen 2060
- Dementie komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen
- Er is ongeveer 1 jaar tussen de eerste symptomen en het feit dat die gemeld worden
aan een vertrouwenspersoon
o Partner, vriend, kinderen, …
o Meestal als een toeval opgemerkt
- Gemiddeld 2 à 3 jaar na de eerste symptomen wordt de diagnose gesteld door arts

- Eens de diagnose dementie gesteld is leven mensen nog gemiddeld 8 jaar
o Zowel de hoeveelheid aan klachten als de ernst van de klachten neemt sterk
toe in deze periode
- 70% van de ouderen met dementie woont thuis met de nodige ondersteuning
Conclusie inleiding
- Negatief
o De zorgvraag stijgt:
 Steeds meer ouderen doen beroep op hulp
 Ouderen doen steeds langer en intensiever beroep op hulp
- Positief
o Door deze evolutie in de maatschappij is er ook een groeiende
wetenschappelijke belangstelling voor het fenomeen verouderen en voor de
vraag welke zorg ouderen nu precies nodig hebben
 gerontologie
Dementie
- Bij ouder worden gaat het geheugen achteruit:
o Steeds moeilijker om recente ervaringen in te prenten, op te slaan, …
o Steeds moeilijker om gegevens terug op te roepen
- Dit kan horen bij het gewoon ouder worden of dit kunnen de eerste tekenen van
dementie zijn
o  ook depressie bij ouderen maakt dat het geheugen van ouderen minder
goed functioneert

, o Het onderscheid is moeilijk te maken in een beginfase!
Dementie = een goede differentiaal diagnose is nodig
= dementievraagstuk
- Dementie is een ziekte
- Dementie is een toestandsbeeld, een syndroom
o Het is eigenlijk een manier van zijn
- Dementie kent niet 1 oorzaak maar ontstaat door een samengaan van verschillende
factoren

Wanneer is er sprake van dementie?
- We baseren ons op de criteria volgens DSM V:
A. Er moet sprake zijn van:
 Geheugenstoornissen
 1 of meerdere van de onderstaande cognitieve stoornissen:
 Afasie
o Taalstoornis (motorisch/ sensorisch)
 Apraxie
o Niet meer weten hoe dagelijkse handelingen uitgevoerd
worden
 Agnosie
o Gestoorde herkenning van voorwerpen, geluiden
 Stoornis in de executieve stoornissen
o Uitvoeringsstoornissen
 Verstoord planmatig handelen
 Gestoord abstract denken
 Initiatiefverlies
 …
B. De symptomen moeten ernstig zijn en het dagelijks functioneren grondig
verstoren
C. De cognitieve stoornissen mogen niet enkel voorkomen tijdens een delirium
 Delirium = toestand van acute verwardheid
D. Per type dementie zijn er nog een aantal specifieke criteria

Verloop van dementie
- Geleidelijk
o Met uitzondering van dementie ten gevolge van een trauma
o Geen statisch gegeven maar een proces, steeds in wording
o De oudere raakt het steeds meer kwijt
- Progressief – degeneratief
o De verliezen nemen steeds meer toe en zijn blijvend
o Ze kunnen niet hersteld worden
- Verloopt fasisch
o Periodes van grote verwardheid wisselen af met periodes waarin het even
“beter” lijkt te gaan

, Rien Verdult
- Nederlander en psycholoog van opleiding heeft het verloop van dementie opgedeeld
in 3 fasen
- Dit is een kunstmatige indeling en het is niet zijn bedoeling om de ouderen in vakjes
onder te verdelen
- Hij heeft fasen beschreven om de hulpverleners en de omgeving van de oudere een
theoretisch kader te bieden waarbinnen zij de veranderingen kunnen plaatsen
o Het maakt het voor de hulpverlener makkelijker zich een beeld te vormen van
het functioneren van de oudere
- De fasen van Verdult zijn vooral toepasbaar op dementie van het Alzheimer type
- Gaat mee met de beleving tot op zekere hoogte en daar een gevoel uit proberen
halen
o Voorbeeld: paniekerig en moet kinderen gaan halen zogezegd  beleving
mee met de cliënt  gesprek starten over bv kinderen
o Aansluiten aan beleving en meenemen naar realiteit
Peter Hoveling
- Heeft een gelijklopende indeling in fasen gemaakt
- Beiden vertrekken vanuit de belevingsgerichte benadering
- Gaat mee met de beleving
Naomi Feil (tegengesteld van vorige maar ze doen hetzelfde)
- Beschrijft ook een aantal fasen binnen het dementieproces maar dan vanuit de
validation benadering
- Extra info zoe
- Ze kruipt in het verleden met/ van de cliënt
o Letterlijk mee in de beleving
o Stapt in realiteit en doet mee met de beleving van de cliënt

Specifieke stoornissen bij dementie
- Cognitieve stoornissen
o Geheugenstoornissen hebben een grote betekenis bij de meeste vormen van
dementie
 Lange termijn geheugen
 Groot archief
 Korte termijn geheugen
 Opslag van informatie
Hoe werkt ons geheugen?
- Fase 1
o Info opnemen
 Alles wat we waarnemen via zintuigen kunnen we opnemen
- Fase 2
o Informatie vasthouden, beoordelen en bewaren als we ze belangrijk vinden
(nieuwe info)
- Fase 3
o Informatie terughalen die we opgeslagen hebben
 deze fasen moeten met succes doorlopen worden ander kan men zich nadien de
informatie niet meer herinneren