Inhoud
INLEIDING ............................................................................................................................................................................... 5
1.1. Alledaagse normatieve pedagogiek ........................................................................................................................ 5
1.1.1. De klassieke pedagogische driestromen ............................................................................................................ 5
1.2. Empirisch –analytische en geesteswetenschappelijke pedagogiek ........................................................................ 5
1.2.1. Artikel “Pedagogische sensitiviteit ..................................................................................................................... 5
1.3. Kritische pedagogiek: kritiek op de geesteswetenschappelijke pedagogiek ........................................................... 6
1.4. Scherp debat tussen denkscholen is verstomd ....................................................................................................... 6
1. DE MENS, HET KIND, DE CULTUUR EN DE OPVOEDING .......................................................................................... 7
1.1. BEELDEN VAN KINDEREN: ....................................................................................................................................... 7
1.2. WAT IS EEN KIND? – DIETRICH BENNER .................................................................................................................. 7
1.3. GRONDBEGRIPPEN VAN DE PEDAGOGIEK .............................................................................................................. 8
1.4. HET KUNNEN LEREN- (Bildsamkeit) + LANGERVELDT – WETEN WAARVOOR ZE STAAN ......................................... 8
1.4.1. Oproepen tot eigen activiteit ............................................................................................................................. 8
1.5. MENS EN KIND IN BIOLOGISCH PERSPECTIEF ......................................................................................................... 9
HOOFDSTUK 2: VERANTWOORDELIJKHEID EN PEDAGOGISCHE RELATIE ................................................................................. 10
2.1. WAT IS PEDAGOGIEK? ........................................................................................................................................... 10
2.2. KENMERKEN VAN EEN PEDAGOGISCHE RELATIE .................................................................................................. 10
2.2.1. Kritiek op de ondergrens van de pedagogische relatie .................................................................................... 12
2.2.2. Kritiek op de bovengrens van de pedagogische relatie .................................................................................... 12
2.3. EXCURSUS, NAAR EEN GETRAPTE MEERDERJARIGHEID? ...................................................................................... 13
2.3.1. De Wet op de Patiëntenrechten ...................................................................................................................... 13
2.3.2. Jongeren en seksualiteit ................................................................................................................................... 13
2.4. WIE IS ER VERANTWOORDELIJK VOOR DE OPVOEDING?...................................................................................... 13
HOOFDSTUK 3: LICHAMELIJKHEID IN OPVOEDEN EN ONDERWIJZEN ...................................................................................... 15
DEEL 1................................................................................................................................................................................... 15
3.1. HET LICHAAM BINNEN DE TRADITIONELE VISIE OP OPVOEDEN EN ONDERWIJZEN ............................................. 15
3.1.1. Kwaad bloed – Marita De Sterck ...................................................................................................................... 15
3.2. DE ONTWIKKELING VAN EEN POSITIEVE VISIE OP LICHAMELIJKHEID ................................................................... 15
3.3. CONTEXT REFORMPEDAGOGIEK – ALGEMEEN ..................................................................................................... 16
3.3.1. Peter Petersen – Jenaplan ................................................................................................................................ 16
3.3.2. Rudolf Steiner – Vrije schoolpedagogiek .......................................................................................................... 17
3.3.3. Lebensreform – Monte Verita .......................................................................................................................... 17
3.3.4. Ontw ve positieve visie op lichamelijkheid – invloed van de humanistische pedagogiek ................................ 17
3.4. LICHAMELIJKHEID, MACHT EN VERZET ................................................................................................................. 17
3.4.1. Maritieme hospitalen als voorbeeld ................................................................................................................ 18
3.4.2. Angst voor degeneratie .................................................................................................................................... 18
3.5. RITUELEN............................................................................................................................................................... 18
3.5.1. Normalisering ................................................................................................................................................... 18
3.5.2. Disciplinering .................................................................................................................................................... 18
, 3.5.3. Lichamelijkheid, macht en verzet ..................................................................................................................... 18
3.5.4. Lichamelijkheid, macht en seksualiteit............................................................................................................. 18
3.5.5. ADHD en medicalisering – analyse van tijdschriften ........................................................................................ 19
HOOFDSTUK 4: KINDERRECHTEN ALS REFERENTIEKADER IN DE PEDAGOGISCHE PRAKTIJK .................................................... 20
DEEL 2................................................................................................................................................................................... 20
4.1. WAT GESCHIEDENIS EN CONTEXT VOORAF .......................................................................................................... 20
4.1.1. De anarchistische origine van kinderrechten ................................................................................................... 20
4.1.2. Sociaal anarchisme en het belang van de integrale opvoeding ....................................................................... 20
4.2. AANDACHT VOOR KINDERRECHTEN IN DE REFORMPEDAGOGIEK ....................................................................... 21
4.3. KINDERRECHTENVERDRAG ................................................................................................................................... 22
4.3.1. Kinderrechtenverdrag – kenmerken....................................................................................................................... 22
4.4. KINDERCOMMISSARIAAT ...................................................................................................................................... 23
4.4.1. Kinderrechten en het autonome kind in de pedagogische praktijk ................................................................. 24
4.5. SOCIOLOGY OF CHILDHOOD ................................................................................................................................. 24
4.5.1. The sociology of childhood + 5 kenmerken ...................................................................................................... 24
4.6. KINDERRECHTEN EN ET AUTONOME KIND IN DE PEDAGOGISCHE PRAKTIJK........................................................ 25
4.6.1. Het autonome kind?......................................................................................................................................... 25
4.7. KINDERRECHTEN EN HET GEÏNSTITUTIONALISEERDE JEUGDLAND ....................................................................... 25
4.7.1. Antagonistische bewegingen binnen het geïnstitutionaliseerde jeugdland..................................................... 26
4.7.2. Herverdeling van hulpbronnen binnen het geïnstitutionaliseerde jeugdland ................................................. 26
4.7.3. Herverdeling van hulpbronnen buiten het geïnstitutionaliseerde jeugdland .................................................. 26
4.8. KINDERRECHTEN EN OPVOEDING: EEN LEEFWERELDBENADERING ..................................................................... 27
HOOFDSTUK 5: PEDAGOGIEK EN BURGERSCHAP ..................................................................................................................... 28
DEEL 2................................................................................................................................................................................... 28
5.1. BURGERSCHAP: EEN BIJZONDER ACTUELE DISCUSSIE .......................................................................................... 28
5.2. DE VELE INVULLINGEN VAN BURGERSCHAP EN VAN OPVOEDING TOT BURGERSCHAP ....................................... 28
5.2.1. Burgerschap - Verschillende competenties ...................................................................................................... 28
5.3. DE BAL BIJ DE BURGER – VERMAATSCHAPPELIJKING = EEN ZICH TERUGTREKKENDE OVERHEID ........................ 29
5.3.1. De overbelaste burger ...................................................................................................................................... 29
5.3.2. De vele invullingen van burgerschap en van opvoeding tot burgerschap ........................................................ 29
5.4. OPVOEDEN TOT BURGERSCHAP: EEN PARADOXALE GEGEVEN ............................................................................ 30
5.4.1. Pleidooi voor hernieuwde aandacht voor burgerschapsopvoeding via een ‘pp-pedagogiek’ .......................... 31
5.4.2. Participatieparadox .......................................................................................................................................... 31
5.5. PARTICIPATIE ALS UITGANGSPUNT ....................................................................................................................... 32
5.5.1. Democratische vorming = ................................................................................................................................ 33
5.6. JEUGDCRIMINALITEIT............................................................................................................................................ 34
5.6.1. Jeugdcriminaliteit: een nadere duiding ............................................................................................................ 34
5.6.2. De aanpak ........................................................................................................................................................ 35
HOOFDSTUK 6: GEEN ‘GEZINSOPVOEDING’ IN GEZONSONDERSTEUNING? ............................................................................ 36
VERTREKOUNT VAN DEZE BIJDRAGE .................................................................................................................................... 36
6.1. GEZIN, KIND, OUDER: OP WEG NAAR EEN KLOOF ................................................................................................ 36
, 6.1.1. ‘Parenting’ ........................................................................................................................................................ 37
6.1.2. Opvoeding en de verborgen normativiteit id taal vd ontwikkelingspsychologie ............................................. 37
6.1.3. Gezin, kind, ouder: op weg naar een kloof ....................................................................................................... 38
6.2. PREVENTIEVE GEZINSONDERSTEUNING: OVERBRUGGEN VAN EEN KLOOF? ....................................................... 39
6.2.1. PREVENTIEVE… ................................................................................................................................................. 39
6.2.2. …GEZINS… ........................................................................................................................................................ 39
6.2.3. …ONDERSTEUNING .......................................................................................................................................... 39
6.3. GEZINSOPVOEDING: ‘WAAR’ GENERATIES VORM KRIJGEN .................................................................................. 40
DIVERSITEIT IN OPVOEDING EN OPVOEDINGSONDERSTEUNING............................................................................................. 41
6.4. OPVOEDING IN GEZINNEN MET EEN TURKSE, MAROKKAANSE EN AFRO-CARIBISCHE ACHTERGROND ............... 41
6.5. PROFESSIONALS ID ZORG VOOR JEUGD: OMGAAN MET (ETNISCHE) DIVERSITEIT ............................................... 42
6.5.1. Diversiteitsplan: meerdere dimensies .............................................................................................................. 42
HOOFDSTUK 7: PEDAGOGISCH PERPSECTIEF ONTWIKKELEN IN SITUATIES VAN KINDERARMOEDE ....................................... 43
7.1. ARMOEDE EN SCIALE ONGELIJKHEID: EEN EXISTENTIËLE BESTAANSCONDITIE .................................................... 43
7.2. (KINDER)ARMOEDE EN COVID 19 ......................................................................................................................... 43
7.2.1. Voorzichtige conclusie...................................................................................................................................... 43
7.3. PEDAGOGISCH PERSPECTIEF ONTWIKKELEN IN SITUATIES VAN KINDERARMOEDE ............................................. 44
7.3.1. Welk perspectief op armoede? ........................................................................................................................ 45
,
INLEIDING ............................................................................................................................................................................... 5
1.1. Alledaagse normatieve pedagogiek ........................................................................................................................ 5
1.1.1. De klassieke pedagogische driestromen ............................................................................................................ 5
1.2. Empirisch –analytische en geesteswetenschappelijke pedagogiek ........................................................................ 5
1.2.1. Artikel “Pedagogische sensitiviteit ..................................................................................................................... 5
1.3. Kritische pedagogiek: kritiek op de geesteswetenschappelijke pedagogiek ........................................................... 6
1.4. Scherp debat tussen denkscholen is verstomd ....................................................................................................... 6
1. DE MENS, HET KIND, DE CULTUUR EN DE OPVOEDING .......................................................................................... 7
1.1. BEELDEN VAN KINDEREN: ....................................................................................................................................... 7
1.2. WAT IS EEN KIND? – DIETRICH BENNER .................................................................................................................. 7
1.3. GRONDBEGRIPPEN VAN DE PEDAGOGIEK .............................................................................................................. 8
1.4. HET KUNNEN LEREN- (Bildsamkeit) + LANGERVELDT – WETEN WAARVOOR ZE STAAN ......................................... 8
1.4.1. Oproepen tot eigen activiteit ............................................................................................................................. 8
1.5. MENS EN KIND IN BIOLOGISCH PERSPECTIEF ......................................................................................................... 9
HOOFDSTUK 2: VERANTWOORDELIJKHEID EN PEDAGOGISCHE RELATIE ................................................................................. 10
2.1. WAT IS PEDAGOGIEK? ........................................................................................................................................... 10
2.2. KENMERKEN VAN EEN PEDAGOGISCHE RELATIE .................................................................................................. 10
2.2.1. Kritiek op de ondergrens van de pedagogische relatie .................................................................................... 12
2.2.2. Kritiek op de bovengrens van de pedagogische relatie .................................................................................... 12
2.3. EXCURSUS, NAAR EEN GETRAPTE MEERDERJARIGHEID? ...................................................................................... 13
2.3.1. De Wet op de Patiëntenrechten ...................................................................................................................... 13
2.3.2. Jongeren en seksualiteit ................................................................................................................................... 13
2.4. WIE IS ER VERANTWOORDELIJK VOOR DE OPVOEDING?...................................................................................... 13
HOOFDSTUK 3: LICHAMELIJKHEID IN OPVOEDEN EN ONDERWIJZEN ...................................................................................... 15
DEEL 1................................................................................................................................................................................... 15
3.1. HET LICHAAM BINNEN DE TRADITIONELE VISIE OP OPVOEDEN EN ONDERWIJZEN ............................................. 15
3.1.1. Kwaad bloed – Marita De Sterck ...................................................................................................................... 15
3.2. DE ONTWIKKELING VAN EEN POSITIEVE VISIE OP LICHAMELIJKHEID ................................................................... 15
3.3. CONTEXT REFORMPEDAGOGIEK – ALGEMEEN ..................................................................................................... 16
3.3.1. Peter Petersen – Jenaplan ................................................................................................................................ 16
3.3.2. Rudolf Steiner – Vrije schoolpedagogiek .......................................................................................................... 17
3.3.3. Lebensreform – Monte Verita .......................................................................................................................... 17
3.3.4. Ontw ve positieve visie op lichamelijkheid – invloed van de humanistische pedagogiek ................................ 17
3.4. LICHAMELIJKHEID, MACHT EN VERZET ................................................................................................................. 17
3.4.1. Maritieme hospitalen als voorbeeld ................................................................................................................ 18
3.4.2. Angst voor degeneratie .................................................................................................................................... 18
3.5. RITUELEN............................................................................................................................................................... 18
3.5.1. Normalisering ................................................................................................................................................... 18
3.5.2. Disciplinering .................................................................................................................................................... 18
, 3.5.3. Lichamelijkheid, macht en verzet ..................................................................................................................... 18
3.5.4. Lichamelijkheid, macht en seksualiteit............................................................................................................. 18
3.5.5. ADHD en medicalisering – analyse van tijdschriften ........................................................................................ 19
HOOFDSTUK 4: KINDERRECHTEN ALS REFERENTIEKADER IN DE PEDAGOGISCHE PRAKTIJK .................................................... 20
DEEL 2................................................................................................................................................................................... 20
4.1. WAT GESCHIEDENIS EN CONTEXT VOORAF .......................................................................................................... 20
4.1.1. De anarchistische origine van kinderrechten ................................................................................................... 20
4.1.2. Sociaal anarchisme en het belang van de integrale opvoeding ....................................................................... 20
4.2. AANDACHT VOOR KINDERRECHTEN IN DE REFORMPEDAGOGIEK ....................................................................... 21
4.3. KINDERRECHTENVERDRAG ................................................................................................................................... 22
4.3.1. Kinderrechtenverdrag – kenmerken....................................................................................................................... 22
4.4. KINDERCOMMISSARIAAT ...................................................................................................................................... 23
4.4.1. Kinderrechten en het autonome kind in de pedagogische praktijk ................................................................. 24
4.5. SOCIOLOGY OF CHILDHOOD ................................................................................................................................. 24
4.5.1. The sociology of childhood + 5 kenmerken ...................................................................................................... 24
4.6. KINDERRECHTEN EN ET AUTONOME KIND IN DE PEDAGOGISCHE PRAKTIJK........................................................ 25
4.6.1. Het autonome kind?......................................................................................................................................... 25
4.7. KINDERRECHTEN EN HET GEÏNSTITUTIONALISEERDE JEUGDLAND ....................................................................... 25
4.7.1. Antagonistische bewegingen binnen het geïnstitutionaliseerde jeugdland..................................................... 26
4.7.2. Herverdeling van hulpbronnen binnen het geïnstitutionaliseerde jeugdland ................................................. 26
4.7.3. Herverdeling van hulpbronnen buiten het geïnstitutionaliseerde jeugdland .................................................. 26
4.8. KINDERRECHTEN EN OPVOEDING: EEN LEEFWERELDBENADERING ..................................................................... 27
HOOFDSTUK 5: PEDAGOGIEK EN BURGERSCHAP ..................................................................................................................... 28
DEEL 2................................................................................................................................................................................... 28
5.1. BURGERSCHAP: EEN BIJZONDER ACTUELE DISCUSSIE .......................................................................................... 28
5.2. DE VELE INVULLINGEN VAN BURGERSCHAP EN VAN OPVOEDING TOT BURGERSCHAP ....................................... 28
5.2.1. Burgerschap - Verschillende competenties ...................................................................................................... 28
5.3. DE BAL BIJ DE BURGER – VERMAATSCHAPPELIJKING = EEN ZICH TERUGTREKKENDE OVERHEID ........................ 29
5.3.1. De overbelaste burger ...................................................................................................................................... 29
5.3.2. De vele invullingen van burgerschap en van opvoeding tot burgerschap ........................................................ 29
5.4. OPVOEDEN TOT BURGERSCHAP: EEN PARADOXALE GEGEVEN ............................................................................ 30
5.4.1. Pleidooi voor hernieuwde aandacht voor burgerschapsopvoeding via een ‘pp-pedagogiek’ .......................... 31
5.4.2. Participatieparadox .......................................................................................................................................... 31
5.5. PARTICIPATIE ALS UITGANGSPUNT ....................................................................................................................... 32
5.5.1. Democratische vorming = ................................................................................................................................ 33
5.6. JEUGDCRIMINALITEIT............................................................................................................................................ 34
5.6.1. Jeugdcriminaliteit: een nadere duiding ............................................................................................................ 34
5.6.2. De aanpak ........................................................................................................................................................ 35
HOOFDSTUK 6: GEEN ‘GEZINSOPVOEDING’ IN GEZONSONDERSTEUNING? ............................................................................ 36
VERTREKOUNT VAN DEZE BIJDRAGE .................................................................................................................................... 36
6.1. GEZIN, KIND, OUDER: OP WEG NAAR EEN KLOOF ................................................................................................ 36
, 6.1.1. ‘Parenting’ ........................................................................................................................................................ 37
6.1.2. Opvoeding en de verborgen normativiteit id taal vd ontwikkelingspsychologie ............................................. 37
6.1.3. Gezin, kind, ouder: op weg naar een kloof ....................................................................................................... 38
6.2. PREVENTIEVE GEZINSONDERSTEUNING: OVERBRUGGEN VAN EEN KLOOF? ....................................................... 39
6.2.1. PREVENTIEVE… ................................................................................................................................................. 39
6.2.2. …GEZINS… ........................................................................................................................................................ 39
6.2.3. …ONDERSTEUNING .......................................................................................................................................... 39
6.3. GEZINSOPVOEDING: ‘WAAR’ GENERATIES VORM KRIJGEN .................................................................................. 40
DIVERSITEIT IN OPVOEDING EN OPVOEDINGSONDERSTEUNING............................................................................................. 41
6.4. OPVOEDING IN GEZINNEN MET EEN TURKSE, MAROKKAANSE EN AFRO-CARIBISCHE ACHTERGROND ............... 41
6.5. PROFESSIONALS ID ZORG VOOR JEUGD: OMGAAN MET (ETNISCHE) DIVERSITEIT ............................................... 42
6.5.1. Diversiteitsplan: meerdere dimensies .............................................................................................................. 42
HOOFDSTUK 7: PEDAGOGISCH PERPSECTIEF ONTWIKKELEN IN SITUATIES VAN KINDERARMOEDE ....................................... 43
7.1. ARMOEDE EN SCIALE ONGELIJKHEID: EEN EXISTENTIËLE BESTAANSCONDITIE .................................................... 43
7.2. (KINDER)ARMOEDE EN COVID 19 ......................................................................................................................... 43
7.2.1. Voorzichtige conclusie...................................................................................................................................... 43
7.3. PEDAGOGISCH PERSPECTIEF ONTWIKKELEN IN SITUATIES VAN KINDERARMOEDE ............................................. 44
7.3.1. Welk perspectief op armoede? ........................................................................................................................ 45
,
